Αυτοκράτορας αλλά και πατέρας

"Η θυγατέρα του Ιωάννη Δ' έφερνε κατά την γενικά επικρατούσα γνώμη σε όλη την Ασία, τον τίτλο της ωραιότερης από όλες τις γυναίκες του καιρού εκείνου".

J.PH. Fallmerayer

  "Ιστορία της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας

O Καλο-Ιωάννης, σαν ο μεγαλύτερος από τ' άλλα παιδιά του Αλέξιου Δ' είχε ανακηρυχτεί συμβασιλέας από το 1417. Όμως ήρθε σε διένεξη με τον πατέρα του και τελικά θέλησε να τον ρίξει από το θρόνο και να βασιλέψει ο ίδιος. Απέτυχε όμως, και φυσικά έχασε και την συμβασιλεία, που δόθηκε από τον πατέρα του στον αμέσως μετά απ' αυτόν αδερφό του, τον Αλέξανδρο.

Ο δε, Καλο-Ιωάννης, διώχτηκε από τον πατέρα του και κατέφυγε στην Γεωργία, όπου παντρεύτηκε την κόρη του βασιλιά Παγκράτη. Αργότερα, όμως, ξαναπαντρεύτηκε. Από το δεύτερο γάμο του απέκτησε το 1438 μια κόρη, τη Θεοδώρα.

Οι βλέψεις όμως του Καλο-Ιωάννη για ν' ανέβει στο θρόνο, παρά την απομάκρυνσή του από την αντιβασιλεία και την εκδίωξη του,συνεχίζονταν.

Έτσι με το μισθοφορικό στρατό και την βοήθεια των Καββασιτανών (που αποτελούσαν την αυτοκρατορική φρουρά του Αλέξιου Δ', αλλά, κρυφά υποστήριζαν τον Καλο-Ιωάννη), το πέτυχε. Δύο άνθρωποί του τρύπωσαν στην αυτοκρατορική σκηνή, για να συλλάβουν τον Αλέξιο. Τελικά, όμως τον σκότωσαν, παρά τη διαταγή και τη θέληση του Ιωάννη, που τους τιμώρησε σκληρά γι' αυτό που έκαναν. Έτσι ο Καλο-Ιωάννης ανακηρύχτηκε αυτοκράτορας. Αυτό έγινε το 1448.

Ο Αλέξανδρος όμως, που είχε παντρευτεί την κόρη του ηγεμόνα της Λέσβου, Ντορίνο Γκατελούζι, τη Μαρία, πολύ πριν γίνει το κακό, βρισκόταν κοντά στον πεθερό του και προσπαθούσε να συγκεντρώσει στόλο για να κατοχυρώσει τη θέση του στο θρόνο. Αυτή η διαμάχη ανάμεσα στα δυο αδέρφια ήταν επιζήμια για την γενοβέζικη πολιτική. Γι' αυτό ο Ντορίνο διατάχτηκε από τον Δόγη της Γένοβας, να μεσολαβήσει ανάμεσα στα δυο αδέρφια, κι αφού στο μεταξύ ο Καλο-Ιωάννης ανακηρύχτηκε αυτοκράτορας, να επιχορηγηθεί στον Αλέξανδρο ένα ποσόν από το αυτοκρατορικό ταμείο. Έτσι κι έγινε.

Το 1453 ο Καλο-Ιωάννης κάλεσε τον αδερφό του Αλέξανδρο κοντά του, κι από τότε, τον είχε συμβασιλέα. Η παλιά τους έχθρα κι αντιζηλία ξεχάστηκε.

Έτσι εκείνη τη χρονιά, δηλαδή το 1454, υστέρα από τον πανηγυρισμό για την ανακήρυξη του Πατριάρχη Γενάδιου στην Κωνσταντινούπολη, ο Αυτοκράτορας με τα δυο του αδέλφια, τον συμβασιλέα Αλέξανδρο (η γυναίκα του Μαρία βρισκόταν στη Λέσβο και ήταν σ' ενδιαφέρουσα) και τον Δεσπότη Δαβίδ ήταν καθισμένοι στον εξώστη του Παλατιού (Πύργου).

