Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΚΕΜΑΛ

Ελευθέριος  Βενιζέλος

Τον καιρό που ο Βενιζέλος έστελνε τον ελληνικό στρατό στη Σμύρνη, ένα καινούργιο πρόσωπο πρόβαλε επάνω στη σκηνή. Ήταν ένας Τούρκος αξιωματικός, που ταξίδευε απ' την Πόλη στη Σαμψούντα. Ούτε άγνωστος ήταν ο αξιωματικός, ούτε και άσημος. Είχε διακριθεί στη μάχη των Δαρδανελίων όπου έδειξε στρατιωτικές ικανότητες και μεγάλη ακαμψία χαρακτήρα. Λεγόταν Μουσταφά Κεμάλ κι είχε την φήμη ενός ήρωα.
Αντικειμενικός σκοπός του ταξιδιού του ήταν η ενδοχώρα της Ανατολής, όπου μερικοί Τούρκοι αξιωματικοί δεν καταθέτανε το όπλα κι ούτε απέλυαν τ' απομεινάρια του στρατού τους, τα λιγοστά που τους απόμειναν. Θυμωμένος ο σουλτάνος γι' αυτή την ανυπακοή έστελνε τον Κεμάλ για να τους πειθαρχήσει, αλλά εκείνος άλλα είχε στο μυαλό του.

Δεν ήταν πολύ σίγουρος για τον χαρακτήρα του αξιωματικού του ο σουλτάνος, γι' αυτό και δίστασε να του αναθέσει μια τέτοια αποστολή. Όμως ο Κεμάλ δούλεψε πολύ για τον σκοπό του κι έχοντας έλθει σ' επαφή μ' άλλους αξιωματικούς, φίλους και παλιούς του συνεργάτες, κατάφερε να κερδίσει την εμπιστοσύνη του και να πετύχει αυτό που ήθελε. Κρύβοντας μάλιστα τους σκοπούς του πολύ προσεκτικά, πήρε πλατιές δικαιοδοσίες στην ενδοχώρα της Ανατολής μαζί με τον τίτλο του Γενικού Επιθεωρητή.

Μουσταφά  Κεμάλ

Χωρίς καμιά εκτίμηση στον σουλτάνο και θεωρώντας τον σαν ένα όργανο στα χέρια των Συμμάχων, που άλλο δεν είχε στο μυαλό του παρά πώς να περισώσει την εξουσία και τον θρόνο του, σκόπευε σ' ένα και μόνο στόχο: στο ξεσήκωμα του τουρκικού λαού και στην οργάνωση του στρατού, με άλλα λόγια στην ανάσταση της Τουρκιάς, που ήταν κιόλας σχεδόν πτώμα.

 Σε μια απ' τις ξένες βιογραφίες του (Benoit - Mehcin, Mustafa Kemal) δίνεται επιγραμματικά μ' αυτά τα λόγια η τότε κατάσταση του δοβλετιού: «...Η οθωμανική αυτοκρατορία είχε κατακομματιαστεί. Η Μακεδονία, η Θράκη, η Μεσοποταμία, η Αραβία, η Συρία, η Παλαιστίνη είχαν χαθεί. Ομάδες ανταρτών ελυμαίνοντο τα παράλια της Μαύρης Θάλασσας, απ' τη Σαμψούντα έως την Τραπεζούντα, στ' όνομα μιας «Δημοκρατίας του Πόντου», για την οποία ως τώρα κανένας δεν είχε ακούσει να γίνεται λόγος. Το νέο κράτος της Αρμενίας διεκδικούσε την περιοχή του Καρς. Ένας «Σύνδεσμος για την επανάσταση των Κούρδων», βοηθούμενος απ' τους Εγγλέζους, ανάπτυσσε τη δραστηριότητά του απ' το Διαρβεκίρ και το Βιτλίς μέχρι το Ελ Αζίζ».

Αυτή τη νικημένη και κομματιασμένη Τουρκιά ξεκινούσε ν' αναστήσει ο Κεμάλ, καθώς ταξίδευε επάνω στο μικρό καράβι με μερικούς άλλους ομοϊδεάτες του αξιωματικούς, ο αριθμός των οποίων είχε βάλει απ' την αρχή σε κάποια υποψία τους Εγγλέζους. Οι βεβαιώσεις, όμως, της Τουρκικής κυβέρνησης ότι είχε την απόλυτη εμπιστοσύνη του Σουλτάνου, διέλυσαν τις υποψίες, κι έτσι σφράγισαν τα διαβατήριά τους για το μπαρκάρισμα. Όταν λίγο αργότερα ξύπνησαν οι Εγγλέζοι —όπως λένε— κι ενημερώθηκε επίσης ο σουλτάνος για τους αληθινούς σκοπούς του Κεμάλ, «το πουλί είχε πετάξει απ' το κλουβί του».

Με κάθε άνεση αποβιβάστηκε στην Σαμψούντα —του αποδόθηκαν, μάλιστα, και τιμές από τις τουρκικές αρχές— κι άρχισε αμέσως την δουλειά του, πρώτα εκεί, ύστερα στην Κάβζα, κι ύστερα στην Αμάσεια, ενώ οι Εγγλέζοι ειδοποιημένοι τώρα απ' τον σουλτάνο να τον πιάσουν, δεν έδειχναν ενδιαφέρον κι απαντούσαν να μην ανησυχεί, γιατί τον παρακολουθούν.

