Μέχρι τέλη του Ιούλη του 1916 επανέκαμψαν από τον Καύκασο πολλοί Σανταίοι με τις οικογένειες τους και αποφάσισαν να εγκατασταθούν οριστικά στη Σαντά, γιατί δεν είχε κανένα νόημα η απομάκρυνση των οικογενειών τους από την γενέτειρα, έφ' όσον η Ρωσία θα εξακολουθούσε να κατέχει τον Πόντο. Επίσης είχαμε και πολλούς Σανταίους, οι οποίοι για τον φόβο της στρατολογίας κατέφυγαν στη Ρωσία και με την Ρωσική κατοχή επανέκαμψαν στην γενέτειρά τους.
Μέσ' στην Ρωσική κατοχή πολλοί Σανταίοι και μάλιστα οι Κουρτιδαίοι κατόρθωσαν να εφοδιαστούν με καινούργια όπλα διαφόρων προελεύσεων και τα όπλα αυτά μαζί με τ' άλλα που στάλθηκαν αργότερα στη Σαντά από την «Ένωση» ωφέλησαν τους αντάρτες της Σαντάς στον αγώνα τους.
Αρχή του 1917 ο Σανταίος εργολάβος Γεώργιος Λαζαρίδης πήρε κυβερνητικές δουλειές οδοποιΐας από τις Ρωσικές Αρχές μεταξύ Ερζερούμ και Κιουμουσχανέ(σ.σ. Αργυρούπολη) και πολλοί Σανταίοι υπεργολάβοι ωφελήθηκαν απ' αυτόν, γιατί η τιμή των έργων αυτών ήταν συμφέρουσα και γιατί εύκολα μπορούσαν να βρουν ντόπιους Τούρκους εργάτες. Τέτοιοι υποεργολάβοι ήσαν οι Χρυσόστομος Παυλίδης, Δαμιανός Σωτηρόπουλος, Κωνσταντίνος Σωτηρόπουλος, κ.ά. Οι δουλειές αυτής της οδοποιίας γίνονταν κοντά στα μέτωπο, οι δε Ρώσοι φαντάροι πουλούσαν εκεί σε εξευτελιστική τιμή ρούχα υποδήματα και τρόφιμα στους υπεργολάβους και έτσι πέρασαν όλοι τους καλά την χρονιά αυτή. Κάθε υπεργολάβος κέρδισε τότε αρκετές χιλιάδες ρούβλια και Σαντά είδε προκοπή κατά την Ρωσική κατοχή.
Κατά την ρωσική κατοχή πήρε τεράστια ανάπτυξη η πατατοκαλλιέργεια στη Σαντά.
Αρχή του πολέμου άρχισε να φαίνεται ο εξανθηματικός τύφος στην Τραπεζούντα και σε μερικά χωριά, μα κατά την Ρωσική κατοχή το κακό κορυφώθηκε. Και στη Σαντά μας έφτασε ο εξανθηματικός, ο οποίος έκανε θραύση προπαντός στο Πιστοφάντων. Εκεί κάποιος νέος, ο ξενιτεμένος Αριστείδης Τσακμακίδης, έφτασε το 1917 στη Σαντά και είχε αποφασίσει να εγκαταλείψει οριστικά την ξενιτιά και να ζήσει στην πατρίδα του με τους αγαπημένους του. Η οικογένεια του ολόκληρη και προπαντός η γυναίκα του Κυριακή το γένος Ισαάκ Καγκέλ ήταν βουτηγμένη στον εξανθηματικό τύφο, αυτός δε παρουσιάσθηκε ανάγκη να περιποιείται τους αρρώστους σπιτικούς του ώσπου κόλλησε κι αυτός και έπεσε χωρίς να σηκωθεί.
Έτσι πέθανε αυτός ο νέος, το ίδιο έπαθαν και πολλοί άλλοι Σανταίοι...
 |
| Πιστοφάντων Σαντάς |
Αρχή του 1917 ο Σανταίος εργολάβος Γεώργιος Λαζαρίδης πήρε κυβερνητικές δουλειές οδοποιΐας από τις Ρωσικές Αρχές μεταξύ Ερζερούμ και Κιουμουσχανέ(σ.σ. Αργυρούπολη) και πολλοί Σανταίοι υπεργολάβοι ωφελήθηκαν απ' αυτόν, γιατί η τιμή των έργων αυτών ήταν συμφέρουσα και γιατί εύκολα μπορούσαν να βρουν ντόπιους Τούρκους εργάτες. Τέτοιοι υποεργολάβοι ήσαν οι Χρυσόστομος Παυλίδης, Δαμιανός Σωτηρόπουλος, Κωνσταντίνος Σωτηρόπουλος, κ.ά. Οι δουλειές αυτής της οδοποιίας γίνονταν κοντά στα μέτωπο, οι δε Ρώσοι φαντάροι πουλούσαν εκεί σε εξευτελιστική τιμή ρούχα υποδήματα και τρόφιμα στους υπεργολάβους και έτσι πέρασαν όλοι τους καλά την χρονιά αυτή. Κάθε υπεργολάβος κέρδισε τότε αρκετές χιλιάδες ρούβλια και Σαντά είδε προκοπή κατά την Ρωσική κατοχή.
Κατά την ρωσική κατοχή πήρε τεράστια ανάπτυξη η πατατοκαλλιέργεια στη Σαντά.
Αρχή του πολέμου άρχισε να φαίνεται ο εξανθηματικός τύφος στην Τραπεζούντα και σε μερικά χωριά, μα κατά την Ρωσική κατοχή το κακό κορυφώθηκε. Και στη Σαντά μας έφτασε ο εξανθηματικός, ο οποίος έκανε θραύση προπαντός στο Πιστοφάντων. Εκεί κάποιος νέος, ο ξενιτεμένος Αριστείδης Τσακμακίδης, έφτασε το 1917 στη Σαντά και είχε αποφασίσει να εγκαταλείψει οριστικά την ξενιτιά και να ζήσει στην πατρίδα του με τους αγαπημένους του. Η οικογένεια του ολόκληρη και προπαντός η γυναίκα του Κυριακή το γένος Ισαάκ Καγκέλ ήταν βουτηγμένη στον εξανθηματικό τύφο, αυτός δε παρουσιάσθηκε ανάγκη να περιποιείται τους αρρώστους σπιτικούς του ώσπου κόλλησε κι αυτός και έπεσε χωρίς να σηκωθεί.
Έτσι πέθανε αυτός ο νέος, το ίδιο έπαθαν και πολλοί άλλοι Σανταίοι...
Μιλτιάδης Νυμφόπουλος
Εκπαιδευτικός
Ιστοριογράφος Σαντάς
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου