Γιατί απελάθηκαν;; Γιατί εξορίστηκαν;;;

Πτυχές του δράματος των Θρακιωτών κατά την περίοδο 1908 — 1922, που είναι άγνωστες ή ελάχιστα γνω­στές, φέρνει στο φως η εκπαιδευτικός Βασιλική Τσακόγλου με το βιβλίο της «Ο πρώτος διωγμός των Ελλήνων στην Ανατολική Θράκη, 1913 - 1918».

Το βιβλίο αφιερώνει η συγγραφέας «σ’ όλους τους αδικοχαμένους Ανατολικοθρακιώτες, που μου χάρισαν ταυτότητα και οι οποίοι θυσιάστηκαν στο βωμό των πιο ετερόκλητων διεθνών συμφερόντων».

Στον πρόλογο του βιβλίου της η Βασιλική Τσακόγλου αναφέρεται, μεταξύ άλλων, και στην λαθεμένη άποψη ότι οι Ανατολικοθρακιώτες έφτασαν στην Ελλάδα σχετικά ομαλά, επειδή δεν ταλαιπωρήθηκαν σε καράβια του θα­νάτου, όπως οι Μικρασιάτες και oι Πόντιοι, αλλά ήρθαν με τα κάρα και τα ζώα τους.

Αυτή, όμως, η εικόνα των ξεριζωμένων Θρακιωτών αναφέρεται περισσότερο στους πρόσφυγες του 1922. Ούτε, βέβαια, και αυτό αποδίδει την πραγματικότητα, την οποία έζησαν οι Ανατολικοθρακιώτες, περνώντας το ποτάμι, τον Έβρο, με τα παιδιά και τους ηλικιωμένους.

Για τον πρώτο διωγμό, αναφέρεται ότι απελάθηκαν από την Ανατολική Θράκη στην Ελλά­δα περίπου 100.000 Έλληνες της οθωμανικής αυτοκρατορίας και το 1915 άλλοι 100.000 εξορίστηκαν στη βορειοδυτική Μικρά Ασία, στα περίχωρα της Νίκαιας, της Νικομήδειας και του Βαλικεσέρ. Μετά από όλα αυτά, στη Θράκη είχαν απομείνει 60.000 — 70.000, που και αυτοί ζούσαν πρόσφυγες, μακριά από τις πόλεις και τα χωριά τους.

Πολύ χαρακτηριστικά, η συγγραφέας αναφέρει όσα άκουγε από τους ηλικιωμένους που αποτυπώθηκαν ζωντανά στη μνήμη και την ψυχή της, όπως «με την Ανταλλαγή», «όταν μας έστειλαν εξορία στην Αρμενία», «στην εξορία πέθανε ο τάδε», «όταν φυλακίστηκε ο τάδε», «στην Περίσταση σκότωσαν οι Βούλγαροι τον πατέρα του Δημητριάδη το ’12».

Ο πατέρας της Βασιλικής Τσακόγλου έλεγε: «Ο μπαμπάς μου πέθανε το '17 στη Βυσσώκα (σημερινή Όσσα) Λαγκαδά, όπου μας είχαν απελάσει και εγώ τότε πήγαινα στην πρώτη δημοτικού ...».

Από το ταξίδι- προσκύνημα  στο Γενίκιοϊ
της Βασιλικής Τσακόγλου την άνοιξη του 2013
πηγή: neoxoriperistasis.blogspot.gr

Ακόμη και σήμερα, πολλά από τα παιδιά των πρώτων προσφύγων δεν γνωρίζουν γιατί οι γονείς τους εξορίστηκαν, γιατί απελάθηκαν, γιατί ξεριζώθηκαν. Γιατί τα παιδικά ακούσματα των προσφύγων της δεύτερης γενιάς προέρχονταν «από ορφανούς γιους και κόρες και χήρες γιαγιάδες, με συζύγους χαμένους στην αναμπουμπούλα του πολέμου ...». Βέβαια γράφτηκαν, στο μεταξύ, πολλά, όχι από αυτούς που γράφουν την επίσημη ιστορία της Ελλάδας, από αυτούς που γράφουν για το «στρίμωγμα των κατοίκων της Σμύρνης στην αποβάθρα της» το 1922, αλλά από τα παιδιά και τα εγγόνια των προσφύγων, ένα από τα οποία είναι και η συγγραφέας Βασιλική Τσακόγλου. Όλα τα περιγραφόμενα γεγονότα, σε βιβλία, περιοδικά και εφημερίδες, θα χρειαστούν κάποτε για να γραφεί η πραγματική ιστορία της καταστροφής του 1922, για να γραφεί η ιστορία της Ελλάδας.

Η μικρή αυτή παρουσίαση του βιβλίου της Βασιλικής Τσακόγλου δεν μπορεί με τίποτε να υποκαταστήσει την ανάγνωση του ίδιου του βιβλίου, που είναι από τα πιο ενδιαφέροντα από όσα έχουν έρθει στα χέρια μας τα τελευταία χρόνια. Η έρευνα στις πηγές, σε πολλές πηγές, κρατικές και ιδιωτικές, και η προβολή τους μέσα από το βιβλίο με γλαφυρό τρόπο, δίνουν τις απαντήσεις σε πολλές από τις ερωτήσεις που πιο πάνω αναφέρονται.

 Επικουρικά, συμπληρώνουν την εικόνα της Ανατολικής Θράκης, όπως ήταν, οι φωτογραφίες που περιέχονται στο βιβλίο.

Καίτη  Μελή  Παπαπαναγιώτου

Οικονομολόγος - Συγγραφέας