Οι άγνωστοι ΗΡΩΕΣ ΤΗΣ ΣΑΝΤΑΣ -Οι Τσιριπάντ

Ο Τσιρίπ'ς     ο  Δαμιανόν

Ο Δημήτρης Τσιριπίδης (Μήτον ο Τσιρίπ' ς), είχε πέντε παιδιά. Τον Ιάκωβο, τον Νικόλαο, την Σοφία, την Ελπίδα και τον Παναγιώτη (Πανίκα). Η Τσιριπίνα σκοτώθηκε στην Τουρκία, καθώς και τα δυο της αγόρια. Η μικρή κόρη τους, η Ελπίδα, από το φόβο της έπαθε συγκοπή και πέθανε, σε ηλικία μόλις 16 χρόνων.
 Η μεγαλύτερη κόρη τους Σοφία, είχε παντρευτεί στο Σοχούμ της Ρωσίας, πριν τον ξεριζωμό.
Τα Παιδιά της Σοφίας ήρθαν ως νεοπρόσφυγες στην Ελλάδα και ζούνε στην Κομοτηνή, με το επίθετο Ποτουρίδη.
Ο μόνος που επέζησε από την οικογένεια του Δημήτρη, ήταν ο Παναγιώτης.
 Όταν ξεκληρίστηκε η οικογένεια τους, ο Παναγιώτης, μόλις 16 χρόνων, αντάρτης και αυτός, έμεινε μόνος και αναγκάστηκε να καταφύγει σε μια φιλική οικογένεια, ίσως Τούρκων. Αυτοί τον έκρυψαν και έτσι σώθηκε. Έπειτα τον πήρε μια ελληνική οικογένεια που έρχονταν στην Ελλάδα. Τον έκρυψαν μέσα σε ένα μπαούλο, γιατί αν ήξεραν οι Τούρκοι ότι ήταν γιος του Τσιρίπ’, θα τον σκότωναν. Έτσι, μπήκε λαθραία στο βαπόρι και ύστερα από πολλές ταλαιπωρίες, όπως όλοι οι πρόσφυγες, ήλθε στα Σιδερά Κοζάνης. Εκεί τον πάντρεψαν με μια κοπέλα, αλλά αυτή πέθανε πολύ γρήγορα και έμεινε πάλι μόνος.
Τότε τον έκαναν προξενιό σε μια Ματσουκάτσα, την Σωτήρα Αραβοπούλου, από τον Άγιο Δημήτριο Κοζάνης, την οποία παντρεύτηκε και έμεινε εκεί σώγαμπρος. Με την Σωτήρα, ο Παναγιώτης απέκτησε τρεις κόρες, την Αγάπη, την Σοφία και την Κατίνα.

Η Κατίνα (Αθανασιάδου )παντρεύτηκε στο χωριό.

Η Αγάπη  παντρεύτηκε τον Γιώργο Θεοδωρίδη(που καταγόταν από τα Αλωνάκια  Κοζάνης και απέκτησαν τον Νικόλαο (μοναχός) ,τον Δημήτριο (τον αξιόλογο λυράρη τον Τσιρίπ’ ) και τη Σωτήρα.

Και τέλος την Σοφία Μαρθίδη που είναι παντρεμένη στα Αλωνάκια.

Η Κατίνα και η Σοφία έχουν πεθάνει εδώ και αρκετά χρόνια.

Αυτή ήταν η ιστορία του Παναγιώτη (Πανίκα) Τσιριπίδη, του τε­λευταίου απόγονου της οικογένειας του Δημήτρη Τσιρίπ’.

Οι Τσιριπαντ’ ήσαν πολιτογραφημένοι Σανταίοι. Είχαν σπίτι στην ενορία Ισχανάντων , χορτολίβαδα και γιδοπρόβατα στα παρχάρια της Σάντας (Τσαρτακλή), είχαν όμως και κτήματα στο χωριό Δίρχα της Τραπεζούντας και ζούσαν εκεί τον χειμώνα, όπου το κλίμα ήταν πιο ήπιο, κατάλληλο για την κτηνοτροφία.
 Επειδή όμως κατά την Ρωσική κατοχή πείραξαν τους Τούρκους της περιφέρειας τους, μόλις φύγαν οι Ρώσοι βγήκαν στο κλαρί και κατασκήνωσαν  στα γνώριμα τους βουνά της Σάντας.
Τέλη του Φλεβάρη του 1918 ο Δημήτρης δημιούργησε μια αντάρτικη ομάδα, με τα παιδιά του Νικόλαο και Ιάκωβο, τον ανεψιό του Δαμιανό , τον Γιώργο Καλαϊδόπουλο και άλλους. Αρχικά, ήταν μια ομάδα με δώδεκα περίπου άτομα. 
Τον Αύγουστο του 1918 βγήκε στο κλαρί και ο  Ευκλείδης Κουρτίδης με 67 παλληκάρια. Οι Τσιριπάντ και οι Κουρτογλάντ αν και αποτελούσαν δύο ξεχωριστές αντάρτικες ομάδες μολαταύτα έδρασαν από κοινού πολλές φορές εναντίον των Τούρκων.


