Οι τελευταίες στιγμές στη Μικρά Ασία

Χρύσανθος

Είναι επιτακτική και ιστορική ανάγκη να παρουσιάσουμε κατά λέξη τι είπε για τις τελευταίες στιγμές του Ελληνισμού του Πόντου και γενικότερα, ο μητροπολίτης Τραπεζούντας Χρύσανθος: «Τη ενόχω συνεργία δύο μεγάλων χριστιανικών δυνάμεων της Δύσεως, της Γερμανίας και της Αυστρίας, κατά τα έτη 1914-1918 εσφάγησαν υπό των Νεοτούρκων ολόκληρο το έθνος, το Αρμενικό και εκατοντάδες χιλιάδων Ελλήνων βιαίως απεσπάσθησαν από των εστιών αυτών και απέθαναν εν Εξορία...» και συνεχίζει: «τη ενόχω συνεργία των ‘συμμάχων’ Χριστιανικών Δυνάμεων της δύσεως κατά τα έτη 1919-1922. Το εθνικό κίνημα των Τούρκων, του Μουσταφά Κεμάλ πασά συνεπλήρωσε το έργο των Νεοτούρκων. ..»

Βλέπουμε, λοιπόν από τα ίδια τα λόγια του μητροπολίτη Χρύσανθου, που δεν είναι λόγια μόνον δικά του, αλλά και ολόκληρου του Ελληνισμού, με πόση πίκρα παρουσιάζει την πραγματικότητα της τότε εποχής, της πιο δραματικής, όχι μόνον για του Έλληνες του Πόντου, αλλά και για ολόκληρο τον Ελληνισμό, στους τόσους αιώνες ζωής του στον χώρο της Μικράς Ασίας.

Οι Νεότουρκοι, με το κίνημά τους το 1908 κατά του σουλτάνου, ήθελαν να παρουσιάσουν μια δημοκρατική διακυβέρνηση ανάμεσα στους Τούρκους και τις μειονότητες, αλλά, στην πραγματικότητα, ήθελαν να τις αφομοιώσουν, και ιδιαίτερα τους Έλληνες και τους Αρμένιους, οι οποίοι είχαν μεγάλη οικονομική και κοινωνική δύναμη στον χώρο.

Αρχίζει ο βαλκανικός πόλεμος και η Τουρκία μπορεί να χάνει σε έκταση, αλλά δεν παύει να προωθεί τα μεγάλα της σχέδια, εξοντώνοντας τους Αρμένιους σε τρεις φάσεις, το 1908-1912, και στην τρίτη με τη γενοκτονία του 1915. Ταυτόχρονα, αρχίζουν οι διωγμοί κατά των Ελλήνων της Μικράς Ασίας και ιδιαίτερα των Ελλήνων του Πόντου.

Αμέσως οι τουρκικές αρχές επιβάλλουν υποχρεωτική στρατιωτική θητεία στους χριστιανούς. Με το πρόσχημα, τις περισσότερες φορές, ότι υπάρχουν λιποτάκτες Έλληνες, καταδιώκουν και λεηλατούν ολόκληρα χωριά.

 Όταν ξεσπάει ο α' παγκόσμιος πόλεμος το 1914, η Τουρκία, με κύριο υποκινητή τη Γερμανία επιταχύνει το πρόγραμμά της για εξόντωση  των μειονοτήτων.

Αρχίζουν οι εξοντωτικές πορείες (1917-1917) των Ελλήνων του Πόντου (μετατόπιση πληθυσμών) από τα παράλια προς τα μεσόγεια μέσα στον χειμώνα.

Οι Έλληνες του Δυτικού Πόντου άρχισαν να καταφεύγουν στα βουνά και να δημιουργούν αμυντικά ανταρτικά σώματα.

