Ο ΠΑΠΟΥΛΑΣ ΤΟΥΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΖΕΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣ

Μετά τας εκλογάς της 1ης Νοεμβρίου ανόδω εις την αρχήν των αποτελούντων το εχθρικόν προς τους συμμάχους πολιτικόν συγκρότημα, σφόδρα εξεδηλώθη η εξέγερσις της κοινής γνώμης παρ’ αυτοίς, αι δε Σύμμαχοι Κυβερνήσεις έσπευσαν να κοινοποιήσωσι προς την Κυβέρνησιν την από 20 Νοεμβρίου γνωστήν συμμαχικήν διακοίνωσιν.

Η διακοίνωσις αύτη, ρητή, σαφής και απερίφραστος, προλέγει καθαρώς προς την ελληνικήν Κυβέρνησιν και τον ελληνικόν λαόν τον μέλλοντα κίνδυνον θανάτου του Ελληνισμού, εν η περιπτώσει ο Κωνσταντίνος επανήρχετο επί του Θρόνου. Χαρακτηρίζει ως Deloyal (είναι η πλησιεστέρα απόδοσις της γαλλικής λέξεως sang foi) την εναντίον των στάσιν του κατά τον πόλεμον και διατυπώνει σαφώς την απειλήν της μελλούσης μονώσεως της Ελλάδος.

Ο πρώην Αρχηγός της Στρατιάς αντιστράτηγος Παπούλας δηλών ότι ΠΡΩΤΗΝ ΦΟΡΑΝ ΛΑΜΒΑΝΕΙ ΓΝΩΣΙΝ ΤΗΣ ΔΙΑΚΟΙΝΩΣΕΩΣ ΑΥΤΗΣ βεβαιοί εν τη καταθέσει του, ότι ουδέποτε θα ανελάμβανε την αρχηγίαν του στρατού εν γνώσει της υπάρξεως τοιαύτης διακοινώσεως, όπως μη συνεργασθή εις την καταστροφήν της Πατρίδος. Χαρακτηρίζει ως ΕΓΚΛΗΜΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΟΣ την στάσιν της Κυβερνήσεως ως και παντός Έλληνος, όστις δεν θα υπεδείκνυεν εις τον λαόν και τον Βασιλέα τον τρομερόν κίνδυνον τον επικρεμάμενον κατά της Ελλάδος δια της διακοινώσεως εκείνης. (Κατάθ. Στρατ. Παπούλα σελ. 9-10) αναφέρει: «Αλλ’ η επάνοδος του Βασιλέως Κωνσταντίνου έσχε καταστρεπτικά δια τα συμφέροντά σας αποτελέσματα. Τον θεωρούμεν εχθρόν της Γαλλίας αφού έχομεν ενδείξεις κλπ.» και κατωτέρω: «'Οταν ο κ. Γούναρης με επεσκέφθη εν τω γραφείω τούτω εδήλωσα απεριφράστως προς αυτόν ότι η Ελλάς δεν πρέπει να υπολογίζη εις υποστήριξιν της Γαλλίας, εφ’ όσον ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος μένει επί του Θρόνου... κλπ.».

Το υπ’ αριθ. 11 (πρεσβευτού Μεταξά) αποδεικνύει ότι παρά τα περίφημα αγγλικά συμφέροντα η Φιλελευθέρα Αγγλία αδυνατεί να επιτρέψη, όπως πατήση το έδαφός της Βασιλικός πους ελληνικός. Το υπ’ αριθ. 12 (Τηλεγράφημα Αρχιστρατήγου Παπούλα προς Κυβέρνησιν) ζητεί πληροφορίας περί αφίξεως Βασιλέως Κωνσταντίνου εις Σμύρνην εκ μέρους Άγγλου προξένου, όπως «ειδοποιηθή ούτος εγκαίρως, ίνα μη έλθη στόλος, καθόσον άλλως θα ευρίσκετο εις ανάγκην στόλος αναχώρηση άμα αφίξει Βασιλέως, όπερ δυσάρεστον».

Το υπ’ αριθ. 18 (τηλεγράφημα Δενδραμή προς το υπουργείον Εξωτερικών): «Ευρωπαϊκός τύπος δημοσιεύει καθημερινώς άρθρα υβριστικά κατά Ελλάδος και Κυβερνητών... και ζητεί αναχώρησιν Βασιλέως κλπ.».

Το υπ’ αριθ. 25 (τηλεγραφική αναφορά υπουργού Θεοτόκη προς Γούναρην με συνομιλίαν Γάλλου Πρέσβεως): Εις παράπονα Θεοτόκη διά κακήν υποδοχήν εις Παρισίους των Γούναρη και Μπαλταζή, ο Γάλλος Πρέσβυς απαντά: «Ο κ. Γούναρης δέον να η προητιμασμένος εις τοιαύτην τινά δεξίωσιν και να μη αναμένη καλυτέραν ταύτης».

