Απόσπασμα Απομνημονευμάτων Γερμανού Καραβαγγέλη

Γερμα­νός Καραβαγγέλης

Ο θαρραλέος και εξαιρετικά μορφωμένος μητροπολίτης Καστοριάς Γερμα­νός Καραβαγγέλης (1867-1936), που βοήθησε τον μακεδονικό αγώνα από το σημαντικό «μετερίζι» του, στάλθηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταν­τινούπολης μητροπολίτης Αμισού του Πόντου, στην πιο ταραγμένη περίοδο του ποντιακού Ελληνισμού, στην περίοδο 1908-1922. 

Πριν 30 περίπου χρόνια αποκαλύφθηκαν τα Απομνημονεύματά του και δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα της Αθήνας «Καθημερινή».

 Στην αρχή των Απομνημονευμάτων αυτών, που θεωρούνται ανεκτίμητα, ο άφοβος ιερωμένος αναφέρεται στην εκπαιδευτική κατάσταση της περιοχής Αμισού - Αμάσειας - Μπάφρας και στις προσπάθειές του για τη βελτίωσή της. 

Παραθέτουμε αυτό το σημείο των Απομνημονευμάτων για να καταδειχθεί ο πόθος για την ανύψωση της Παιδείας και της ατομικής μορφώσεως ακόμα και στις εσχατιές του Πόντου:

«Χρειάστηκαν μερικές μέρες γράφει, για να κατατοπιστώ στη νέα αποστο­λή μου κι αμέσως έπειτα αρχίζει το ανορθωτικό μας έργο. Πρώτα-πρώτα τα σχολεία. Όσα υπήρχαν ήταν ανεπαρκή και βρίσκονταν σ' ελεεινή κατάσταση, κι από άποψης κτιρίου κι από απόψεως οργάνωσης.

 Έπειτα όλη η ύπαιθρος ήταν τελείως παραμελημένη, προπάντων τα τουρκόφωνα χωριά. Κι η ίδια μεγαλώνυμη Κοινότητα της Αμισού, σπαραζόταν διαρκώς εδώ κι είκοσι χρόνια από κομματικές έριδες. Πρώτη μου φροντίδα ήταν να συντάξω νέους αυστηρούς κανονισμούς, επί τη βάσει των οποίων να εκλέγονται τα νόμιμα διοικητικά συμβούλια των διαφόρων σωματείων. 

Συγχρόνως καταστρώνω λεπτομερές πρόγραμμα αναπτύξεως της Επαρχίας μου, που το παρουσιάζω σ' έκτακτη γενική συνέλευση και το βάζω αμέσως σ' εφαρμογή. Προάγω τις σχολές Αμισού σε τέλειο γυμνάσιο, που αμέσως αναγνωρίζεται απ' το Εθνικό μας Πανεπιστήμιο, και καταφέρνω τον Τζινέκη να ανεγείρει το κτίριο του Γυμνασίου, ενώ ο Πηνιέτογλου με δικά του έξοδα κτίζει παραπλεύρως, μέσα στη μεγάλη αυλή της εκκλησίας, το μεγαλύτερο της Τουρκίας γυμναστήριο μ' απέραντο υπόστεγο.

"Τσινέκειο" γυμνάσιο, δωρεά του πλούσιου κτηματία Τσινέκη. Εγκαινιάστηκε το 1912.

 Με δικές μου πάλι ενέργειες το γυμναστήριο εξοπλίζεται με τ' αναγκαία όργανα γυμναστικής κι αθλητισμού, που μας στέλνονται απ' την Αθήνα. Τη διεύθυνση τέλος του γυμναστηρίου ανέθεσα σε ικανότατο γυμναστή, που κάλεσα απ' την Κωνσταντινούπολη. Με συνδρομές πλουσίων ομογενών ιδρύω και δεύτερη αστική σχολή στη συνοικία Κουτσούρη. 

Επειδή και το νεκροταφείο μας βρισκόταν δίπλα στο δημόσιο δρόμο ατείχιστο, αγόρασα ένα μεγάλο οικόπεδο, έξω απ την πόλη, σε ωραιότατη τοποθεσία, πάνω σε ύψωμα, το περιτείχισα, το ρυμοτόμησα, κι αυτό έγινε το νέο μας νεκροταφείο. Μέσα στον περίβολό του έκτισα ωραία βυζαντινή εκκλησία. Όλο το έργο εστοίχισε δώδεκα χιλιάδες χρυσές λίρες, πού τις εξοικονόμησα με δάνειο. 

