 |
| Ισαάκ Λαυρεντίδης |
Το πιο πρακτικό συμπέρασμα μας το έδωσε ο Α. Αιγίδης στο βιβλίο του, «Η Ελλάς χωρίς τους πρόσφυγες», όπου υποστηρίζει ότι η περιουσία των Ελλήνων που εγκαταλείφθηκε στην Τουρκία ανερχόταν σε 300 εκατομμύρια χρυσές λίρες Τουρκίας, ή σε 100 δισεκατομμύρια δρχ. της εποχής του 1904, όταν εκδόθηκε το βιβλίο, ενώ η περιουσία που εγκατέλειψαν οι Τούρκοι της Ελλάδος - με εξαίρεση τους Τούρκους της Δ. Θράκης - ανερχόταν σε 12,5 δισεκατομμύρια δρχ. ). Μια διαφορά 87,5 δισεκατομμύρια δρχ.
Η περιουσία των Ελλήνων που εγκαταλείφθηκε στην Τουρκία υποστηρίζεται από άλλους και από τον ίδιο τον Ελευθέριο Βενιζέλο, αλλά και από την αυστηρότητα των εκτιμητικών επιτροπών που δημιουργήθηκαν κατά το 1925 στην Αθήνα για να ελέγξουν τα δικαιολογητικά των προσφύγων που υπόβαλαν για τη λήψη μέρος των αποζημιώσεων. Όμως οι εκτιμητικές επιτροπές, παρόλο ότι αποτελούνταν από εκπροσώπους προσφύγων, είχαν απόρρητες διαταγές, με τις οποίες εντέλλονταν να περικόψουν όσο το δυνατό περισσότερο τα ποσά που ανάγραφαν οι δικαιούχοι, για να μειωθεί όσο το δυνατό η υποχρέωση του κράτους να αποζημιώσει τους πρόσφυγες.
Άλλωστε, όπως ερμήνευσε τη Σύμβαση Ανταλλαγής του 1923 ο Ελευθέριος Βενιζέλος στη Βουλή, στη συνεδρίαση της 17 Ιουνίου 1930, οι ακίνητες περιουσίες των Ελλήνων στην Τουρκία, στα μέρη που διεξάχθηκαν πολεμικές επιχειρήσεις, θεωρούνται απλά οικόπεδα και όχι κτίρια και συνεπώς θεωρούνται χωρίς καμία αξία. Επίσης, τα κινητά των πολεμικών περιοχών, καταστήματα, επιχειρήσεις, βιοτεχνίες κλπ εξαιρέθηκαν από την αποζημίωση. Γι' αυτό και η Ελλάδα, σύμφωνα με την ερμηνεία του Βενιζέλου, δεν ήταν υποχρεωμένη σε «ολοκληρωτική αποζημίωση», όπως ζητούσαν οι εκπρόσωποι των προσφύγων και οι βουλευτές τους. «Η ηθική υποχρέωσις του ελληνικού κράτους είναι μία: η συμπλήρωσις και η ολοκλήρωσις της προσφυγικής αποκαταστάσεως...». Κατά συνέπεια, οι αριθμοί που δόθηκαν από τους τότε πολιτικούς άνδρες και από τους ειδικούς των προσφυγικών πραγμάτων ήσαν κατώτεροι της πραγματικότητας.