ΟΥΔΕΝ ΑΝΤΙΤΑΣΣΟΥΝ ΕΙΣ ΤΑΣ ΔΙΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ

1) Χωρίς να δύνανται να προσκομίσωσιν ουδέ την ελαχίστην απόδειξιν περί ατονίας της φοβεράς διακοινώσεως, ης τουναντίον η ύπαρξις και το κύρος κραταιούνται έτι μάλλον δι’ αναμφισβήτων επισήμων εγγράφων και αποδείξεων, προσποιούνται τον ηλίθιον τον αφελή αναμασώντες συνεχώς τας αυτάς τετριμμένας δικαιολογίας, συνοψιζομένας εις το ότι η στάσις των Συμμάχων οφείλεται δήθεν εις τα συμφέροντα αυτών, ως εάν τα συμφέροντα ταύτα να μη υπήρχον προ της εις την αρχήν ανόδου του Κωνσταντινικού καθεστώτος, χωρίς να υποδεικνύωσι τουλάχιστον και τους λόγους, ων ένεκεν εξηναγκάσθησαν μόναι των τρεις Μ. Δυνάμεις να υπογράψωσι συνθήκην, ως η των Σεβρών, αντίθετον, ως ισχυρίζονται, προς τα συμφέροντά των. 

Αμέσως ούτω ο Γούναρης φαίνεται ισχυριζόμενος ότι αι Μ. Δυνάμεις εψεύδοντο προς τον ελληνικόν Λαόν όταν εκήρυσσαν εν επισήμω αυτών διακοινώσει ότι η Ελλάς θα θεωρηθή συμμεριζομένη τας εχθρικάς πράξεις του Κωνσταντίνου και θα εκπέση των συμμαχιών, αν επαναφέρη αυτόν εις τον Θρόνον, και τούτο καθ’ ην στιγμήν έχει προ αυτού ολοκλήρους τας επακολουθησάσας συνεπείας της ως ψευδούς χαρακτηριζομένης Διακοινώσεως. 

Αληθώς χρειάζεται δύναμις χαρακτήρος ίνα ο κοινός εγκληματίας προ των αναντιρρήτων αποδείξεων ομολογήση την ενοχήν του. Κατά τούτο ας επιτραπή εις την ανάκρισιν να φρονή ότι ο Γούναρης υπολείπεται.

Αδύνατον να δικαιολογήσωσιν επίσης την απόκρυψιν της απαντήσεώς των εις την Νόταν των Δυνάμεων, αποδίδοντες ταύτην εις τυχαίαν παραδρομήν!! ενώ είναι κατάδηλος η πρόθεσίς των. ΟΠΩΣ ΑΠΟΚΡΥΒΗ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΝΑΔΡΙΑ ΔΙ ΗΣ ΜΕΤΑΘΕΤΟΥΣΙΝ ΕΙΣ ΤΟΥΣ ΩΜΟΥΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ ΑΠΑΣΑΝ ΤΗΝ ΕΥΘΥΝΗΝ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΦΟΡΑΣ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΔΙΑ ΤΟΥ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗΘΕΝΤΟΣ κατά τον πασίγνωστον τρόπον ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ των 98%.

Ελληνικό ιππικό στη Μικρά Ασία, 1921

2) Εντελώς αβάσιμοι και αστήρικτοι είναι αι δικαιολογίαι των κατηγορουμένων σχετικώς με το ζήτημα της Β. Ηπείρου και των Δωδεκανήσων. Ηγνόουν, λέγουν, την ύπαρξιν των συμφωνιών, ενώ δι' επανειλημμένων υποδείξεων και εθνικών ζητημάτων, διά την απώλειαν των οποίων γνωρίζει ολόκληρος ο Ελληνισμός ποιοι ήσαν οι υπαίτιοι (όρα κατάθεσιν Ρέντη σελίς 1).

Με την Ελλάδα του Κωνσταντίνου δεν ήτο πλέον δυνατή η επικύρωσις της συνθήκης των Σεβρών κατά τας ρητάς δηλώσεις των αρχηγών των Συμμάχων Κρατών. Πολλώ δε μάλλον ητόνησαν αι λοιπαί ιδιαίτεροι συμφωνίαι και αποφάσεις του Ανωτάτου Συμβουλίου. Εκ των εν τη δικογραφία επισήμων εγγράφων τελείως ότι ουδέν ηδύναντο τότε να ενεργήσωσιν επί του διπλωματικού πεδίου κατόπιν της στάσεως αυτών εν τω ζητήματι του Κωνσταντίνου. Ισχυριζόμενοι ότι δεν ηδύναντο να διαθέσωσι τας αναγκαιούσας στρατιωτικάς δυνάμεις δια την κατάληψιν της Βορείου Ηπείρου, όπερ κατά την ομολογίαν των ηδύνατο να γίνη, ανομολογούσι το έγκλημα της απωλείας της ελληνικωτάτης περιφερείας. Δεν ηδυνάμεθα, λέγουν, να δημιουργήσωμεν και αλβανικόν μέτωπον, εφ’ όσον είμεθα εμπεπλεγμένοι εις τον μικρασιατικόν αγώνα.

 Επεστράτευσαν 300.000 στρατού δια να επιδοθώσι ΧΑΡΙΝ ΔΥΝΑΣΤΙΚΩΝ ΣΚΟΠΩΝ εις τας αιματηράς περιπετείας εν Ιωνία και δεν ηδύναντο να διαθέσωσιν ολίγα τάγματα δια να καταλάβουν την ατυχή Ήπειρον.