Ο Εγγλέζος Patrick kinross, μας μιλά στο βιβλίο του (Lord Kinross «Athaturk, the rebirh of a Nation») για τον τρόπο που εργαζόταν ο Κεμάλ:

 «... Στην Σαμψούντα οργάνωσε συγκεντρώσεις στο μεγαλύτερο τζαμί για να εμπνεύσει στο πλήθος το πνεύμα της αντίστασης. Όσον αφορά τον στρατιωτικό τομέα αποκατέστησε γρήγορα επαφή με όσες απέμειναν στρατιωτικές υπηρεσίες στην Ανατολή και την Θράκη. Στον πολιτικό τομέα δημιουργούσε συνδέσμους μεταξύ των διαφόρων συλλόγων αντιστάσεως κι αντί να τους διαλύσει όπως είχε εντολή, έδινε οδηγίες για τον σχηματισμό καινούργιων. Συγχρόνως, σε μια σειρά από τηλεγραφήματά του προς το υπουργείο των Στρατιωτικών εξαπέλυσε ένα χείμαρρο παραπόνων κατά των Εγγλέζων. Ενίσχυαν, έλεγε, τα στρατεύματά τους στην περιοχή, χωρίς να λογαριάζουν τις τουρκικές αρχές. Σχεδίαζαν να κινήσουν περισσότερες μονάδες στο εσωτερικό, παραβιάζοντας τους όρους της ανακωχής. Βοηθούσαν τους Έλληνες αντάρτες, που επιζητούσαν την δημιουργία ενός ανεξαρτήτου κράτους του Πόντου».

Και στην Κάβζα: «... Εκεί ήταν το μεγαλύτερο μέρος των Ελλήνων ανταρτών. Κατά την διάρκεια του πολέμου οι Έλληνες χωρικοί είχαν δημιουργήσει ταραχές που υποχρέωσαν την κυβέρνηση να μεταφέρει μερικές ομάδες ανατολικώτερα. (Έτσι αθώα περιγράφει ο έντιμος Εγγλέζος λόρδος τους θανάσιμους εκτοπισμούς και τις σφαγές των Ελλήνων). Ύστερα, εξακολουθεί, έμειναν ήσυχοι μέχρι την ανακωχή. Αλλά τώρα, μια πολιτική οργάνωση που σχηματίσθηκε για την ίδρυση του κράτους του Πόντου, κάτω από την ηγεσία ενός επισκόπου, τους έσπρωχνε για μια φορά ακόμα σ' επανάσταση. Είπαν στον Κεμάλ πως οι μαυροντυμένοι αντάρτες, ζωσμένοι τ' άρματα τρομοκρατούσαν τον τουρκικό πληθυσμό, ληστεύοντας και σκοτώνοντας στους δρόμους, καίοντας τα χωριά τους, αρπάζοντας τους πρόκριτους και περιμένοντας να χτυπήσουν τους στρατιώτες — ακριβώς όπως έκαναν στην Μακεδονία κατά τα παιδικά του χρόνια».

Οι ξένοι βιογράφοι που ασχολήθηκαν με τον Κεμάλ — Εγγλέζοι, Γάλλοι— δεν τσιγκουνεύτηκαν καθόλου στα υμνογραφήματά τους. Αντίθετα του απέδωσαν αρετές και δύναμη ήρωα μυθικού, τον είπαν «γκρίζο - λύκο», υιοθετώντας και την φήμη ότι σε κάποια στιγμή της ζωής του τον άκουσαν να ουρλιάζει αληθινά με την φωνή του αγριμιού, ολόιδια σαν λύκος! Αν είχε όμως τα αιμοβόρα ένστιχτα του λύκου ο Κεμάλ, σίγουρα δεν ήταν ο μόνος Τούρκος που του ταίριαζε ο τίτλος.

Όντας θαμπωμένοι οι θαυμαστές του απ' το μεγαλείο του ήρωά τους, περιορίστηκαν ν' αραδιάζουν τους θριάμβους του, κρίνοντας περιττό να κάνουν λόγο για τα εγκλήματά του, για τις αμέτρητες εκατόμβες των αθώων κι ανυπεράσπιστων θυμάτων, για τις βάρβαρες σφαγές των γυναικών, τους βιασμούς, τις ληστείες, τα μαρτύρια ακόμα και μωρών παιδιών. Τόσο αίμα θα χαλούσε τ' ωραίο πορτραίτο του ήρωά τους, γι' αυτό και προτίμησαν να το σκουπίσουν ή ν' αφήσουν μόνο λίγο, γι' απλή διακόσμηση του ειδώλου.

Κανένας λογικός άνθρωπος δεν θα μπορούσε ν' αρνηθεί την δύναμη της προσωπικότητας του Κεμάλ. Αλλά και κανένας ευσυνείδητος μελετητής της Ιστορίας δεν θα ήτο δυνατό να μη δει καθαρά ότι το μεγαλύτερο μέρος της επιτυχίας του ο Κεμάλ το άντλησε απ' τα

μοιραία αποτελέσματα του διχασμού των Ελλήνων. Χωρίς την εσωτερική τραγωδία της Ελλάδας, θα ήταν πολύ αμφίβολο αν θα πετύχαινε κι αν θα δινόταν ευκαιρία στους εμπνευσμένους Άγγλους και Γάλλους βιογράφους του να του πλέξουν τα τέτοια και τα τόσα υμνολογήματά τους.

Δημήτρης  Ψαθάς