Στο Μεσοχάλδιο και στην Ζύγανα.

Στην περιοχή του χωριού Σταυρί- κοντά στην Κρώμνη - από όπου περνούσε κατά τα τέλη του 19ου αιώνα ο δημόσιος δρόμος από το εσωτερικό προς την Τραπεζούντα, υπήρχαν πολλά οχυρωματικά έργα, φρούρια, κλεισούρες (στενά σημεία σε περιοχές όπου το ευνοούσε η μορφή του εδάφους) κ. ά.,  για να προστατεύουν την αυτοκρατορία των Κομνηνών από τις επιδρομές άλλων φυλών.
 Στις οχυρώσεις αυτές, διορίζονταν δοκιμασμένοι διοικητές-κλεισούραρχοι και τουρμάρχες. Η κλεισούρα, εκτός από γεωγραφική ονομασία, ήταν και το όνομα υποδιαίρεσης της τούρμας και λεγόταν και δρούγγα ή μοίρα. Η τούρμα, που την αποτελούσαν περίπου εφτά χιλιάδες αξιωματικοί και στρατιώτες, ήταν ρωμαϊκής προέλευσης στρατιωτική υποδιαίρεση στη βυζαντινή αυτοκρατορία και αποτελούσε στρατιωτικά την αμέσως μικρότερη μονάδα μετά το θέμα. Το θέμα ήταν και διοικητική υποδιαίρεση.

Ζύγανα

Πάνω από το Χαψίκιοϊ υψώνεται η Ζύγανα (2.600 μ.), που είναι μια από τις κορυφές της οροσειράς του Παρυάδρη. Η Ζύγανα, στο χαμηλότερο της σημείο, στο διάσελο, έχει υψόμετρο 2.000 μ. Από την περιοχή αυτή περνάει ο χειμερινός δρόμος Τραπεζούντας - Αρμενίας και πάνω στο διάσελο αυτό υπήρχε κατά τη βυζαντινή εποχή το οχυρό φρούριο Ζύγανα.
Στην περιοχή αυτή, οι Μύριοι του Ξενοφώντα πολέμησαν με τους Κόλχους. Από τη Ζύγανα μέχρι το Ερζιγκιάν, κατά μήκος της κοιλάδας του ποταμού Κάνη, υπήρχε το μεσαιωνικό Μεσοχάλδιο, που το αποτελούσαν μια σειρά από φρούρια, κυριότερα από τα οποία ήταν της Άρδασσας  και του Ντορούλ ή Τορούλ (αρχαίο Δορύλαιο). Στο Ντορούλ είχε την έδρα του ο δούκας Καβαζίτης (γύρω στο έτος 1404). Αυτός φρουρούσε το θέμα Χαλδίας, που έφτανε έως το χωριό Αλάντζα.
Στο Κουλάτ Νταγ, οχυρό βουνό, που οι Έλληνες το έλεγαν Αεσέρ Νταγ —, ύψους 2.700 μ., στους νότιους πρόποδες του οποίου βρίσκεται το χωριό Σταυρίν, το  οποίο ο ποταμός Γιαγλί Ντερέ χωρίζει στα δύο, υπήρχαν στενά περάσματα- κλεισούρες. Αυτές ήταν που φύλαγαν από τυχόν επιδρομές οι «τούρμες» και οι «κλεισούρες».
Μερικά χιλιόμετρα πιο πέρα και δυτικά, κοντά στην Άρδασσα και τη Χαβίανα, υπήρχαν ερείπια αρχαίου φρουρίου στη γραφική τοποθεσία Στρεν. Η παράδοση αναφέρει ότι στην περιοχή με τα παρχάρια είχαν τα θέρετρά τους οι δούκες της Τραπεζούντας. Τα ερείπια του φρουρίου διασώζονταν τουλάχιστον μέχρι το 1922, όπως αναφέρει ο Γεώργιος Κανδηλάπτης - Κάνις στο «Γεωγραφικόν και Ιστορικόν Λεξικόν της Επαρχίας Χαλδίας».

Απέναντι από το χωριό Τσιμπρικά, της ίδιας περιοχής (όχι του συνοικισμού Τσιμπρικά της Ματσούκας) υπήρχε βυζαντινό φρούριο, απέναντι αυτό από το χωριό Ξιφιράντων, από όπου κατάγονταν οι Ξιφιλίνοι. Ήταν χτισμένο σε έναν υψηλό βράχο και μέσα σε καταπράσινο τοπίο. Την περιοχή αυτή προσπάθησαν, το 1885, με εμπρησμούς να την αρπάξουν από τους κατοίκους οι μπέηδες της Άρδασσας  Ουτσιντσόγλου. Απέτυχαν στον σκοπό τους, γιατί τους αντιμετώπισε με σθένος ο πρόεδρος (μουχτάρης) του χωριού Τσιμπρικά Χαράλαμπος Γ. Παπαδόπουλος (πέθανε το 1902).

Στο βουνό Παλαπάνος, της ίδιας πιο πάνω περιοχής, στις υπώρειες του οποίου είναι χτισμένο το χωριό Τσολόχαινα ή Σολόχαινα ή Σολόχανα, υπήρχαν βυζαντινά φρούρια, των οποίων τα ερείπια — με παρεκκλήσια — σώζονταν, τουλάχιστον μέχρι και την ανταλλαγή των πληθυσμών. Τα ακριτικά αυτά φρούρια και τα παρεκκλήσια είχαν τις ονομασίες Φίλικας Τσικμέν, Γαλάς Μπογαζί, Γέροντος Μπογαζί, Κουπανόη, Γαβρά κ. ά. Για τον ηρωισμό των υπερασπιστών αυτών των φρουρίων υπάρχουν διάφοροι θρύλοι. Πιο κάτω από τα φρούρια περνά ο ποταμός Καρά Μουσταφά ή Άτρα.

Στη Χαβίανα, η οποία ιδρύθηκε, μάλλον, κατά τον 12ο αιώνα, τότε που κυριαρχούσαν στην περιοχή οι περίφημοι Γαβράδες, υπήρχαν ερείπια φρουρίων.

Στη Χερείανα ή Χαιρείαννα υπήρχε η Λευκόπετρα, οχυρό φρούριο με αρχαίο τείχος. Εκεί, κατά την παράδοση, είχε τα θερινά του ανάκτορα ο Ακρίτας.