3) Ακλόνητος παραμένει η κατηγορία και επί της παραγνωρίσεως της οικονομικής διακοινώσεως των Δυνάμεων της 25 Νοεμβρίου.

Η σαφής και κατηγορηματική διατύπωσις της διακοινώσεως ταύτης ουδεμίαν άφηνεν αμφιβολίαν ότι η Ελλάς θα εγκαταλείπετο και θα απεκλείετο οικονομικώς. Ουδείς αμφέβαλλε περί αυτού πλην των κατηγορουμένων. Επί του γεγονότος τούτου, εκτός των επισήμων εγγράφων (τηλεγράφημα Γούναρη εκ Λονδίνου κλπ.) και της ομοφώνου συμφωνίας πάντων των εξετασθέντων μαρτύρων, χαρακτηριστική είναι η κατάθεσις του στρατηγού Παπούλα, λέγοντος ότι «Οι παραγνωρίσαντες τας διακοινώσεις αυτάς διέπραξαν έγκλημα εσχάτης προδοσίας κατά της Πατρίδος».

ΠΩΣ ΑΠΟΣΥΝΕΘΕΣΑΝ ΤΟΝ ΣΤΡΑΤΟΝ

4) Διά την εγκληματικήν οργάνωσιν του Στρατού περιττεύει πάσα μακρά ανάπτυξις, εφόσον οι τυχόν παραπεμπόμενοι κατηγορούμενοι θα δικασθώσιν υπό δικαστών στρατιωτικών, οίτινες υπέρ πάντα άλλον γνωρίζουσιν οποία υπήρξεν η εγκληματική δράσις των κατηγορουμένων επί του σημείου τούτου. Ανώτατοι και ανώτεροι αξιωματικοί γνωστοί επί ανικανότητι εκ του παρελθόντος ετοποθέτησαν διοικηταί ανωτέρων μονάδων του Στρατού με μόνα εφόδια την κατά τας εκλογάς ορμητικότητα και φανατισμόν (όρα κατάθεσιν στρατηγού Μαζαράκη σελίς 3 και 5).
 Ανώτατος Αξιωματικός ζήσας εντός των Αυλικών Μαγειρείων, ουδέποτε διοικήσας τμήμα εν ειρήνη η εν πολέμω διακριθείς μόνον εν τη κατά των Συμμάχων εχθρότητά του, αποτυχών κατά τας επιχειρήσεις της Κοβαλίτσας, εξέπεσε της διοικήσεως σταλείς εις το εσωτερικόν. Παρουσιασθείς ενταύθα ενώπιον του Βασιλέως Κωνσταντίνου επαρασημοφορήθη και απεστάλη εκ νέου εις το Μέτωπον δια να οδηγήση και άλλα τέκνα του λαού εις την σφαγήν (όρα τηλ/φημα Αρχ. Πυροβολικού Ταβουλάρη προς Γούναρην υπ. αριθ. 24).

 Παραβιάζουσαι αι Κυβερνήσεις εκείναι και τας θεμελιωδεστέρας ηθικάς αρχάς, εντάσσουσιν εις το Στράτευμα και προάγουσιν αξιωματικούς αυτομολήσαντας αισχρώς προς τον εχθρόν ως τους Καραγιάννην, Καΐπην κλπ.

Πλήθος αξιωματικών αποταχθέντων εκ του Στρατού δι’ αποφάσεων ανακριτικών Συμβουλίων και Στρατοδικείων επί εγκαταλείψει θέσεως και δειλία ενώπιον του εχθρού εθεωρήθησαν ως παθόντες εν τω υπέρ επικρατήσεως του αυλικού συγκροτήματος αγώνι και επανήλθον εις το Στράτευμα λαβόντες βαθμούς, παράσημα και αποζημιώσεις. Διακηρύσ-σοντες την πολιτικήν της λόγχης απεσυνέθεσαν εξ άλλου το στράτευμα δηλητηριάζοντες την ψυχήν αυτού, ήτις είναι τα στελέχη του. Τυφλοί υπό του κομματικού πάθους απεμάκρυναν εκ του Στρατού εκατοντάδας αρίστων και εμπειροπολέμων στελεχών, άτινα διέσπειραν εν εξορία εις πάντα τα σημεία της Ελλάδος, και απειργάσαντο ούτω την εξασθένησιν του Στρατού ήτις υπέρ παν άλλο αίτιον ωδήγησαν εις τας αποτυχίας και την καταστροφήν. (Όρα κατάθ. Φ. Νέγρη, σελ. 1).