*Ο Δημήτριος Τσιρίπ’ς σκοτώθηκε στην τραγική μάχη της σπηλιάς της Μάγαρας (Μεγάλη Σπηλιά) στις 10 Σεπτέμβρη 1921. Όταν οι Σανταίοι κυκλώθηκαν από παντού, ο Τούρκος αξιωματικός φώναξε:
- «Ελάτε Σανταίοι παραδοθείτε μόνοι σας και μη φοβάστε. Εγγυώμαι για τη ζωή σας. Μην κάνετε αντίσταση. Είναι όλα μάταια. Είστε περικυκλωμένοι από παντού».
 Τότε ο Δημήτρης Τσιρίπ’ς πετάχτηκε από τη θέση του και ξεστόμισε ακατονόμαστες βρισιές εναντίον των Τούρκων, τον βρήκε όμως μια σφαίρα στο κεφάλι και τον σκότωσε.
 (Άποψη Μιλτιάδη Νυμφόπουλου)..
Όταν γυρίσαμε στις θέσεις μας μάθαμε ότι σκοτώθηκε ο γέρο Δημ. Τσιρίπ από τους δίπλα θάμνους όπου είμασταν εμείς, οπότε κατά την απουσία μας,  ήλθαν οι Τσετέδες πυροβόλησαν και τον σκότωσαν. 
(Από το  Ημερολόγιο του Κων/νου Κουρτίδη αδελφού του Ευκλείδη).
Τα δυο παιδιά του σκοτώθηκαν νωρίτερα σε αψιμαχίες με τους Τούρκους, καθώς και η γυναίκα του. Ο μόνος που επέζησε ήταν ο Παναγιώτης (Πανίκας), του οποίου την ιστορία, αναφέραμε νωρίτερα.
Με μεγάλο σεβασμό μιλούσαν οι Σανταίοι για τον  Δαμιανό Τσιρίπ’, ανεψιό του Δημήτρη. Θεωρούσαν ότι ήταν ο πιο ευγενικός, ο πιο ανθρώπινος και γενναίος από όλους τους αντάρτες. 
Πολλά είναι τα γεγονότα που δικαιολογούν την εκτίμηση και τον θαυμασμό των Σανταίων για τον Δαμιανό.
Μετά τη μάχη της Μάγαρας, ο Δαμιανός ήταν αυτός που μάζεψε τα περισσότερα από τα γυναικόπαιδα, που είχαν σκορπιστεί μέσα στο δάσος και τα κατέβασε στην Όλασα, απ’ όπου προωθήθηκαν στην Τραπεζούντα.
Ο Δαμιανός αποδοκίμασε την θανάτωση των νηπίων. Είχε την γνώμη πως ήταν ακατανόητη η θυσία αυτή. Επίσης το 1922 σε μια μάχη, στην τοποθεσία Καρά-Τερέ, οι αντάρτες υπερίσχυσαν των Τούρκων, οι οποίοι παρέδωσαν στους αντάρτες τα όπλα και τα τρόφιμα που μετέφεραν. Στη μάχη αυτή τραυματίστηκε σοβαρά ένας Τούρκος από τα γύρω χωριά. Ο Δαμιανός τον περιποιήθηκε, του έπλυνε τις πληγές, τον ανέβασε και τον έδεσε στο άλογο του. Το άλογο, στη συνέχεια, μετέφερε τον τραυματία στο σπίτι του.
Τον Δεκέμβριο του 1922, ο  Δαμιανός σκοτώθηκε σε μια σπηλιά έξω από το χωριό του, τη Δίρχα. Όταν είδε ότι κυκλώθηκε από πολυάριθμο τουρκικό στρατό και δεν υπήρχε περίπτωση να γλυτώσει, διέταξε τους επτά αντάρτες του να φύγουν και αυτός έμεινε να τους καλύψει. Οι Τούρκοι όταν βρήκαν τον Δαμιανό σκοτωμένο, του έκοψαν το κεφάλι και το περιέφεραν στους δρόμους της Τραπεζούντας.
Το γεγονός αυτό, ενδεικτικό της ανδρείας του τραγουδήθηκε από τους Σανταίους:
«Και ν’ ατός ο τσετέμπασης, Τσιρίπ’ς Δαμιανός,
σ’ έναν το μέρος μουφρεζέ, σ’ άλλο ατός μοναχός».
Αυτός ο οπλαρχηγός, Τσιρίπ’ς Δαμιανός, 
από τη μια λόχος ολόκληρος κι από την άλλη αυτός μοναχός.

* Σ.Σ. Πολύ περίεργος ο θάνατος του Δαμιανού Τσιρίπ...!!!