Η Συμβίωση Χριστιανών και Τούρκων.

Στην Ματσούκα δεν υπήρχαν άλλες φυλές, ούτε Αρμένιοι, ούτε Τσερκέζοι, ούτε Εβραίοι. Μόνον Χριστιανοί και Τούρκοι. Και εδώ πρέπει να εξηγήσω γιατί λέγω Χριστιανοί και όχι Έλληνες. Οι άνθρωποι της Ματσούκας ήξεραν τον εαυτό τους ως Χριστιανούς ή «Ρωμέγς» (Ρωμαίοι). Μόνον οι λίγοι, πολύ λίγοι εγγράμματοι ήξεραν πως ήσαν Έλληνες.

Ούτε και οι Τούρκοι τους θεωρούσαν Έλληνας, τους οποίους έλεγαν Γιουνάν ή Γιουνανλή. Στην περιφέρεια που έζησα εγώ «σι Παναγίας και της Λαραχανής το ποτάμι» μόνον στην Λαραχανή και στην Λιβεράν υπήρχαν από 15-20 οικογένειες Τουρκικές. Όλες οι άλλες, ήταν Χριστιανικές . Ούτε Τούρκοι δυνάστες, ούτε πλούσιοι, ούτε Τσορπατζίδες ή κοτσαμπάσηδες με την έννοια που υπήρχαν αλλού. Συνεπώς η επαφή που είχαν Χριστιανοί και Τούρκοι ήταν μικρή και η συμβίωσή, πρέπει να ομολογήσω, χωρίς φόβο και πάθος, αρμονική. Και μπορώ να πω σχεδόν αδελφική απ' όσο ξέρω και κει που ζούσαν μαζί Χριστιανοί και Τούρκοι, όπως στην Λαραχανή, Λιβεράν, Χορτοκόπι και Καπήκιοϊ.

Στις ίδιες πιέσεις και αδικίες υφίσταντο Χριστιανοί και Τούρκοι, την ίδια μοίρα είχαν και οι δυο. Μάλιστα οι Χριστιανοί πιο προοδευτικοί ζούσαν καλλίτερα και σαν πιο έξυπνοι υφίσταντο λιγότερο τις πιέσεις της Τουρκικής εξουσίας. Την φυλετική διαφορά ούτε την καταλάβαιναν καλά-καλά, αφού μιλούσαν την ίδια γλώσσα στις αναμεταξύ τους συναναστροφές. Ελάχιστοι Τούρκοι της Ματσούκας δεν μιλούσαν την επιχώρια Ποντιακή διάλεκτο.

Υπήρχε μόνον η θρησκευτική διαφορά.Στο σημείον αυτό νομίζω πως είναι δίκαιο να είπω ότι οι Τούρκοι έδειχναν περισσότερη ανεξιθρησκεία παρά οι Χριστιανοί. Οι λόγοι είναι αρκετοί και ο καθένας ας πάρη εκείνον που νομίζει σωστότερον.

1. Η Μωαμεθανική θρησκεία, γενικά πιο ανεξίθρησκη, παραδέχεται τον Χριστόν ως μέγαν προφήτην του Θεού, ενώ εμείς δεν αναγνωρίζομεν τον Μωάμεθ, παρά ως ψευτοπροφήτην, και με το δίκαιό μας, γιατί στην ουσία, ο Μωάμεθ μάλλον ως πολιτικός αρχηγός παρουσιάζεται στην ιστορία. Δεν έχει τίποτε από κείνα που συνθέτουν την ζωή των μεγάλων ιδρυτών των θρησκειών.

2. Οι Τούρκοι στην περιφέρεια της Ματσούκας αποτελούσαν μειονότητα. Κατ' ανάγκην μιλούσαν και την επιχώρια γλώσσα και έπαιρναν μέρος στη ζωή των Χριστιανών. Στις γιορτές και τα πανηγύρια διασκέδαζαν μαζί και σπανιότατα εσημειώνοντο συγκρούσεις μεταξύ Χριστιανών και Τούρκων.

3. Αντίθετα με τους Χριστιανούς οι Τούρκοι εσέβοντο πολύ την Χριστιανική θρησκεία, τους Χριστιανούς ιερωμένους, τα μοναστήρια και τις εκκλησίες, αφού πολλές φορές καλούσαν την νύχτα ιδίως παπάδες και απόρκιζαν τους αρρώστους των ή τους έφερναν οι ίδιοι στους παπάδες και προπάντων στα μοναστήρια.