Αυτός *"ο εσωτερικός πύργος χτισμένος στο πλάτωμα του βράχου, βρισκόταν ψηλά πάνω από την εσωτερική Ακρόπολη, αυτή που περιστοίχιζε "τ' ανάκτορα των Κομνηνών", (Ενώ η εξωτερική Ακρόπολη περιστοίχιζε την πόλη), το θησαυροφυλάκιο, τις κατοικίες για τους Αυλικούς, το Αρχείο κι άλλα κυβερνητικά κτίρια. Γύρω από αυτό το οχυρό είχαν σκαφτεί πλατιές και βαθιές τάφροι. Σιδερένιες πόρτες ασφάλιζαν την είσοδο"

Εκείνη την ώρα φυσούσε ένα απαλό αεράκι ανάκατο από θαλασσινό μύρο και αρώματα λουλουδιών. Για λίγο κι οι τρεις τους συνεπαρμένοι από την υπέροχη θέα της πόλης πνιγμένης στα λουλούδια, τα οπωροφόρα και τις κληματαριές που απλώνονταν κάτω και γύρω, μα κι απορροφημένοι από τις σκέψεις τους δεν μιλούσαν.

Ο Αυτοκράτορας, σκεφτόταν, την επεκτατική μανία του Μωάμεθ και αναρωτιόταν, μέχρι που θα έφτανε. Η κόρη του Θεοδώρα, ήταν στα δεκαπέντε της.

Έλαμπε από ομορφιά και πολλοί γυρόφερναν για να την πάρουν για τους γιους τους. Άρχοντες, ντόπιοι και ξένοι ή από τους γύρω ηγεμόνες ή Βενετσιάνους.

Κι ο αρχηγός των Ασπροπροβατάδων , Χασάν, του οποίου η δύναμη μέρα τη μέρα αυξανόταν, την είχε ζητήσει επανειλημμένα.

0 Καλο-Ιωάννης της είχε αδυναμία. Δεν βιαζόταν να την απομακρύνει από κοντά του. Κι ύστερα με τέτοια σπάνια ομορφιά, με τα χαρίσματά της και τη μεγάλη μόρφωση που της έδινε με τους καλύτερους δασκάλους, θα έπρεπε πολύ να το σκεφτεί, σαν θ' αποφάσιζε. Ο μέλλων σύζυγός της θάπρεπε νάχει όλα τα εχέγγυα, όχι μονάχα να ήταν αντάξιος της Θεοδώρας, αλλά κι ένας σημαντικός σύμμαχος για το καλό της Αυτοκρατορίας.

Αυτές τις σκέψεις του συζήτησε με τον Αλέξανδρο και τον Δαβίδ και ο μεν Αλέξανδρος είχε τη γνώμη πως ένα συμπεθεριό με Βενετσιάνο άρχοντα θα ήταν καλό και για την Θεοδώρα, αλλά και για την αυτοκρατορία και να, πως δικαιολόγησε την άποψή του:

-*"Εξαιτίας των μεγάλων κτήσεων τους στη Μαύρη θάλασσα, οι Βενετσιάνοι πρέπει να ενδιαφέρονται περισσότερο από κάθε άλλον για τη διατήρηση του Τραπεζούντιου κράτους".

-Είναι μια σωστή άποψη, είπε ο Καλο-Ιωάννης. Αφού οι επαφές μας κύρια με την Βενετία για έναν συνασπισμό μας με τις γύρω χώρες, για ν' αναχαιτιστεί ο κατακτητής, προχωρούν καλά. Κι ύστερα αυτές οι διαβουλεύσεις δεν είχαν ξεκινήσει από τον πατέρα μας, πολύ πριν πέσει η Πόλη;

Κι αν η Δύση δεν αδιαφορούσε, η Πόλη δεν θα χανόταν. Είναι όμως μια καλή άποψη, αφού "το μεγαλύτερο μέρος της Ελληνικής Ανατολής" βρίσκεται ακόμη υπό λατινική κυριαρχία. Κι αυτό σημαίνει, πως και σ' αυτούς δε συμφέρει να μην κινηθούν δραστήρια για την Αντιοθωμανική σταυροφορία.