Το ελληνικό πυροβολικό βομβαρδίζει τις τουρκικές θέσεις

5) Επί του αντιστοίχου Κεφαλαίου της κατηγορίας του αφορώντος την εγκληματικήν αυτών εμμονήν εν τη τηρηθείσι εν αρχή στάσει των, όσον αφορά τον Βασιλέα, εκτός των αξιοπιστοτάτων μαρτύρων αποδεικνύει την ενοχήν των κατηγορουμένων ή εν τη δικογραφία σωρεία των επισήμων εγγράφων, ων πλείστα ευρέθησαν εν αυτώ τω γραφείω του Γούναρη. (Τηλεγράφημα του Γούναρη περί δηλώσεων Άγγλου και Γάλλου Πρωθυπουργού εν Κάνναις υπ’ αριθ. 17, συνέντευξις Λόυδ Τζωρτζ - Πατριάρχου, αριθ. 16). Σαφής είναι η επί του σημείου τούτου κατάθεσις του Φ. Νέγρη (σελίς 2). « Ένεκα της προσωπολατρείας, περί ης ωμίλησα, λέγει ο λευκός ούτος πολιτευόμενος, και εκ του φόβου των επιστράτων οι Κυβερνώντες πάντοτε προσεπάθουν να παρουσιάζουν την κατάστασιν αν όχι ευνοϊκήν τουλάχιστον όχι οποία ήτο αληθώς. Ιδίως δεν ηθέλησαν ποτέ να παρουσιάσουν την δυσμένειαν των Συμμάχων οία ήτο, επενεγκούσα επί τέλους τας καταστροφάς». Από τας ολίγας ταύτας λέξεις του εντίμου μάρτυρος συνεπάγεται η αλήθεια πλήρης.

Η απόκρυψις της αληθείας, η παραπλάνησις του λαού, αυτή ήτο η πολιτική των κατηγορουμένων. Το ψεύδος και η απάτη τους διέθρεψε και τους συνετήρησεν επί διετίαν, όπως οδηγήσωσι τον τόπον εις τον όλεθρον. Δια του ψεύδους και της απάτης προσπαθούσα και την υστάτην ταύτην στιγμήν να αποκρούσωσι τον κεραυνόν, όστις απειλεί τας κεφαλάς

των ένεκα της οργής του εξαπατηθέντος και καταπροδοθέντος λαού.

Η ΕΥΘΥΝΗ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΟΥ ΜΑΡΤΙΟΥ

6) Εκ των καταθέσεων του Αρχηγού της Στρατιάς στρατηγού Παπούλα και του Επιτελάρχου Πάλλη και των εν τη δικογραφία εγγράφων εξάγεται αναντιρρήτως ότι η διαταγή δια την ακατανόητον επιχείρησιν του Μαρτίου 1921 εξεδόθη τηλεγραφικώς εκ Λονδίνου και πριν ή φθάσωσιν εις την ζώνην των επιχειρήσεως αι εκ της επιστρατεύσεως προελθούσα ενισχύσεις.

Έπρεπε πάση θυσία να ριφθή εν πολεμικόν πυροτέχνημα με τον αυτόν πάντοτε σκοπόν όστις συνίστατο εις την δημιουργίαν εντυπώσεως και αίγλης διά την περίφημον αναγνώρισιν του κωνσταντινικού καθεστώτος. Ανεξαρτήτως της ευθύνης και τινων στρατιωτικών παραγόντων δια το πολεμικόν εκείνο ανοσιούργημα την πρωτίστην και βαρυτάτην τοιαύτην επ’ αυτού φέρουσιν οι Κυβερνώντες την χώραν κατηγορούμενοι· είναι αναμφισθήτητον, ότι η κυρία αιτία των μετά ταύτα ατυχιών και καταστροφών εν Ιωνία ήτο η παράφρων αληθώς επιχείρησις αύτη του Μαρτίου του 1922.

ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ THΣ ΗΤΤΑΣ ΤΟΥ ΣΑΓΓΑΡΙΟΥ

7-8) Περί της ενοχής των κατηγορουμένων εν τω ζητήματι της αναθέσεως της Αρχηγίας του Στρατού εις τον ανεύθυνον παράγοντα και των εκ ταύτης αποτελεσμάτων αρκούσι τα εκτεθέντα εν τω Α' Κεφ. σχετικώς με την στρατιωτικήν δράσιν του Κωνσταντίνου. Επί του σημείου τούτου οι κατηγορούμενοι ισχυρίζονται, ότι και άλλοτε κατά τας εκστρατείας του 1912 συνέβη το αυτό. 
Ανεξαρτήτως της αρχής, ότι προηγουμένη παράβασις δεν δημιουργεί δικαίωμα, ανάγκη να υπομνησθή, ότι αι περιστάσεις και αι συνθήκαι ήσαν τότε πολύ διάφοροι. Ο διορισθείς τότε το πρώτον ως Αρχηγός του στρατού Διάδοχος του Θρόνου έφερεν επί των ώμων του την ηθικήν μείωσιν της καταισχύνης του 1917, ην εδημιούργησε πολιτικός της αυτής με τους κατηγορουμένους διανοητικότητος, σχετικώς με τας ευθύνας των κυβερνώντων προς ρύθμισιν και κατεύθυνσιν των λαϊκών ρευμάτων και εξάψεων. 
Ο τεταπεινωμένος βασιλόπαις και είτα Βασιλεύς εκείνος δεν ήτο ο αγέρωχος και απολυταρχικός μονάρχης του 1921. Η ισχυροτάτη και απολύτου κύρους Κυβέρνησις εκράτει τότε τον Αρχηγόν του Στρατού εκ του ωτίου και καθώριζεν εκείνη και ουχί αυτός τους σκοπούς του πολέμου. Αντιθέτως τω 1921, ως εξάγεται εξ επισήμων εγγράφων και μαρτυριών, και δια δευτερεύοντα έτι ζητήματα ουδέν απεφασίζετο άνευ της εγκρίσεως του μονάρχου (κατάθεσις Στρατηγού Μαζαράκη σελ. 10).

