Ποταμοί του Πόντου.

Ξεκινώντας από τα δυτικά προς τα ανατολικά, βρίσκεται ο μεγαλύτερος ποταμός της Μ. Ασίας, ο Άλυς (τουρκικά: «Kizil Irmak» = Ερυθρός ποταμός). Με μήκος 960 χιλιομέτρων, πηγάζει από το όρος του Αντιταύρου, στην περιοχή της Σεβάστειας, και κάνει ένα μεγάλο κύκλο κατεβαίνοντας νοτιοδυτικά προς την Καππαδοκία. 

Στη συνέχεια, ανεβαίνει προς τα βορειοδυτικά, περνάει ανατολικά της Άγκυρας και έπειτα, ανεβαίνοντας βορειοανατολικά, χύνεται στην περιοχή της Μπάφρας, μεταξύ Αμισού και Σινώπης, στο δυτικό Πόντο. Είναι πλωτός σε απόσταση 12 ωρών από τη θάλασσα. 

Ακολουθεί ο ποταμός Ίρης (τουρκικά: «Yesil Irmak» = Πράσινος ποταμός), που πηγάζει από την περιοχή της Σεβάστειας, διαρρέει την Αμάσεια και στη συνέχεια - σε απόσταση περίπου 20 ωρών από τη θάλασσα - ενώνεται με τον παραπόταμό του Λύκο (τουρκικά: «Kelkit Ηay»), που πηγάζει από το όρος Παρυάδρης Ν. της Αργυρούπολης και ρέει δυτικά, σχεδόν παράλληλα με τις ακτές. 

Ο Ίρις εκβάλλει στην περιοχή του Τσαρσαμπά, ανατολικά της Αμισού. Κυρίως αυτοί οι δύο ποταμοί ευθύνονται για το υγρό κλίμα αλλά και για την ευφορία του εδάφους της περιοχής Αμισού.

 Δυτικά της Τραπεζούντας, στην περιοχή της Τρίπολης, εκβάλλει ο ποταμός Χαρσιώτης (τουρκικά: «Harsit»), ο οποίος πηγάζει από τα βουνά ανατολικά της Αργυρούπολης και στον άνω ρου του ονομάζεται Κάνις.

 Ανατολικότερα είναι ο Πυξίτης ποταμός (τουρκικά: «Degirmen Dere» = Μυλοπόταμος), που πηγάζει από τις βόρειες πλαγιές του όρους Παρυάδρη Ν. της Τραπεζούντας, όπου βρίσκεται η κοιλάδα της Ματσούκας και οι τρεις ιστορικές μονές του Πόντου. Μετά από μια ορμητική ροή, εκβάλλει στις ανατολικές παρυφές της Τραπεζούντας. 

Τέλος, στο ανατολικό άκρο του Πόντου, εκβάλλει ο ποταμός Άκαμψις (τουρκικά: «Qoruh Su»), ο οποίος πηγάζει από τις ανατολικές κορυφές του όρους Παρυάδρη, ρέει ανατολικά, σχεδόν στα όρια του Πόντου, και χύνεται στα σύνορα με τη Γεωργία. Εκτός από τους πέντε αυτούς ποταμούς, υπάρχουν πολλοί μικρότεροι, που διασχίζουν τον Πόντο κάθετα, από νότο προς βορρά, και εκβάλλουν στον Εύξεινο Πόντο μετά από σύντομη- και γι’ αυτό ορμητική - ροή. Είναι οι: Θερμώδων (τουρκικά: «Terme Ηay»), που εκβάλλει στην ομώνυμη κωμόπολη, ανατολικά της Αμισού και των εκβολών του Ίρη ποταμού, ο Μελάνθιος (τουρκικά: «Melet Irmak»), ανατολικά των Κοτυώρων, και ο ποταμός της Τρίπολης (τουρκικά: «Tirembolu §u»), στα δυτικά της ομώνυμης πόλης. 

Στην περιοχή του Όφη, ανατολικά της Τραπεζούντας, υπάρχουν δύο ποταμοί: ο πρώτος είναι ο Όφις ή Οφιούς και ανατολικότερα ο Ψυχρός (τουρκικά: «Baltaci Dere»). Στη συνέχεια και πιο ανατολικά βρίσκονται ο Καλός ποταμός, ο Ρίζιος («Rize Dere»), που εκβάλλει στην ομώνυμη πόλη, και, ακόμη ανατολικότερα, ο Άψαρος, που εκβάλλει όπως και οι υπόλοιποι στον Εύξεινο, πριν από τον Άκαμψη ποταμό, ο οποίος εκβάλλει σχεδόν στα σύνορα με τη Γεωργία.

ΑΝΤΩΝΗ Υ. ΠΑΥΛΙΔΗ

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΟΝΤΙΑΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ «ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΝΤΟΥ» ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 24

"ΤΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΑΣ (1900-1914) 

και η ιδεολογική κυριαρχία των Ελλήνων στον Πόντο"