4.Τουρκικά σχολεία δεν υπήρχαν σχεδόν καθόλου για να καλλιεργήσουν το μίσος των Τούρκων προς τους αλλόφυλους και αλλόθρησκους εν αντιθέσει προς τα ελληνικά σχολεία, όπως εμείς στο Δημοτικό σχολείο μας, τραγουδούσαμε το «ω λυγερόν και κοπτερόν σπαθί μου» και μαθαίναμε ιστορία της Αρχαίας Ελλάδος και στα Κεντρικά ή αστικά σχολεία και την ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως και τραγουδούσαμε τραγούδια του Μιαούλη και άλλα εθνικά τραγούδια.

Αλλά ακόμα και στο Γυμνάσιο Τραπεζούντος όταν βγαίναμε περίπατο, και θα το θυμούνται πολλοί αυτό, τραγουδούσαμε τραγούδια του Παύλου Μελά. Δεν ξέρω γιατί οιΤούρκοι δεν  λέγαν τίποτε. Δεν καταλαβαίναν άραγε τι λέγαμε ή ίσως οι Τούρκοι της περιφερείας μας ήσαν Χριστιανοί εξισλαμιθέντες ή τους συνέφερε να τα βάζωμε με τον κοινό εχθρό τους Βούλγαρους; Είπα δεν ξέρω. Εκείνο που ξέρω είναι ότι έγινε παρατήρησις, όταν μαθηταί του Γυμνασίου, κάναμε Γυμναστικές επιδείξεις στο προαύλιο του Φροντιστηρίου με φανέλες ριγέ άσπρο και γαλανό και με κοντούς, που πολλές από τις ασκήσεις αυτές ήταν καθαρά στρατιωτικές ασκήσεις. Από τότε έπαυσαν να γίνονται οι επιδείξεις στο προαύλιο και εγίνοντο στο κλειστό χώρο του Γυμναστηρίου και χωρίς τις ελληνόχρωμες φανέλλες.

Γενικά λοιπόν όσο ξέρω σπάνια ήταν τα επεισόδια και οι συγκρούσεις Χριστιανών και Τούρκων.

Σα Παρχάρια

Το καλοκαίρι όταν, έβγαιναν στις θερινές βοσκές κατασκηνώσεις στα "Παρχάρια", που ήσαν αψηλότερα από τα δικά μας Παρχάρια, κάθε μέρα πηγαίνοντας στα Παρχάρια ανταμώναμε στον δρόμο Τούρκους, κατά κανόνα οπλισμένους και καμία φορά και νύχτα ακόμα.

Ουδέποτε άκουσα να ενόχλησαν Χριστιανό ή Χριστιανή γυναίκα που συχνά συνέβαινε να πάνε μόνες στα Παρχάρια.

Κυρίως μετά το 1914, όταν έγινε η πανστρατιά και οι άνδρες όλοι εστρατεύθησαν, υποχρεώθηκαν οι γυναίκες και νεαρές κυρίως γυναίκες να κουβαλάν με την ράχη τους κάρβουνά στου Τζεβιζλούκ και στην Τραπεζούντα, για νά μπορέσουν νά συντηρηθούν. Νύχτα μέρα υπήρχαν στους δρόμους γυναίκες συνήθως μόνες και καμμιά φορά και με κανένα υπερήλικα. Ουδέποτε άκουσα να ενόχλησε Τούρκος Χριστιανή. Γενικά οι Τούρκοι την θεωρούσαν την γυναίκα «Καναγιακλή» που κυριολεκτικά σημαίνει πλάσμα με ματωμένο πόδι και μεταφορικά αδύνατο και προστατεύσιμο πλάσμα. Και αν σπανιώτατα κανένας κακοήθης ενοχλούσε γυναίκα έστω και με λόγια Χριστιανή ή Τουρκάλα, επέσυρε την οργή, την κατακραυγή και περιφρόνησή των προυχόντων Τούρκων. Ο τέτοιος εθεωρείτο άνανδρος και επέσυρε την γενική περιφρόνηση ανδρών και γυναικών, Τούρκων και Χριστιανών. Τώρα δεν ξέρω τι γίνεται. Εκείνη όμως την εποχή στα «πρωτόγονα» εκείνα μέρη δεν υπήρχαν «τεντυμποϋδες». Το φρούτο αυτό δεν είχε φτάσει ακόμα νομίζω ούτε στην Ευρώπη.