Εκ των αναφορών του Αρχηγού της Στρατιάς και της ενόρκου καταθέσεως αυτού εξάγεται αναμφισθητήτως, ότι την ευθύνην δια την προς Άγκυραν προέλασιν του Ιουνίου φέρουσιν υπέρ παντα άλλον ο προεδρεύσας του εν Κιουταχεία σχετικού Πολεμικού Συμβουλίου Αρχιστράτηγος Βασιλεύς και οι συμπαραστάντες εκ των κατηγορουμένων Γούναρης, Θεοτόκης, Στρατηγός κ.λ.π.

ΕΝΩ Ο ΣΤΡΑΤΟΣ ΕΠΕΙΝΟΥΣΕ ΑΥΤΟΙ ΕΠΑΙΡΝΑΝ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΕΙΣ

9) Ακεραία παραμένει η ευθύνη των κατηγορουμένων και εν τω ζητήματι του αντιστοίχου κεφαλαίου του κατηγορητηρίου. Κατά παράβασιν παντός ηθικού γραπτού και αγράφου νόμου, ψηφίζονται παρά της Εθνοσυνελεύσεως υπό τας εμπνεύσεις της πλειοψηφίας, ην εκπροσωπεί πάντοτε ο Γούναρης, νόμοι ανατρέποντες άρδην τους πόλους του άξονος περί τον οποίον στρέφεται πάσα πρόοδος και επιτυχία. 

Η αρχή της αμοιβής της αρετής και του κολασμού της κακίας στρεβλούται και η συνείδησις παντός εντίμου ανθρώπου εξεγείρεται εις το άσεμνον θέαμα της ψηφίσεως νόμων ευεργετούντων και ικανοποιούντων λιποτάκτας αυτομόλους και δήθεν παθόντας ιδιώτας και πολιτευομένους. Πάντες οι κατά το παρελθόν δράσαντες προς δημιουργίαν της προς τους Συμμάχους εχθρότητος αμείβονται πλουσίως και αναλόγως της δράσεως αυτών ήτις ως προερρέθη ωδήγησε την χώραν εις τον όλεθρον.

 Πολιτευόμενοι, δημοσιογράφοι και στρατιωτικοί αμείβονται πλουσίως εκ του Δημοσίου Ταμείου. Ο δημόσιος πλούτος διασπαθίζεται εις αποζημιώσεις εν ω χρόνω αγωνιώδεις εκκλήσεις των αρχηγών του στρατού παριστώσι την οικτράν θέσιν αυτού ένεκεν ελλείψεως των μέσων της συντηρήσεώς του. Αι αναφοραί της Στρατιάς και αι καταθέσεις των αρχηγών της Επιμελητείας Βενετσανοπούλου και Λιδωρίκη ανατρέπουσιν άρδην τας επί του σημείου τούτου δικαιολογίας των κατηγορουμένων και δη του Γούναρη διατεινομένου ότι δήθεν αφθόνως ο στρατός εφοδιάζετο. 

Αφηρέθησαν διά της πρωτοφανούς μεθόδου του ψαλιδίσματος εκ των θυλακίων του λαού αι οικονομίαι του, όπως διασπαρώσι με τας δύο χείρας προς τους απλήστους στυλοβάτας της Αυλικής Απολυταρχίας.

ΕΚΡΑΤΟΥΝΤΟ ΑΠΟ TOYΣ ΠΟΔΑΣ ΤΟΥ ΘΡΟΝΟΥ

10) Η ενοχή των κατηγορουμένων σχετικώς με το θέμα της 10ης παραγράφου δεν έχει ανάγκην επίσης ιδιαιτέρας υποστηρίξεως. Ολόκληρος ο Ελληνισμός ενθυμείται τας περιφήμους περί αυτοτελείας αγορεύσεις και δηλώσεις των Κυβερνώντων ως και την απόφασιν της Εθνοσυνελεύσεως «περί καθορισμού της συνθήκης των Σεβρών ως του εσχάτου ορίου των εθνικών ημών διεκδικήσεων. Μετά την αποτυχίαν εν τούτοις των ασκόπων πολεμικών λεονταρισμών της Μ. Ασίας οι Πατέρες του ψεύδους και της απάτης διεκήρυττον ότι το ζήτημα δεν δύναται να λυθή στρατιωτικώς, αλλά διεθνώς και διά την επιδίωξιν της τοιαύτης διεθνούς λύσεως ανεχώρει εις Ευρώπην η υπό τους Γούναρην και Μπαλτατζήν αντιπροσωπεία.

