"Juravli" (Γερανοί)

Το τραγούδι "Juravli" («Γερανοί») έφερε στον ποιητή ενός μικρού λαού Αβάρων της αχανής Σοβιετικής Ένωσης στον Rasul Gamzatov μια φανταστική δημοτικότητα και φήμη εν ζωή. Κάθε χρόνο την ημέρα της Νίκης, 9 Μάη αυτό το τραγούδι ακούγεται σαν ένας ύμνος για εκείνους τους στρατιώτες που σκοτώθηκαν στον πόλεμο. Η ιστορία του τραγουδιού " Juravli " έχει τις ρίζες της στο 1965, τότε ο γνωστός ηθοποιός Mark Bernes, διάβασε στο περιοδικό "Novyi mir" το ποίημα του Gamzatov.

Ο Bernes αναθεώρησε το ποίημα με τη βοήθεια του συγγραφέα και του μεταφραστή Naum Grebnev, συμβούλευσε να μειώσει τον αριθμό των αράδων (από 24 γραμμές έγιναν 16). Ως ένας εξειδικευμένος και ευαίσθητος καλλιτέχνης, αισθάνθηκε, ότι η βραχύτητα του τραγουδιού θα ενισχύσει συναισθηματικά το αντίκτυπο της. Στη συνέχεια, διάβασε το ποίημα στον γνωστό μουσικοσυνθέτη Ian Frenkel και του ζήτησε να γράψει τη μουσική.
Θυμάται ο Ian Frenkel που είχε καλή φωνή και συχνά στις συναυλίες τραγουδούσε ο ίδιος τα τραγούδια του: «Όταν έγραψα τη μουσική ένιωσα ενθουσιασμένος και κάλεσα τον Bernes, ήρθε αμέσως και ακούγοντας το τραγούδι ... έκλαψε. Το τραγούδι "Juravli" ο Mark Bernes έγραψε στο δίσκο όταν ήταν ήδη σοβαρά άρρωστος. Ήταν η τελευταία εγγραφή του. Πραγματικά ένα κύκνειο άσμα ...
Είναι καταπληκτική η μετάφραση του τραγουδιού στα ελληνικά από τον Γιάννη Ρίτσο:

Γερανοί
Στίχοι: R. Gamzatov

Στιγμές στιγμές θαρρώ πως οι στρατιώτες
που πέσανε στη ματωμένη γη
δεν κείτονται θαρρώ, κάτω απ’ το χώμα
αλλά έχουν γίνει άσπροι γερανοί

Πετούν και μας καλούν με τις κραυγές τους
απ’ τους καιρούς αυτούς τους μακρινούς
κι ίσως γι’ αυτό πολλές φορές σιωπώντας
κοιτάμε τους θλιμμένους ουρανούς

Πετάει ψηλά το κουρασμένο σμάρι
στης δύσης τη θαμπή φεγγοβολή
κι ένα κενό βλέπω στη φάλαγγά του
και ίσως είναι η θέση μου εκεί.

Θα 'ρθεί μια μέρα που μ’ αυτό το σμάρι
στο μέγα θάμπος θα πετώ κι εγώ
σαν γερανός καλώντας απ’ τα ύψη
όλους εσάς που άφησα εδώ.

Πολλά χρόνια πριν, και πριν να γνωρίσω τη μετάφραση του Γ. Ρίτσου έκανα και εγώ την μετάφραση του πρωτότυπου (δηλαδή, με 24 γραμμές), είναι όχι η ισορυθμική  μετάφραση (16 γραμμές, που τραγουδιέται, δηλαδή ακολουθεί το ποσοστό των συλλαβών κάθε αράδας και την τοποθέτησή των τόνων), αλλά η ποιητική που βεβαίως πιο πιστά ακολουθεί το πρωτότυπο κείμενο. Η αναφορά γίνεται για τους λεπτολόγους…

Γερανοί 

Μου φαίνεται καμιά φορά πως οι οπλίτες
Που χάθηκαν σε πόλεμους αιματηρούς,
Δεν θάφτηκαν στη γη κατακαμένη,
Αλλά μεταμορφώθηκαν σε λευκογερανούς.

Ίσαμε τώρα, και χρόνο με το χρόνο,
Οι γερανοί πετούν και βάζουνε κραυγές,
Ίσως γι’ αυτό πολλές φορές με θλίψη
Κοιτάζουμε τις λάμνουσες γραμμές.

Και πριν και σήμερα κατά το σούρουπο
Μες στην ομίχλη είδα γερανούς να πετούν,
Πετούν με τη δική τους ορισμένη τάξη
Λες και οι άνθρωποι μες στα λιβάδια οδοιπορούν.

Πετούν και κάμνουνε τη μακρινή πορεία,
Προφέρουνε κάποια ονόματα και ήχους θλιβερούς
Και μου θυμίζουν την ανθρώπινη ομιλία
Π’ ακούγεται από τους γκρίζους ουρανούς.

Πετά, πετά στον ουρανό το σμήνος κουρασμένο
Εκεί οι σύντροφοι και οι φίλοι μου οι πιστοί
Και στη γραμμή τους διακρίνω ένα μικρό κενό
Και ίσως η θέση η δική μου είν’ εκεί.

Θα ’ρθει μια μέρα και μαζί με το κοπάδι,
Εγώ μετέωρος θα πετώ στην καταχνιά
Και θα καλώ από τα γκρίζα επουράνια
Εσάς που άφησα στης γης τη λησμονιά.

Juravli – Στίχοι: Rasul Gamzatov, μουσική: Ian Frenkel, ερμηνεία: Mark Bernes

Μετάφραση

 Γ. Σοϊλεμεζίδης