Ο Ιερός Λόχος και η συμβολή των Ποντίων φοιτητών στην πολιτική Ιστορία της Ελλάδας

Συμμετοχή στον Ιερό Λόχο νέων του ποντιακού ελ­ληνισμού και θεώρηση του Ιερού Λόχου εκ μέρους του σουλτάνου, ως πο­ντιακού στρατιωτικού σώματος[1].

Ιερός Λόχος μάχεται στο Δραγατσάνι ( Πίνακας του Πετερ Φον Χες)

Στη μελέτη αυτή, θεωρήθηκε ότι θα αποτελούσε ένα μνημόσυνο η αφιέρωση λίγων λέξεων στην πρώτη ομαδική εκδήλωση του άνθους της σπουδάζουσας νεό­τητας κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας.

Πρόκειται για τη διακεκριμένη φά­λαγγα των αγωνιστών του απελευθερωτικού πολέμου των Ελλήνων, γνωστής με το όνομα "Ιερός Λόχος". Από την πρώτη διακήρυξη περί ελευθερίας του Υψηλά­ντη, Έλληνες νέοι σπουδασταί και φοιτηταί από διάφορα μέρη οργανώθηκαν κατά τα πρότυπα της θηβαϊκής νεότητας, με αρχηγό τον αρχιστράτηγο Λασσάνη, τον πρίγκιπα Καντακουζηνό κ.ά. 

Στην αρχή οργανώθηκαν σε έφιππο σώμα, και αργότερα σε πεζικό του Υψηλάντη, ενώ τα υπόλοιπα στρατεύματα του μεγάλου αυτού τέκνου της ελληνικής φυλής ήταν οργανωμένα κατά τα πρότυπα των αρμα­τολών.

Οι "Μαυροφόροι" αυτοί ήρωες, αλλά λόγιοι της εποχής, με το έμβλημα στο πηλίκιο της κεφαλής τους "ελευθερία ή θάνατος" και με το θούριο των φιλι­κών σαν ύμνο, έμελλε να αποτελέσουν το πιο ζωντανό παράδειγμα ηρωισμού ο­μαδικής συμπεριφοράς νέων διανοουμένων. Οι περισσότεροι κατάγονταν από τις διάφορες περιοχές της τσαρικής Ρωσίας[2].

Η τύχη του Ιερού Λόχου ήταν ο δραματικός αφανισμός του. Κυκλωμένοι οι ιερολοχίται από βορρά από τους αυστριακούς, και νότια από τους Τούρκους, που προέλαυναν σε τρεις φάλαγγες από το Δούναβη, αλλά και από άλλους εχθρούς, και κάτω από δυσμενείς καιρικές συνθήκες, την 7ην Ιουνίου 1821 πέφτουν στο πεδίο της μάχης, πολεμώντας σαν τους τριακόσιους των Θερμοπυλών, εναντίον δυνάμεων οκταπλάσιων των Τούρκων.

Στις κλήσεις των Τούρκων προς τους εκατόνταρχους να παραδοθούν, οι Ιερολοχίται απαντούν με μια φωνή "Οι Έλληνες δεν παραδίνονται", με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 200 και να τραυματιστούν 37. 

Μόνον 136, μεταξύ των οποίων και ο Λασσάνης, σώθηκαν από τον ήρωα Γεωργάκη Ολύμπιο, ενώ ο διοικητής τους Νικόλαος Υψηλάντης, βαρύτατα τραυματι­σμένος, έπεσε στα χέρια των Τούρκων. 

Αλέξανδρος Υψηλάντης

 Η ανθρωπότητα επανέζησε το παράδειγ­μα των υπερασπιστών των στενών των Θερμοπυλών. Ο ιστορικό της μάχης του Δραγατσανίου μας πληροφορεί ότι εκεί σώζεται ακόμη μισοκατεστραμένη ανα­μνηστική στήλη.

Δεν καινοτομεί ασφαλώς ο συγγραφέας της μελέτης αυτής στην πρόταση του, να γίνονται τακτικές επισκέψεις των Ελλήνων φοιτητών στον τόπο ο οποίος ποτίστηκε με αίμα συναδέλφων τους. Ακόμη, αν οι φοιτηταί των Πολυτε­χνείων μας ανεστήλωναν ειδικό μνημείο για την αιώνια σύνδεση της έννοιας της ελευθερίας και των πεσόντων ιερολοχιτών φοιτητών, σε ένδειξη ευγνωμοσύνης.

Πολλοί ήταν οι Πόντιοι που κατατάχτηκαν στον Ιερό Λόχο και πολέμησαν στο Δραγατσάνι, κοντά στον Αλέξανδρο Υψηλάντη. Αρκετοί απ' αυτούς ζούσαν ως μετανάστες στη νότια Ρωσία. 