Αφού απέρριψαν τας προτάσεις του Ιουνίου 1921, δι’ ων εσώζετο η Θράκη και επετυγχάνετο η αυτονομία της Μ. Ασίας, αφού ανέλαβεν την γνωστήν προς Άγκυραν αιματηράν περιπέτειαν, έλαβον ανά χείρας μετά την πολεμικήν αποτυχίαν τον δίσκον της επαιτείας, ίνα αναθέσωσιν εν λευκώ τας τύχας της Ελλάδος εις χείρας εκείνων, την αγρίαν εχθρότητα των οποίων έπραξαν το παν όπως αυξήσωσι δια παντός μέσου κατά την παρελθούσαν πολεμικήν περίοδον.

Διακηρύσσοντες και τότε ανυπάρκτους νίκας και θριάμβους, απέκρυψαν, ως πάντοτε, την αλήθειαν από τον ατυχή λαόν, ον διεβουκόλουν δι’ υποσχέσεων και ελπίδων «περί προσεχεστάτων λαμπρών λύσεων των Εθνικών ζητημάτων. Ουδέ στιγμήν εσκέφθησαν να είπωσι την αλήθειαν, διότι η αλήθεια θα παρέσυρε τον Κωνσταντίνον, όστις ήτο το κομματικόν αυτών βάθρον, άνευ του οποίου δεν ήτο δυνατόν να υπάρξωσιν. Επροτίμησαν να κρατηθώσι στερεώς δια του ψεύδους από τους πόδας του Θρόνου αδιαφορούντες αν ούτω έσυρον προς την άβυσσον συν εαυτοίς ου μόνον τον Θρόνον αλλά και τα ύψιστα συμφέροντα και την τιμήν της χώρας.

Έλληνες αξιωματικοί στη Μικρά Ασία
 Eskisehir, 25.7.1921

ΤΟ ΕΓΚΛΗΜΑ ΤΟΥ ΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΧΑΤΖΗΑΝΕΣΤΗ

11-12) Ο διορισμός του αντιστρατήγου Χατζηανέστη ως Αρχηγού της Στρατιάς Μ. Ασίας και το εξωτερικόν σχέδιον της εκστρατείας κατά της Κωνσταντινουπόλεως απετέλεσεν το εμπύρευμα δια του οποίου οι κατηγορούμενοι ανέπλεξαν την τοσούτον μεθοδικώς και προμελετημένως προετοιμασθείσαν επί διετίαν την ελληνικήν εν Μ. Ασία καταστροφήν.

Ηγνόουν, λέγουσιν απολογούμενοι οι Κυβερνήται του συνασπισμού Γούναρη-Στράτου, τας ιδιότητας του Χατζηανέστη. Τον εθεώρουν αστέρα περίλαμπρον εν τω στρατιωτικω στερεώματι της Ελλάδος. Ηγνόουν, λέγουσιν οι Κυβερνήται της χώρας τας ιδιότητας του κυβερνώντος Αρχιστρατήγου, ενώ πάντες οι μάρτυρες στρατιωτικοί και ιδιώται ομοφώνως καταθέτουσιν ότι έχαιρε φήμην ανδρός «διαλυτικού και ανισορρόπου».

Ο εκ των κατηγορουμένων Γούναρης, υπουργός των Στρατιωτικών άλλωστε δεν ήτο δυνατόν ν’ αγνοεί την δι’ επαναστάσεως αποχώρησιν εκ της Διοικήσεως της Μεραρχίας εν Δράμα του εν λόγω Αρχιστρατήγου Μαζαράκη σελίς 14-15).

Οι Σωματάρχαι και οι ανώτεροι αξιωματικοί του Επιτελείου της Στρατιάς, εν οις ο υπαρχηγός αυτής συνταγματάρχης Σαρηγιάννης υπέδειξαν δι’ εντόνων διαμαρτυριών προς την Κυβέρνησιν τους κινδύνους της αναθέσεως της Αρχηγίας εις τον Χατζηανέστην (κατάθεσις Σαρηγιάννη), αλλ’ ουδέν ηδύνατο να μεταβάλη τας αποφάσεις των κατηγορουμένων, εφ’ όσον ο Χατζηανέστης ήτο και ο επιτελάρχης της εν Λουκέρνη κινήσεως των «συντρόφων» ως αποκαλεί τους συνωμότας εν τρυφερωτάτη επιστολή του ο Κωνσταντίνος προς τον Γούναρην (όρα επιστολήν του Κωνσταντίνου). Και εν τω σημείω τούτω το αυλικογουναροστρατικόν πλέον συγκρότημα δεν διστάζει να παραβλέψη τα ύψιστα συμφέροντα του στρατού, όπως ικανοποιήση τας φιλοδοξίας και την υστερικήν εγωπάθειαν ενός οπαδού. Επί τη βάσει τοιούτων στοιχείων και τη εισηγήσει των περί τον Βασιλέα αυλικών μηδαμινοτήτων εκρίνοντο οι σωματάρχαι και συνεπώς αι τύχαι του στρατού και της Πατρίδος. «Άναξ ουτιδανός ουτιδανών ηδύναντο ν’ ανάση», ως έλεγεν ο Όμηρος.