Μόνο μετά την ανακωχή του 1918, και ιδίως όταν ανεκινήθη το ζήτημά της Δημοκρατίας του Πόντου και μάλιστα με σύμπραξη των Αρμενίων, τους οποίους οι Τούρκοι δεν ξέρω γιατί, μισούσαν πολύ και εδημιουργήθη συνέπεια αυτού το κίνημά του Κεμάλ- πασά, έγιναν αρκετές αυθαιρεσίες, κυρίως από τα όργανά της εξουσίας και τα κακοποιά στοιχεία εις βάρος των Χριστιανών. Δεν θέλω να επεκταθώ περισσότερο. Οφείλω όμως για την αλήθεια να είπω, ότι τότε εδημιουργήθηκαν με την προτροπήν ως νομίζω των αρμοδίων χριστιανικά αντάρτικα σώματα, ληστρικά ουσιαστικά, και από τότε εδημιουργήθηκε μια καταστάσις αφόρητος, άλλη αν την συγκρίνωμε με την κατάσταση που δημιουργήθηκε σε μας κατά τον εμφύλιο πόλεμο ή αν την συγκρίνομε με τα εγκλήματα της Γερμανικής ή της Βουλγάρικης κατοχής, τότε οφείλουμε να ομολογήσωμε, ότι ούτε σύγκρισις δεν γίνεται δια να μη είπω τίποτε άλλο. 

Σαντά

Ούτε ομαδικές σφαγές έγιναν, ούτε εκτοπίσεις γενικά του πληθυσμού εκτός της Σαντάς που κυριολεκτικά επαναστάτησε και δεν αναγνώριζε την Τουρκική εξουσία. Μόνον ο άρρην πληθυσμός των παραλίων εξετοπίσθη στο εσωτερικό, Ερζερούμ και Έρζιν Γιάν. Ο πληθυσμός του εσωτερικού της Νικοπόλεως, Σεβάστειας, Καισάρειας παρέμεινεν ανενόχλητος. Πρέπει εδώ να είπω ότι οι αυθαιρεσίες και οι κακοποιήσεις έγιναν από τα όργανα της Εξουσίας και τα κακοποιά στοιχεία. Ο άλλος τουρκικός πληθυσμός όχι μόνον δεν εκακοποίησε τους Χριστιανούς αλλά και τους βοηθούσαν όσο μπορούσαν και σε ότι μπορούσαν διότι ήσαν άνθρωποι πειθαρχικοί στο Κράτος της και φιλόνομοι .

Στην ανταλλαγή του πληθυσμού ήμουνα ακόμα στρατιώτης στο Ερζερούμ. Στον Πόντο τουλάχιστον η ανταλλαγή έγινε βίαια, από τον Νοέμβριο του 1922, ενώ η επίσημος συμφωνία υπεγράφη τον Ιούλιον του 1923.

Απ' όσα όμως πληροφορήθηκα ο τουρκικός πληθυσμός της Ματσούκας γενικά λυπήθηκε πολύ γι' αυτό, το θεώρησε σαν γεγονός πολυ απάνθρωπον,  απεχωρίσθηκε τους Χριστιανούς με δάκρυα και αδελφική στοργή και τους βοήθησε σε ότι μπορούσε και όπως μπορούσε.
Πολλοί πατριώται μας στα τελευταία τούτα χρόνια ακόμα και μετά την ανακίνηση του Κυπριακού επεσκέφθησαν τα μέρη εκεί. Η περιγραφή τους για την πραγματικά αδελφική υποδοχή που τους έγινε είναι συγκινητική και προκαλεί δάκρυα. Ακόμα μας λέγει ο άλλοτε βουλευτής Ελευθέριος Ελευθεριάδης πως πάνε στην Παναγία Σουμελά και στον Άγιο Γεώργιον της Λαραχανής και ανάβουν κεριά και κουβαλούν εκεί τους αρρώστους των, να τους γιατρέψη η χάρις. Και η πίστις αυτή τους θεραπεύει, διότι αλλιώς δεν εξηγείται. Οι άνθρωποι εκείνοι σ' όποια φυλή και αν ανήκουν, όποιον θεόν και αν λατρεύουν, δεν ξέρουν σε κείνα τουλάχιστον τα μέρη, τι θα πη σωβινισμός.

Μακάριοι, απλοϊκοί πολίτες της πολιτείας του σπλαχνικού Θεού είτε Αλλάχ λέγεται είτε Χριστός.

Δεν μου πέφτει να πω παραπάνω. Τα παραπάνω συμπεράσματα μπορεί να τα βγάλη καθένας μόνος του για τον πολιτισμόν μας για τον οποίον καυχιόμαστε.

Περικλής  Τριανταφυλλίδης

Εκπαιδευτικός

Σ.Σ. Προσπαθήσαμε να μην κάνουμε επεμβάσεις στο αρχικό κείμενο , αφού πρόκειται για ένα είδος απομνημονευμάτων, τα οποία δεν μεταβάλλονται "επ' ουδενί λόγω"