Γνωστά είναι τα ονόματα 19 ποντίων αγωνιστών του Ιερού Λόχου (γνωρίζουμε μονάχα τα ονόματα, όσων επέζησαν από τη μάχη του Δραγατσανίου και κατέφυγαν στη Ρωσία). Ήταν οι: Κυριαζής Νικόλαος, Μι­χαήλ Ανδρέας, Τσερκέσης Δημήτριος, Τραπουζανλής Δημήτριος (Τραπεζούντιος), Σαλαγάρ Νικόλαος (από το Μπουλαντάν), Τουρκουλέτς Βασί­λειος, Αναστασίου Θεόδωρος, Κωνσταντίνου Στέφανος, Σοφιανόπουλος Νικόλα­ος (Τραπεζούντιος), Σάββας Παναγιώτης (Τραπεζούντιος), Δημητρίου Γιάννης (Τραπεζούντιος), Βελισσάριος Ιβάν (από τη Νικομήδεια), Χρήστου Πολύχρονης (από την Κουμουσχανά), Ισαάκ Αναστάσιος, (Καϊσαρλής) Ασλάν Γεώργιος, Α­ντωνίου Δημήτριος, Γιακοβάκης Γεώργιος, Ιωάννου Δημήτριος και Ιωσήφ Γεώρ­γιος. Οι 19 που γλίτωσαν και πέρασαν στο ρωσικό έδαφος, για να συλληφθούν αμέσως από τις τσαρικές αρχές και να μεταφερθούν δέσμιοι στην Οδησσό.

Πόσοι άλλοι πολέμησαν στο Δραγατσάνι και ποιας φυλής ήταν δεν το ξέρου­με κι ούτε θα το μάθουμε ποτέ. Ας σημειωθεί ότι ο Τούρκος σουλτάνος κήρυξε τον Ιερό Λόχο ως ποντιακή στρατιωτική μονάδα και με την πρόφαση αυτή, έσφα­ξε τότε τους πρόκριτους της Αργυρούπολης. 

Επί δύο χρόνια οι κάτοικοι της Αργυρούπολης, κι άλλων περιοχών του Πόντου, δεν είχαν το δικαίωμα να παίρνουν νερό την ημέρα από τις βρύσες τους, έστω και αν αυτές βρίσκονταν μέσα στην αυλή τους. Ερμηνεύοντας το φερμάνι αυτό του σουλτάνου οδηγούμαστε με βε­βαιότητα στο συμπέρασμα ότι ο Ιερός Λόχος αποτελούνταν στην πλειοψηφία του από ποντιόπουλα και βέβαια, στην άποψη αυτή πουθενά δεν βρίσκουμε αντίθετες αποδείξεις, αλλά ούτε και αντίθετες ενδείξεις.

 Έτσι το όνειρο ολόκληρου του ελληνισμού άρχισε σιγά-σιγά, να γίνεται πραγματικότητα.

Μετά τη συμφορά του Δραγατσανίου ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, προτίμησε να καταφύγει στην Αυστρία, όπου ρίχτηκε στις φυλακές φρουρίου, από όπου με τη μεσολάβηση του Τσάρου Νικολάου απελευθερώθηκε, αλλά πέθανε πριν προ­φτάσει να δει την ελευθερία της πατρίδας του.

Δημήτριος Υψηλάντης

Στο σημείο αυτό θα τονίσουμε μόνο ότι οκτώ χρόνια αργότερα ο αδελφός του Αλέξανδρου Υψηλάντη, Δημήτριος Υψηλάντης αναδείχθηκε ως νικητής της πιο σημαντικής μάχης της επαναστάσεως του 1821. Της μάχης της Πέτρας το 1829.

Δεν αναφερόμαστε στη μάχη των Μύλων και την καταστροφή του Δράμαλη στα Δερβενάκια όπου και εκεί, διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο ο Δημήτρης Υψη­λάντης αλλά ούτε και στη συμβολή του για την οργάνωση του νέου ελληνικού κράτους σαν προέδρου του εκτελεστικού, αλλά αναφερόμαστε στη μάχη της Πέ­τρας που έγινε το Σεπτέμβριο του 1829, όπου ολόκληρη επίλεκτη στρατιά των Τούρκων αναγκάστηκε να συνθηκολογήσει σε ανοιχτό πεδίο. 

Με τη μάχη αυτή τερματίστηκε ο στρατιωτικός αγώνας του έθνους που άρχισε το 1821. Ο ένας Υψηλάντης άρχισε τον αγώνα κηρύσσοντας την επανάσταση στις παραδουνάβιες χώρες και ο άλλος Υψηλάντης έβαλε την τελική σφραγίδα της ανεξαρτησίας του έθνους μας, με την τελευταία μάχη της Πέτρας.