»* Όπως, το τονίζω, θεωρώ: "την άλωσιν της Κωνσταντινουπόλεως υπό των Τούρκων ως ένα φυσικό επακολούθημα των μακρών σταυροφορικών πολέμων, και τους Φράνκους ως τους κύριους υπαίτιους της υποδουλώσεως εκείνης"....

» Όμως, Αλέξανδρε, τη πρώτη μου κόρη την έχω δοσμένη, στο Γενουάτη   Κρίσπο, δούκα του Αρχιπελάγους. Δεν βρίσκω, λοιπόν, πως και η Θεοδώρα πρέπει να παντρευτεί με κάποιον Λατίνο. Όμως, είναι πάντα μια καλή άποψη, αφού με τους Βενετσιάνους έχουμε περισσότερες επαφές.

Ο Δεσπότης Δαβίδ έχοντας για γυναίκα μια Καντακουζηνή, ήταν περισσότερο δεμένος με τους Βυζαντινούς άρχοντες κι είπε τη γνώμη του:

-Γιατί, να μην προτιμηθεί ένας βυζαντινός μεγαλάρχοντας; ' Εχει ο καιρός γυρίσματα. Ο Ουνυάδης και ο Σκεντέρμπεης έχουν συνέχεια επιτυχίες. Σήμερα ο Πάπας κι όλοι οι Δυτικοί ηγεμόνες, με το χαμό της Κωνσταντινούπολης συνειδητοποίησαν την τεράστια προσφορά του Βυζαντινού κράτους. Δεν υπάρχει πια γι'αυτούς ο Προμαχώνας που τους προφύλαγε από τους Τούρκους, και τους άλλους εχθρούς. Πάει η σιγουριά τους. Βλέπουν, πως κινδυνεύουν.

"Το επεκτατικό δαιμόνιο" του Μωάμεθ, τους έχει καταθορυβήσει. Έτσι δεν είναι;

-Σωστά είπαν και ο Καλο-Ιωάννης και ο Αλέξανδρος.

-Γι'αυτό, θα κάνουν τα πάντα για να λευτερώσουν την Κωνσταντινούπολη. Σε συνεργασία, λοιπόν, με μας, αυτό δεν είναι και κάτι ακατόρθωτο. Εννοώ με τον συνασπισμό μας, με τους γύρω ηγεμόνες, ακόμη και της Καραμανίας και της Σινώπης, κι ας είναι ομόθρησκοι του Μωάμεθ.

-Δεν ανέχονται την καταπίεσή του, εξήγησε, ο Καλο-Ιωάννης. Λοιπόν; για συμπλήρωσε τη σκέψη σου Δαβίδ.

-Αν λοιπόν, αυτή τη φορά γίνουν όλα σωστά, θα λευτερωθεί η "Πόλη".

-Πολύ εύκολα τα βλέπεις, Δαβίδ, είπε ο αυτοκράτορας.

-Αν ήταν τόσο εύκολο, δεν θα την άφηναν και να χαθεί, πρόσθεσε και ο Αλέξανδρος.

-Ας πάρουμε την καλύτερη περίπτωση, πως όλα πάνε καλά, συνέχισε ο Δαβίδ. Τότε, σε ποιόν θ'αποτανθούν, αν όχι σε ένα Μεγάλο-Κομνηνό, για ν'ανέβει στο θρόνο των προγόνων του; Ποιός άλλος έχει περισσότερα δικαιώματα από μας;

Γι' αυτό, βιάστηκε ν'αποσώσει, και πρέπει να προτιμηθεί για άντρας της Θεοδώρας, ένας Βυζαντινός μεγαλάρχοντας.

