ΑΠΟ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΕΩΣ ΕΙΣ ΣΑΝΤΑ ( «Φάρος της Ανατολής» Τραπεζούντας, 5 Σεπτέμβρη 1912)

Ένεκα υπερβασιών του Τουρκικού χωρίου Τζαράκ του δήμου Γιαγμούρ-τερε προς τα σύνορα της Σαντάς, και ιδία οικειοποιήσεως του παρχαρίου αυτών Σκετζάκ Ιρμάκ,  η δημογεροντία Σαντάς απετάθη προς την υποδιοίκησιν Ταρούλ, επειδή δε ο Υ­ποδιοικητής παρ’ όλην την καλήν θέλησιν αυτού ελλείψει επαρ­κούς δυνάμεως χωροφυλάκων δεν ηδυνήθη να πράξη τι, οι Σανταίοι επέδωκαν αναφοράν εις την Νομαρχίαν, παραπεμφθείσης δε ταύτης εις την διοίκησιν Αργυρουπόλεως, το Διοικητικον Συμβούλιον προ πάσης άλλης ενεργείας απεφάσισε να αποστείλη εν μέλος αυτού επί τόπου όπως εξακριβώση αν πράγματι έλαβον χώραν υπερβασίαι η όχι.

Αργυρούπολη

 Ως τοιούτος εξελέγην εγώ, παρ’ ολην την άρνησιν μου ότι αποφεύγω τοιαύτα ταξίδια δια μέσου αποτόμων ορέων και ατραπών. Διότι ευκολώτερον και ανετώτερον είναι να κάμη τις ταξίδιον εις Αμερικήν παρά εις τας εσχατιάς του δήμου Γιαρμούρ-τερε. Εν τούτοις  υποχωρήσας εις την επίμονον απαίτησιν του Συμβουλίου και την παράκλησιν των Σανταίων, απεφάσισα το ταξίδιον, παραλαβών ως συνοδίτας ( συνοδοιπόρους) έφιππον χωροφύλακα και τον αρχιγραμματέα του Τεφτερτάρ Ραφέτ εφένδη. Πολλών δε οδών προταθεισών μοι δια Λερίων και Αράπ-τερε, επροτίμησα την οδόν Γοροσίου - Κρώμνης, ως ασφαλεστέραν και συντομωτέραν.

Πράγματι δε εντός δέκα ωρών, παρ’ ολον τον καύσωνα και την οκνηρίαν του ίππου μου, αφικόμεθα εις τον προς ον όρον ( λίθος που δηλώνει το σύνορο). Κατά το ποτάμιον Γιαγλή-τερε εκτείνονται ωραίοι και καλώς καλλιεργημένοι κήποι, ων οι πλείστοι ανήκουσιν εις χωρικούς Βαρενού. Οι κήποι ούτοι, δημι­ούργημα ολίγων ετών, προκαλούσι τον θαυμασμόν και τον έπαινον παντός επισκέπτου. Εκεί δύνανται να ευδοκιμώσιν ολα τα είδη των λαχανικών θαυμασίως και να ικανοποιώσι και τας πλέον ιδιοτρόπους γαστρονομικάς απαιτήσεις τοσούτων οικογε­νειών παραθεριζουσών εν Κρώμνη και τοις περιχώροις.

Μακρόθεν, απο της κορυφής του Γοροσίου και από της κεφα­λής της Κρώμνης, διακρίνεται το μέγαρον του Μητροπολίτου Χαλδίας επι θέσεως περίοπτου και απορρώγος (απόκρημνου) βράχου του χωρίου Βαρενού, σύμβολον ευπορίας και ευμαρείας. Αλλ’ όταν διήλθον κάτωθεν αυτού, εταλάνισα (ελεεινολόγησα) την ανθρωπίνην ματαιότητα. Απο Νατζαράντων μέχρι Κρώ­μνης διάγει μία στενή δίοδος ακατάλληλος και δια πεζούς ακόμη, και όμως είναι η μόνη οδός η άγουσα εις Αργυρούπολιν και δι’ ης επικοινωνούσι τα γύρω χωρία. 

Αντί λοιπόν νά δαπανήση ο Άγιος Χαλδίας τοσούτον χρήμα δια διαμονήν ημερών τινων εν τω χωρίω του, δεν ήτο απείρως καλλίτερον και ευεργετικώτερον δια τους πληθυσμούς του ποταμίου εκείνου να ανοίξη και ευρύνη την οδόν ταύτην; Εις τι εχρειάζητο τοιούτον μέγαρον αφού πλην της πατρικής οικίας έχει εις την διάθεσίν του και το νεόδμητον μέγαρον του αδελφού του; Αλλ’ ο  Άγιος Χαλδίας δεν δαπανά ασκόπως και διανοείται, ως επληροφορήθην, να μετατρέψη το μέγαρον αυτού εις οικοτροφείον  ή νοσοκομείον προς κοινήν ωφέλειαν.