Στον Ανατολικό Πόντο, τα πράγματα είναι διαφορετικά, διότι από τον Απρίλιο του 1916 βρισκόταν κάτω από την κατοχή των Ρώσων, που προστάτευαν τους χριστιανικούς πληθυσμούς. Αυτή η κατοχή έδινε ελπίδες στον ποντιακό Ελληνισμό για ένα καλύτερο μέλλον. Οι ανταρτικές δυνάμεις άρχισαν να προμηθεύονται όπλα και ήταν πια πρόσφορο το έδαφος να παρενοχλούν τα τακτικά και άτακτα τμήματα του τουρκικού στρατού. Μπροστά στην κατάσταση αυτή, οι Τούρκοι, με τη δικαιολογία της απομάκρυνσης από τις πολεμικές ζώνες, αύξησαν τις μετατοπίσεις (εξορίες) των χριστιανών Ελλήνων. Νέοι διωγμοί, καμιά κοινωνική  πρόνοια για τους δυστυχείς εκτοπισμένους.

Τοπάλ  Οσμάν

Σε χιλιάδες φτάνουν οι εκτοπισμένοι Έλληνες των περιοχών Τρίπολης, Κερασούντας, Κοτυώρων και Αμισού, που οι περισσότεροι πέθαναν από τις κακουχίες στον σκληρό δρόμο της εξορίας.

Το δράμα των εκτοπισμένων είναι αδύνατον να παρουσιαστεί σε όλη του την έκταση συνοπτικά. Οι επιμέρους καταγραφές και αφηγήσεις, που έγιναν από ανθρώπους της πρώτης  γενιάς του ξεριζωμού, παρουσιάζουν την κόλαση των εξοριών.

Το 1919 αναλαμβάνει ο Κεμάλ την κυβέρνηση και κηρύσσει νέο αγώνα εξόντωσης των Ελλήνων. Ο Κεμάλ, βοηθούμενος από τους δικούς μας «συμμάχους», Γάλλους, Ιταλούς και Άγγλους και εκμεταλλευόμενος πια την απουσία των ρωσικών στρατευμάτων, που αποχώρησαν εξαιτίας των εσωτερικών γεγονότων στη Ρωσία, που προκλήθηκαν με την οκτωβριανή επανάσταση το 1917, οργάνωσε αρχικά τα άτακτα σώματα (τσέτες, που με αρχηγό τον Τοπάλ Οσμάν στην περιοχή του Πόντου, έκαιγαν και κατέστρεφαν τα πάντα.

 Κάτω από αυτές τις συνθήκες, οι Έλληνες του Πόντου έφευγαν, άλλοι στη Ρωσία (το μεγαλύτερο μέρος) και άλλοι με οποιοδήποτε πλωτό μέσο εύρισκαν, για την Ελλάδα. Η φυγή των Ελλήνων, όσων είχαν απομείνει, ολοκληρώθηκε μετά τη μικρασιατική καταστροφή, με τη συνθήκη ανταλλαγής των πληθυσμών, που ξερίζωσε τον Ελληνισμό, μετά από τόσους αιώνες, από τις αρχέγονες πατρίδες του. Δικαιολογημένα οι ιστορικοί, το γεγονός του ξεριζωμού των Ελλήνων από τη Μικρά Ασία, αναφέρουν ότι ήταν η δραματικότατη στιγμή για τον Ελληνισμό, ακόμη και από αυτήν της άλωσης της Κωνσταντινούπολης.

Ο Ποντιακός Ελληνισμός, από το 1914 μέχρι το  1922, πρέπει να είχε πάνω από 200.000 νεκρούς, που ήταν μια θυσία στον βωμό των συμφερόντων των λεγόμενων συμμάχων της Ελλάδας, που οι μεγαλόστομες διακηρύξεις τους ήταν μια υποκρισία. Πολιτική υποκρισία των λεγομένων υπερασπιστών του ελεύθερου κόσμου, που κάτω από τα βλέμματά τους παραβιάστηκε κάθε αρχή της ελευθερίας και του πολιτισμού, με βάρβαρο τρόπο από τους φανατικούς Νεότουρκους, που προκάλεσε για τον Ελληνισμό Χαμένες Πατρίδες ελληνικές, πανάρχαιες, Πόντος, Καππαδοκία, Βιθυνία, Κιλικία, Λυδία, Ιωνία, αλλά όχι ξεχασμένες.

Αναστάσιος Ν. Τροχόπουλος