Το κουρμπάνι (θυσία) των Θρακιωτών.

Άρρηκτα δεμένο με τη θρακιώτικη παράδοση και εν  μέρει με τη ζωή είναι το έθιμο του κουρμπανιού, της θυσίας  δηλαδή, στη μνήμη του προστάτη των αμπελιών Άγιου Τρύφωνα, ενός μάρτυρα της Εκκλησίας από τη Θράκη, που αποτελεί τη χριστιανική εκδοχή του θεού Διόνυσου, ο οποίος έμαθε στους Θράκες και σε άλλους Έλληνες την καλλιέργεια της αμπέλου και την παρασκευή του εύγευστου κρασιού όλων των ποικιλιών και όλων των γεύσεων.

Προετοιμασία για το κουρμπάνι τη δεκαετία του 1970.
 (φωτογραφία από το αρχείο του Tsopanis Constantinos)

Το κουρμπάνι την ημέρα της μνήμης του Αγίου Τρύφωνα, που συμβολίζει και τη θυσία του για τη χριστιανική πίστη, έρχεται κατευθείαν από την αρχαιότητα, από τότε που οι πιστοί του θεού Διόνυσου θυσίαζαν διάφορα ζώα στο όνομά του και έπιναν κρασί, από αυτό που τους έμαθε να φτιάχνουν ο ίδιος ο θεός.
Πολλές θρησκευτικές τελετουργίες είναι συνδεμένες με τη θυσία από την εποχή της αρχαιότητας. Βέβαια, η θυσία δεν είναι πάντα αιματηρή. Υπάρχει η θυσία των πρώτων καρπών, όπως του κρασιού νέας συγκομιδής στους Θρακιώτες. Υπάρχει και η θυσία των δώρων, δηλαδή της εναπόθεσης στο ιερό του αρχαίου θεού ή στην εικόνα του χριστιανού αγίου ενός αντικειμένου, μερικές φορές, μάλιστα, πολύτιμου.
Υπάρχει και η αιματηρή θυσία, η σφαγή, δηλαδή ενός ζώου στο θυσιαστήριο του αρχαίου θεού. Πολλές φορές η θυσία ήταν μεγάλη και τότε λεγόταν εκατόμβη, γιατί σφάζονταν εκατό ζώα προς τιμήν του αρχαίου θεού.
Αυτό το έθιμο έχει τις απαρχές του στην εποχή που ο άνθρωπος ζούσε από το κυνήγι και από τροφές που έβρισκε έτοιμες στα δέντρα και στα φυτά. Οι κυνηγοί της μακρινής εκείνης περιόδου πρόσφεραν θυσία ένα τμήμα του σκοτωμένου ζώου, γιατί έπρεπε και να τραφούν οι ίδιοι.
Η χριστιανική θρησκεία κατάργησε την αιματηρή θυσία και την αντικατέστησε με το κρασί, σε ανάμνηση του αίματος του Χριστού, που χύθηκε πάνω στον σταυρό.
Η Εκκλησία δεν αναγνωρίζει και δεν αποδέχεται την αιματηρή θυσία. Υποχρεώθηκε εκ των πραγμάτων, ωστόσο να δεχτεί αρκετά από τα ειδωλολατρικά έθιμα, παραλλάσσοντάς τα επί το χριστιανικότερο.
Το γεύμα την ημέρα που γίνεται το κουρμπάνι — οι Θρακιώτες χρησιμοποιούν τον ζωμό από το βρασμένο κρέας, το οποίο πίνουν σε ποτηράκια — το γεύμα, λοιπόν, εντάσσεται στην κλασική μορφή της αρχαίας θυσίας. Δηλαδή οι θυσιάζοντες έτρωγαν το κρέας των θυσια-ζομένων ζώων, σε κοινό γεύμα, όπως κάνουν και οι Θρακιώτες.
Ανάμεσα στα έθιμα που δέχθηκε ήταν και το κουρμπάνι των θρακιωτών. Ο ιερέας - όχι πάντοτε - ευλογεί το ζώο που είναι για σφαγή. Αν δεν γίνει αυτή η τελετουργία, οι πιστοί που τηρούν το έθιμο, θεωρούν ότι έγινε μισό.
Το κρασί που πίνουν στο κουρμπάνι αποτελεί και αυτό μια θυσία, όπως γινόταν τα αρχαία χρόνια, που έριχναν σπονδή το κρασί για τον θεό. Το κρασί που ρίχνει ο χριστιανός ιερέας στον τάφο είναι μια παραλλαγή του αρχαίου εθίμου της σπονδής. Είναι και αυτό μια σπονδή προς το Θεό για την ψυχή του νεκρού.

Καίτη Μελή Παπαπαναγιώτου
Δημοσιογράφος- Οικονομολόγος







Κρουν τα νταούλια μωρί Στέργιου μ΄
κρουν κι τα βιολιά
κρουν τα νταούλια μωρί Στέργιου μ΄
κρουν κι τα βιολιά

Πάπούς μι την κόκκινη σαλβάρα
πάπούς χορεύει μπροστά
πάπούς μι την κόκκινη σαλβάρα
πάπούς χορεύει μπροστά

Ίδω Στέργιους, ικεί Στέργιους
Στέργιους απάν΄ στην αγριμδιά
Ίδω Στέργιους, ικεί Στέργιους
Στέργιους απάν΄ στην αγριμδιά

Κάτέβα Στέργιου μ΄, κάτεβα γκζάνι μ΄
να σε παντρέψουμι
κάτέβα Στέργιου μ΄, κάτεβα γκζάνι μ΄
να σε παντρέψουμι

Δεν κατιβαίνω, δεν αλλάζω
γάμπρός δεν γίνομι
δεν κατιβαίνω, δεν αλλάζω
γάμπρός δεν γίνομι

Τα σημάδια πίσω να πάτι
Στέργιους πισμάνιψι
τα σημάδια πίσω να πάτι
Στέργιους πισμάνιψι

Τρία μιτζίθια παπούτσια βρε Στέργιου μ΄
πάπούς αγόρασι
Τρία μιτζίθια παπούτσια βρε Στέργιου μ΄
πάπούς αγόρασι

Κάτέβα Στέργιου μ΄, κάτέβα γκζάνι μ΄
να σε παντρέψουμι
κάτέβα Στέργιου μ΄, κάτέβα γκζάνι μ΄
να σε παντρέψουμι