Δια τον διορισμόν Χατζηανέστη συνεπώς ολόκληρον την ευθύνην φέρουσιν ο τέως Βασιλεύς και οι κατηγορούμενοι υπουργοί. Ο στρατός του, οι αξιωματικοί του ήσαν τσιφλίκι του. Βοηθούμενος και παρά των ταπεινών συνεργατών του κατηγορουμένων ώθησαν τα παιδιά του κόσμου εις σφαγήν. «Ο μεν καλός αρχηγός οδηγεί τους άνδρας εις την δόξαν ο δε κακός εις το σφαγείον» ως έλεγεν ο Ναπολέων. Ήξιζον άραγε αι κεφαλαί τόσων χιλιάδων και το ολοκαύτωμα της Σμύρνης, όσον η φιλοδοξία του Χατζηανέστη, το πείσμα του Κωνσταντίνου και η κομματική πόρωσις των κατηγορουμένων Υπουργών; Την επ’ αυτώ απάντησιν μόνον το Στρατοδικείον δύναται να δώσει.

ΤΟ ΕΓΧΕΙΡΗΜΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΚΩΝΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ

Η σύλληψις της επιχειρήσεως κατά της Κωνσταντινουπόλεως εάν δεν είναι σκότιον έγκλημα, είναι ασφαλώς αποτέλεσμα διανοητικής παρακρούσεως. Ποιος ο λόγος της μεταφοράς δυνάμεων εκ Μ. Ασίας εις Θράκην, εφόσον ουδεμία ένδειξις υπήρχεν ότι θα επέτρεπον οι Σύμμαχοι τοιαύτην τινά ενέργειαν; 

Αφού ουδεμία εγένετο σχετική διπλωματική προηγουμένως προσπάθεια; 

Αφού τέλος δια ρητών ανακοινώσεών των οι Αρμοσταί επανειλημμένως εδήλωσαν ότι επ’ ουδενί λόγω θα επέτρεπον την παραβίασιν της ουδετέρας ζώνης και συνεπώς οιανδήποτε κατά της Κωνσταντινουπόλεως απόπειραν;

Λέγουν ότι δεν εξησθένισαν το μέτωπον της Μ. Ασίας ενώ ο διοικητής του Γ' Σώματος υποστράτηγος Σουμίλας βεβαιοί ότι μόνον εκ του υπ’ αυτόν Σώματος ελήφθησαν επτά τάγματα και δύο πυροβολαρχίαι και ότι είδε ν’ αναχωρούν εκ Μουδανιών εις Θράκην και άλλαι μονάδες των άλλων Σωμάτων Στρατού, την δύναμιν των οποίων υπολογίζει ο υπαρχηγός του Επιτελείου Σαρηγιάννης εις 25 χιλιάδας ανδρών. (Κατάθεσις Σουμίλα).

Αλλ’ ασχέτως προς την δύναμιν, ήτις αφηρέθη εκ του Μετώπου της Μικράς Ασίας, είναι αναμφισβήτητον ότι η περίεργος όσον και ακατανόητος εκείνη επιχείρησις υπήρξε το τελευταίον πλήγμα, όπερ επέφερεν την κατάρρευσιν. Ουδεμία χωρεί αμφιβολία, ως βεβαιούται και παρά πάντων των μαρτύρων, ότι η επί του Μικρασιατικού Μετώπου εχθρική επίθεσις εξεδηλώθη ένεκα της ρηθείσης μεταφοράς στρατού εις Θράκην.
 Ο καλώς πληροφορημένος αντίπαλος ήτο φυσικόν να επωφεληθή της αφαιρέσεως δυνάμεων εκ του κυρίου Μετώπου, όπως επιτεθή κατ’ αυτού. Η κατά της Κωνσταντινουπόλεως άλλως τε τοσούτον πομπωδώς διαφημισθείσα απειλή θα είχε δημιουγήσει ερεθισμόν παρά τω φανατικώ αντιπάλω, όστις εξωθήθη ούτω εις την επίθεσιν, την οποίαν δεν φαίνεται πιθανόν να είχεν αποφασίσει μέχρι της στιγμής εκείνης λόγω του ακαταλλήλου της εποχής.

Η ΠΑΡΑΙΤΗΣΙΣ ΕΚ ΤΩΝ ΠΙΣΤΩΣΕΩΝ

13) Ως προς το αντίστοιχον κεφάλαιον το κατηγορητήριον παραμένει άθικτον, καθόσον αυτός ο εκ των κατηγορουμένων Γούναρης δεν αρνείται την παραίτησιν εκ των πιστώσεων, δικαιολογούμενος αβασίμως ότι έπραξε τούτο, όπως κατορθώση σύναψιν δανείου όπερ ουδέποτε εγένετο ούτε ήτο δυνατόν να γίνη εφόσον υφίστατο ακλόνητος η οικονομική νότα και η εχθρότης των Συμμάχων κατά του κωνσταντινικού καθεστώτος.