Γρήγορα όμως εξόφλησα το χρέος με την πώληση οικογενειακών τάφων. Με συνδρομές της υπαίθρου χώρας κτίζω μητροπολιτικό μέγαρο με πέτρα πελεκητή κι ιωνικό πρόπυλο, τ' ωραιότερο και μεγαλοπρεπέστερο κτίριο της πόλεως, που στοίχισε εν συνόλω δεκατέσσερις χιλιάδες λίρες. Το παλιό κτίριο είχε μόνο πέντε δωμάτια, κι αυτά στενά κι εντελώς ακατάλληλα. 

Το νέο μέγαρο, κτισμένο μέσα σε καταπράσινο κι απλόχωρο κήπο τεσσάρων χιλιάδων τετραγωνικών μέτρων, είχε στο ισόγειο γραφείο κι αίθουσα υποδοχή  του μητροπολίτη, γραφεία επισκόπου, πρωτοσύγκελου, γραμματέως και ταμία, καθώς και μαγειρείο κι εστιατόριο, και δωμάτια κλητήρα, ιπποκόμου, μαγείρου και του υπόλοιπου προσωπικού. Στο επάνω πάτωμα μεγάλες αίθουσες υποδο­χών και συνεδριάσεων, τους κοιτώνες του μητροπολίτη, του επισκόπου, του πρωτοσύγκελου και των ξένων, μικρό ναΐσκο και βιβλιοθήκη. Και η Κοινότητα πια της Αμισού με τα σωματεία της εργάζεται ομαλά σαν ρολόι. 

Αμισός (σήμερα Σαμψούντα). Ο μητροπολιτικός ναός της Αγίας Τριάδας, αριστερά το Αρρεναγωγείο και δεξιά μόλις διακρίνεται  το Παρθεναγωγείο.

Τρεις μήνες ύστερα από την άφιξή μου στον Πόντο έκανα την πρώτη μου περιοδεία αρχίζοντας απ' την Πάφρα, μικρή, μα πολύ σημαντική για το εμπόριο και τη ναυτιλία της πόλη, εννιά ώρες απ την Αμισό, στα Ν.Δ. της. Η επαρχία αυτή είχε τότε πάνω από σαράντα ανθηρά ελληνικά χωριά. Στην Πάφρα κτίζω με συνδρομές ημιγυμνάσιο και δίπλα επισκοπείο, που στοίχισαν και τα δυό μαζί πέντε χιλιάδες περίπου λίρες Τουρκίας.

 Αλλά και στα χωριά δίνω ώθηση προς τα γράμματα κι αναζωογονώ τη μελέτη της ελληνικής γλώσσας κτίζοντας παντού με δαπάνες των ίδιων των χωρικών κτίρια για σχολεία και στέλνοντας τους δασκάλους και νηπιαγωγούς. Το ίδιο κάνω σ' όλη μου την Επαρχία, που απλώνεται σ' αχανείς εκτάσεις κι επισκέπτομαι την Κάβζα, τη Σινώπη, τον Τσαρσαμπά, τη Μερζιφούντα, την Αμάσεια, το Λαδίκ κι άλλες σημαίνουσες πόλεις του Πόντου. Επισκέφτηκα τότε και τα πιο απόμακρα ορεινά χωριά ιδρύοντας σ αυτά σχολεία και δίνοντας γενικά παντού απ' όπου περνούσα μιαν εθνική πνοή.

Σ’ αναφορά προς το υπουργείο του ο πρόξενος κ. Τζαννετος κατά το έτος 1911-1912 μιλώντας για την κίνηση αυτή γράφει, εκτός απ όλα τ' άλλα, ότι μέσα στο σύντομο αυτό διάστημα των τριών τελευταίων χρόνων κτίστηκαν και ιδρύθηκαν πάνω από 115 καινούργιες σχολές και σχολεία στις πόλεις και στα χωριά της υπαίθρου...».

 («Καθημερινή», 15 Αυγούστου 1982)

 (Για τη δράση του κοίτα τα βιβλία μου: «Τοπάλ Οσμάν» και «Τελευταία πράξη»).