Για τους αμερικανούς συμπατριώ­τες μας, έχουμε να πούμε ότι μεταξύ της Νέας Υόρκης και του Μπάφαλο στη δια­σταύρωση προς την πόλη Βαλτιμόρη κοντά στον ποταμό Delaware υπάρχει μια πινακίδα που δείχνει: προς την πόλη Υψηλάντη!

Η πόλη αυτή πήρε το όνομα της ακριβώς στις 29 Σεπτεμβρίου 1829 προς τιμήν του Δημήτριου Υψηλάντη που νί­κησε τον τουρκικό στρατό σε ανοιχτό πεδίο και έτσι επικυρώθηκε η νίκη των Ελ­λήνων για την ανεξαρτησία τους.

 Οι κάτοικοι της πόλεως με αγωνία περίμεναν τότε την έκβαση της μάχης της Πέτρας, για να δώσουν στην πόλη τους το όνομα του νικητή. Η αποτυχία του Υψηλάντη, θα σήμαινε την απόδοση στην πόλη αυτή άλλης ονομασίας (οι πληροφορίες μας προέρχονται από το Δήμαρχο της πόλης Υψηλάντη των Η.Π.Α. όταν επισκεφθήκαμε την πόλη του το 1964).

Αλλά και άλλα τέκνα του ποντιακού ελληνισμού από άλλους δρόμους και με άλλους τρόπους βοήθησαν τον ελληνισμό στις δύσκολες εποχές που πέρασε.

[1]Βλ. Κ. Ράδου "Ο Ιερός Λόχος και η εν Δραγατσανίω μάχη", Αθήναι 1919, σελ. 16. Ω­σαύτως Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ελευθερουδάκη, τόμ. ΣΤ, σελ. 677 όπου: "Παρά Θηβαίοις, σώμα εκ 300 ανδρών, όπερ από της εκ Θηβών απελάσεως των Σπαρτιατών (379 π.Χ.) εμορφώθη συστηματικώς δια τον κατά τούτων πόλεμον.

 Διετέλει δε διαρκώς εις τα όπλα, το κατ' αρχάς προς υπεράσπισιν της Καδμείας, υπό την αρχηγίαν του Γοργίδα. Ιδίως την μέγιστην δόξαν απέκτησεν ο I. Λ. Κατά την εν Λεύκτροις μάχην (371 π.Χ) υπό τον Πελοπίδαν. Κατεστράφη δε εν τη Χαιρώνεια μάχη (338).

 Β) Λόχος ον κατήρτισε τω 1821 ο Αλέξανδρος Υψηλάντης κατά την εις τα παραδουνάβιους ηγε­μονίας εισβολήν αυτού εκ 500 Ελλήνων εθελοντών και όστις ηρωικώς κατεστράφη εν τη μάχη του Δραγατσανίου κατ' Ιούνιον του αυτού έτους. Μνημείον του I. Λ. Εστήθη προ του Πανεπιστημίου και κατόπιν εν τω εν Αθήναις πεδίω του 'Αρεως.

 Γ) Ιερός Λό­χος φοιτητών. Ευάριθμος εν αρχή ομάς φοιτητών συγκεντρωθείσα και οργανωθείσα εις λόχον τον Φεβρουάριον του 1886. Ωνομάσθη δε ούτω διότι απεσκόπει να συμπολεμήση μετά του τακτικού στρατού. Ο λόχος ανήλθεν εις δύναμιν 350 νέων φοιτητών και μαθη­τών υπό την αρχηγία του εκ Θηβών ιατρού Π. Μπέλλα και των αξιωματικών Αντωνο­πούλου και Τσεβά. 

Εσχεν ίδιον όρκον και στολήν, ωπλίσθη υπό της κυβερνήσεως και ετροφοδοτείτο εκ προσωπικών πόρων των μελών αυτού. Λόγω του επακολουθήσαντος ναυτικού αποκλεισμού και του αφοπλισμού της χώρας ο λόχος διελύθη άμαχος". Το Εμβατήριον τούτο άρχιζε ως εξής: "Φίλοι μου συμπατριώται, δούλοι να 'μεθα ως πότε των αχρείων μουσουλμάνων, της Ελλάδος των τυράννων..."

[2]Για περισσότερα βλ. Αγγελίδη Σωκράτη, Ιστορία των Ελλήνων της Νεζίν Ουκρανίας, Θεσσαλονίκη 1996 σελ. 70 και επ. όπου αναφέρεται ότι οι Έλληνες σπουδαστές από τα 

ανώτατα ιδρύματα της τσαρικής Ρωσίας κατατάχθηκαν ομαδικά ως εθελοντές στον Ιε­ρό Λόχο του Υψηλάντη. Μάλιστα μερικοί από αυτούς, είχαν την ιδιαίτερη συμπάθεια και εκτίμηση του Υψηλάντη.

Αχιλλέα Στεφάνου Ανθεμίδη

Διδάκτορα Νομικής του Πανεπιστημίου του Gottingen