Μουχτάρηδες (κοινοτάρχαι)

Εις κάθε χωρίον υπήρχεν και ένας μουχτάρης (είδος προέ­δρου της κοινότητας), ο οποίος απετέλει τον συνδετικόν κρίκον μεταξύ των κατοίκων της Σαντάς και των Τουρκικών αρ­χών, ή και των Ελλήνων, προυχόντων κυρίως Σανταίων, κατοικούντων εις Τραπεζούντα.

Αυτός ανελάμβανε να διεκπεραιώσει τας απαιτήσεις των εκάστοτε επισκεπτομένων την Σαντά Τούρκων αστυνομικών, δια αναζήτησιν ανυποτάκτων, την αναγραφήν γεννηθέντων, ιδίως αρρένων, εις τα εν Άρτασα μητρώα, ως και των τυχόν θανόντων.

Βεβαίως αι γραμματικοί των γνώσεις περιορίζοντο εις την γραφήν και την ανάγνωσιν της Ελληνικής, και απλώς ομίλουν επαρκώς την Τουρκικήν, χωρίς να γνωρίζουν την γραφήν της.

Οσάκις ανεφύετο κάποιον σοβαρόν ζήτημα διοικητικής φύσεως, κατέφευγον εις τους εν Τραπεζούντι εγκατεστημένους Σανταίους, οι οποίοι τυχόν συνδεόμενοι δια προσωπικής φι­λίας μετά τίνων προυχόντων Τούρκων, ανελάμβανον να τακτο­ποιήσουν τας τυχόν διαφοράς μεταξύ των διαφόρων χωρίων της Σαντάς, ή μεταξύ Σανταίων και γειτονικών Τουρκικών χω­ρίων, αι οποίαι κατά κανόνα ενδιέφερον οριακά θέματα δασι­κών τινων εκτάσεων, ή ορεινών βοσκοτόπων.

Τμήμα της Σαντάς

Άξιον περιγραφής είναι και το ακόλουθον το οποίον απετέ­λει και δείγμα των γραμματικών των γνώσεων.

Κάποτε ολίγον προ της Μικρασιατικής εκστρατείας διεδόθη ότι επέκειτο εκκένωσις μερικών χωρίων της περιοχής Ρο­δοπόλεως, και απέλασις των κατοίκων εις το εσωτερικόν.

Προς τούτο απεφασίσθη όπως σταλεί ο Τουρκομαθής Μουχτάρης του χωρίου Κοσλαράντων εις Τραπεζούντα, και έλθει εις επαφήν μέσω των εκεί Σανταίων, με τας Τουρκικάς αρχάς και πληροφορηθή αν υπήρχεν τέτοιος κίνδυνος και δια την Σαντάν.

Προμηθευθείς δια το επίσημον της αποστολής του, άγνωστον πόθεν, άσπρο σακκάκι, παρ' ότι ήτο περίοδος χειμώνος, κατά την επιστροφήν του συνεκέντρωσεν εις τον προ της εκ­κλησίας του χωρίου Τερζάντων χώρον τους κατοίκους, και λα­βών το δια την περίστασιν επίσημον ύφος ανήγγειλεν ότι, επληροφορήθη από επίσημα πρόσωπα της Τραπεζούντος ότι: εν φόβον η Γαλλιάνα και η Ματσούκα να παθάνε προέλασιν, άμα για τη Σαντάν αγίκος φόβον κεν (υπάρχει φόβος και η Γαλλιάνα και η Ματσούκα, παρακείμενα της Σαντάς Ελληνικά χωριά, να γίνουν προέλασιν (ήθελεν να πή απέλασιν) αλλά' δια την Σαντά τέτοιος φόβος δεν υπάρχει).

Δυστυχώς παρά την επίσημον διαβεβαίωσιν, την οποίαν ως ισχυρίσθη απέσπασεν, από επίσημα πρόσωπα, αργότερον συνέβη ακριβώς το αντίθετον, και μόνον οι κάτοικοι της Σα­ντάς ήσαν αυτοί που έπαθον απέλασιν.

Γίνεται μνεία ότι η περιοχή Ματσούκας ελέγετο και Μά­τσκα.

Ανδρέας Σπυράντης

Ιατρός

"Συμβολή εις τα λαογραφικά της Σαντάς του Πόντου"

Εκδόσεις Αδελφοί Κυριακίδη

Θεσσαλονίκη 1990