-Τέλειωσες; τον ρώτησε υπομονετικά ο Καλο-Ιωάννης.

-Ναι, αυτή είναι η άποψή μου.

.......Δύση και πάντα θα ζητούν τη συνεργασία μας για ν'απελευθερώσουν την "Πόλη".

- Αυτό λέω κι εγώ, χάρηκε ο Δαβίδ, που ο Αυτοκράτορας αδερφός του συμφωνούσε μαζί του.

Βησσαρίων

Όσο για τον Αλέξανδρο, περίμενε να δει πως θα τελειώσει ο Καλο-Ιωαννης το συλλογισμό του.

-  Μπορεί να ζητούν τη συμπαράστασή μας, όπως κι εμείς τη δική τους, αφού δεν γίνεται διαφορετικά, αλλά, όλοι τους εκεί ενδιαφέρονται μόνο για τον εαυτό τους. Δική τους τη θέλουν "Την Πόλη των Πόλεων". Ένας Βησσαρίωνας μόνο, αν έβγαινε Πάπας θα έφερνε κάποιο αποτέλεσμα.

Σ' αυτό συμφώνησαν όλοι τους. 0 Τραπεζούντας Βησσαρίωνας, ο σοφός, που όλοι στην Ιταλία και στην υπόλοιπη Ευρώπη τον εκτιμούσαν και τον υπολόγιζαν, αν καταλάβαινε τον Παπικό θρόνο, πολλά θα μπορούσαν να ελπίζουν.

Ακριβώς εκείνη τη στιγμή, ανήγγειλαν την άφιξη δυο Βενετσιάνων.

Βέβαια η εθιμοτυπία τηρούνταν πολύ αυστηρά. "Πάνω από την μεγάλη αίθουσα

του παλατιού, που άστραφτε από χρυσάφι βρισκόταν το αυτοκρατορικό δώμα

εργασίας, όπου ο ηγεμόνας εξέταζε τις υποθέσεις του κράτους και δεχόταν σ' ακρόαση τους ξένους απεσταλμένους". Όμως εκείνες τις μέρες, περίμεναν νέα από τη Λέσβο, για τη Μαρία Γατελούζαινα. Είχε, λοιπόν, δοθεί εντολή, οποιαδήποτε ώρα κι αν ερχόταν απεσταλμένος, να τον παρουσίαζαν αμέσως μπροστά στον αυτοκράτορα.

Πραγματικά τα νέα που έφερναν οι δυο Βενετσιάνοι άρχοντες, αφού πρώτα υποκλίθηκαν βαθιά μπροστά στον Καλο-Ιωάννη, ήταν θαυμάσια. Η Μαρία Γκατελούζη, η γυναίκα του Αλέξανδρου, είχε αποκτήσει αγοράκι!

 Αυγή Β. Παπάκου

Απόσπασμα από το βιβλίο: "Θεοδώρα. Η θρυλική Τραπεζούντια Πριγκίπισσα

*J.PH. Fallmerayer

  "Ιστορία της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας

Σ.Σ. Καβασίτες ή καβαζίτες : Προέρχονταν από αρχαία Τραπεζουντιακή οικογένεια και που από πατέρα σε γιο σαν δούκες κυβερνούσαν την επαρχία της Χαλδίας-πολύ ισχυροί

Ασπροπροβατάδες: Ήταν Καρατάταροι που αποσπάστηκαν από τους Χαν της Ταυρίδας, εισέδυσαν στην περιοχή γύρω από την Καππαδοκία, που ονόμασαν Τουρκμενία. Λέγονταν Ασπροπροβατάδες , γιατί φορούσαν σκούφο από προβιά άσπρου προβάτου, σ'αντίθεση της άλλης ορδής των Μαυροπροβατάδων.