Η ΠΑΡΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ Η ΟΠΟΙΑ ΕΔΟΛΟΦΟΝΗΣΕ ΤΟΝ ΚΑΒΑΦΑΚΗΝ

14) Αγνοούν, λέγουσιν ο Γούναρης και οι λοιποί συγκατηγορούμενοι, την ύπαρξιν της τρομοκρατικής παρακυβερνήσεως, χωρίς να δύναται ν’ αμφισβητήσουν και τα αποτελέσματα αυτής. ΚΑΙ ΟΜΩΣ ΕΙΝΑΙ ΠΑΣΙΓΝΩΣΤΟΝ ΟΤΙ ΚΑΘ’ ΗΝ ΗΜΕΡΑΝ ΑΠΕΒΙΒΑΖΕΤΟ ΕΙΣ ΤΟ ΦΑΛΗΡΟΝ Ο ΓΟΥΝΑΡΗΣ ΕΠΙΠΤΕ ΝΕΚΡΟΣ ΥΠΟ ΤΑΣ ΣΦΑΙΡΑΣ ΤΩΝ ΑΓΝΩΣΤΩΝ ΔΟΛΟΦΟΝΩΝ Ο ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΤΟΥ «ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΤΥΠΟΥ» ΚΑΒΑΦΑΚΗΣ. 

Οι άγνωστοι δολοφόνοι του Φατσέα, του Κουντουριώτη και άλλων Φιλελευθέρων δεν έπιπτον βεβαίως από τον Άρην. Εάν ο Γούναρης και οι λοιποί συνυπουργοί του ηθέλησαν να αγνοήσουν τους δολοφόνους και τους τρομοκράτας ηθικούς αυτουργούς, ολόκληρος ο κόσμος γνωρίζει ότι υπό την ανοχήν, αν μη την αιγίδα της Κυβερνήσεως ΕΔΡΑ ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΙΣ ΕΧΟΥΣΑ ΕΠΙΚΕΦΑΛΗΣ ΑΥΤΟΝ ΤΟΝ ΤΟΤΕ ΑΔΕΛΦΟΝ ΤΟΥ ΤΟΤΕ ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΝΙΚΟΛΑΟΝ και διαθέτουσα πολλαπλά όργανα εντός και αυτών των υπηρεσιών της δημοσίας ασφαλείας και τάξεως. (Κατάθεσις κ. Φ. Νέγρη σελίς 2-3).

Η ούτω δημιουργηθείσα τρομοκρατική ατμόσφαιρα, συνταράξασα την δημοσίαν συνείδησιν και τάξιν, συνέτεινε μεγάλως εις ην κατάπτωσιν του φρονήματος εν τω εσωτερικώ της χώρας. Το δημιουργηθέν ούτω πνεύμα της αναρχίας και της ανομίας επέφερε την αύξησιν των λιποτακτών και ανυποτάκτων. Και τα αποτελέσματα της ηθικής καταπτώσεως του εξωτερικού έσχον σοβαρόν αντίκτυπον επί του ηθικού του μαχομένου στρατού.

Δημήτριος Ράλλης

ΠΩΣ ΑΝΕΤΡΑΠΗ Ο ΑΕΙΜΝΗΣΤΟΣ ΡΑΛΛΗΣ

15) Αι καταθέσεις των αξιόπιστων μαρτύρων Γ. Ράλλη (σελίς 1 και 2) και Κ. Ρέντη αποδεικνύουσι πλήρως το βάσιμον της τελευταίας του κατηγορητηρίου παραγράφου. Ως ήτο άλλως τε παγκοίνως γνωστόν ο τότε πρωθυπουργός Δ. Ράλλης δεν παρητήθη δια λόγους υγείας, ως ισχυρίζεται ο κατηγορούμενος Γούναρης, αλλ’ ανετράπη υπ’ αυτού δι’ επιτηδείου ελιγμού εν τω ζητήματι όπερ εδημιούργησεν η επιστολή του Βενιζέλου και τω της αντιπροσωπείας εν Λονδίνω εις ην επέμεινε να μετάσχη ο Γούναρης, καίτοι ήτο γνωστή εις αυτόν η αντιπάθεια και η εχθρότης ην ενέπνεε τον άτομόν του εις τους Συμμάχους.

Ισχυρίζεται ανακριβώς ο Γούναρης ότι ουδείς ποτε τω υπέδειξε την αντιπροσωπείαν του Βενιζέλου διαψευδόμενος και παρ’ αυτής της εκθέσεως Καυταντζόγλου ευρεθείσης εις τα ιδιαίτερα έγγραφά του. 

Παρά τας απροκαλύπτους βεβαιώσεις των Πρεσβευτών και τας λοιπάς αυθεντικάς πληροφορίας περί ζημίας ήν θα επέφερεν εις τα εθνικά ζητήματα η εν Ευρώπη παρουσία του, επέμενεν ανενδότως ούτος να αντιπροσωπεύση την Ελλάδα. Εφρόνει φαίνεται ότι η ευγλωττία και τα δημαγωγικά του εφόδια τα οποία τοσαύτην είχον επιτυχίαν εν τη εσωτερική καταναλώσει θα είχον ανάλογον τοιαύτην και εν τη εξωτερική αγορά. Ατυχώς τας δαπάνας των τοιούτων πειραματισμών του τας επλήρωσεν η χώρα διά της μεγαλυτέρας των συμφορών.

Τάσου Βουρνά: Η ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΞΕΡΙΖΩΜΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