Φροντιστήριο Αργυρούπολης

Η οδός όμως αύτη εχει απόλυτον ανάγκην διευρύνσεως και πρέπει τα πέριξ χωρία απο κοινού να φροντίσωσι και να εξαιτήσωνται την συνδρομήν της Κυβερνήσεως.

Επι της κορυφής της Κρώμνης υψούται ο λόφος του «Άην- Ζαχαρέα» επί της καμπής τριών οδών. Εκείθεν διέρχονται το θέρος οι αγωγιάται και ταξειδιώται των εσωτερικών νομών. Ε­κεί υπάρχει παρεκκλήσιον και μικρά χάνια ομογενών παρεχόντων περιποιήσεις και φιλάνθρωπους εκδουλεύσεις εις ταξειδιώτας εν καιρώ θυελλών, μη σπανιζουσών και κατ’ αυτάς ακόμη τας ώρας του θέρους και του φθινοπώρου. Εκεί υπήρχεν άλλοτε κατά την παράδοσιν λαμπρόν μοναστήριον καταστραφέν κατά τινα επιδρομήν των Περσών εις τον Πόντον. Εκεί νέοι ευσταλείς και ωπλισμένοι ους θα εζήλευε και αυτός ο Σεβκέτ πασάς, υπο­δέχονται δι’ ομοβροντιών και οργάνων τους εκ Τραπεζούντος οικείους και φίλους, εκείθεν και προπέμπουσιν αυτούς μετά της αυτής πομπής και παρατάξεως. Αυθημερόν προεπέμφθη και ο εν Κρώμνη παραθερίζων κ. Κ. Καπαγιαννίδης περιστοιχούμενος υ­πό τιμητικής φρουράς εικοσάδων τοιούτων ευσταλών παλληκαρίων.

Μετά μικράν ανάπαυσιν ενταύθα, εξεκινήσαμεν προς τα θαυ­μάσια παρχάρια  του Μετζήτ όπου η δαψιλής ( άφθονη) φυ­τεία, τα κρυστάλλινα και διαυγέστατα ύδατα, η απέραντος καταπράσινος πεδιάς και τα μυριοπληθή ποίμνια προκαλούσι τον θαυμασμόν του επισκέπτου.

Η ομίχλη εφάνη διακριτική ευδοκήσασα να απουσιάση και να μοι επιτρέψη όπως θαυμάσω και απολαύσω την φύσιν. Ο ήλιος ήρχισε να κατέλθη εις τον ορίζον­τα και χρυσίση τας κορυφάς των ορέων. Το θέαμα ήτο μαγευτικώτατον, φασμαγορικόν. Ο υπηρέτης μου Αρτήν μοι υπέδειξε το περίφημον ύδωρ του Σουλτάν Μουράτ πλησίον του οποίου κατά την παράδοσιν κατεσκήνωσεν ο Σουλτάνος μετά την επίσκεψιν της Μονής Σουμελά. Το ύδωρ τούτο δικαίως απεκλήθη Σουλτάνσουγιου διότι είναι διαυγέστατον, ελαφρότατον και ψυχρότατον, αφού ο Αρτήν δεν ηδυνήθη να πίη εν ποτήριον απνευστί, απολέσας το στοίχημα ενός ρουβλίου.

Εκεί καθήμενος ερρέμβασα επί τινας στιγμάς, μνησθείς του Σουλτάν Μουράτ και της εκστρατείας αυτού και της άλλης ε­κείνης μυριάνδρου στρατιάς του Ξέρξου κατά την εν Ελλησπόντω στρατοπέδευσιν αυτού, σπένδων (κάνοντας σπονδή) συγ­χρόνως ποτήρια ευγέστου ρακής, ενώ οι συνοδίται ( συνοδοιπό­ροι) μου νηστεύοντες ένεκα του Ραμαζανίου, εποίουν το ναμάζι ( προσευχή Μουσουλμάνων) των εκεί πλησίον επί  της χλόης.

Μετά μικράν ανάπαυσιν ιππεύσαντες περί την 12ην ώραν ε φθάσαμεν εις Τας-κιοπρού, το τέρμα του ταξιδίου.

«Φάρος της Ανατολής» Τραπεζούντας, 
5 Σεπτέμβρη 1912, αριθ. 345.

 Βλ. Δημ. Γ. Αποστολίδου, Άρθρα και Χρονο­γραφήματα (1909-1912). Επιμέλεια Δ. Κοκκίνη-Ιατρίδου, Θεσ/νίκη 1998, σ.σ. 172-174.