Οι κινητές και οι ακίνητες περιουσίες που εγκαταλείφθηκαν αναγκαστικά από τους Έλληνες ήσαν πολύ πιο ανώτερες από τους αριθμούς του Α. Αιγίδη, τις οποίες όμως δεν τους παραδέχθηκαν οι τότε κυβερνήτες, είτε του Κόμματος των Φιλελευθέρων, ούτε του Λαϊκού Κόμματος. Και είχαν κάθε συμφέρον να υποτιμήσουν την αξία των περιουσιών των Ελλήνων της Τουρκίας οι ίδιοι Έλληνες πολιτικοί για δυο λόγους:
Άλλωστε, όπως ερμήνευσε τη Σύμβαση Ανταλλαγής του 1923 ο Ελευθέριος Βενιζέλος στη Βουλή, στη συνεδρίαση της 17 Ιουνίου 1930, οι ακίνητες περιουσίες των Ελλήνων στην Τουρκία, στα μέρη που διεξάχθηκαν πολεμικές επιχειρήσεις, θεωρούνται απλά οικόπεδα και όχι κτίρια και συνεπώς θεωρούνται χωρίς καμία αξία. Επίσης, τα κινητά των πολεμικών περιοχών, καταστήματα, επιχειρήσεις, βιοτεχνίες κλπ εξαιρέθηκαν από την αποζημίωση. Γι' αυτό και η Ελλάδα, σύμφωνα με την ερμηνεία του Βενιζέλου, δεν ήταν υποχρεωμένη σε «ολοκληρωτική αποζημίωση», όπως ζητούσαν οι εκπρόσωποι των προσφύγων και οι βουλευτές τους. «Η ηθική υποχρέωσις του ελληνικού κράτους είναι μία: η συμπλήρωσις και η ολοκλήρωσις της προσφυγικής αποκαταστάσεως...». Κατά συνέπεια, οι αριθμοί που δόθηκαν από τους τότε πολιτικούς άνδρες και από τους ειδικούς των προσφυγικών πραγμάτων ήσαν κατώτεροι της πραγματικότητας.
Οι κινητές και οι ακίνητες περιουσίες που εγκαταλείφθηκαν αναγκαστικά από τους Έλληνες ήσαν πολύ πιο ανώτερες από τους αριθμούς του Α. Αιγίδη, τις οποίες όμως δεν τους παραδέχθηκαν οι τότε κυβερνήτες, είτε του Κόμματος των Φιλελευθέρων, ούτε του Λαϊκού Κόμματος. Και είχαν κάθε συμφέρον να υποτιμήσουν την αξία των περιουσιών των Ελλήνων της Τουρκίας οι ίδιοι Έλληνες πολιτικοί για δυο λόγους:
 |
| Ε. Βενιζέλος- Ισμέτ Ινονού |
Πρώτο, να αποφύγουν να δώσουν τις ανάλογες αποζημιώσεις στους πρόσφυγες, όπως όριζε η «Σύμβαση Ανταλλαγής των Ελληνοτουρκικών Πληθυσμών», που υπογράφηκε στη Λωζάνη στα 1923 από τον Βενιζέλο και τον Ισμέτ. Το σχετικό άρθρο έλεγε: «Ούτος (ο δικαιούχος) δικαιούται κατ αρχήν να λάβη εν τη χώρα, ένθα μεταναστεύει (η αναγκαστική φυγή από τα βασανιστήρια και το θάνατο ονομάσθηκε στη διπλωματική γλώσσα «μετανάστευση...) και δια τα ποσά άτινα το οφείλονται, περιουσίαν ίσης αξίας και της αυτής φύσεως, οία η παρ' αυτού εγκαταλειφθείσα» (άρθρο 14).
Η ερμηνεία του Βενιζέλου του άρθρου αυτού - όπως είδαμε παραπάνω - είναι εντελώς διαφορετική, και δεν μπορεί να πείσει κανένα. Άλλωστε οι πρόσφυγες βουλευτές και οι εκπρόσωποι των προσφυγικών οργανώσεων διαμαρτυρήθηκαν έντονα για την παρερμηνεία του Βενιζέλου.
Η ερμηνεία του Βενιζέλου του άρθρου αυτού - όπως είδαμε παραπάνω - είναι εντελώς διαφορετική, και δεν μπορεί να πείσει κανένα. Άλλωστε οι πρόσφυγες βουλευτές και οι εκπρόσωποι των προσφυγικών οργανώσεων διαμαρτυρήθηκαν έντονα για την παρερμηνεία του Βενιζέλου.
Δεύτερο, η «Ελληνοτουρκική συνθήκη φιλίας, ουδετερότητος και διαιτησίας», που υπογράφηκε στις 30 Οκτωβρίου 1930 από τον Βενιζέλο και τον Κεμάλ, δεν είχε τίποτα το ρομαντικό και το αφιλοκερδές. Ήταν καθαρή οικονομική συνθήκη, που στηρίχθηκε στον συμψηφισμό των περιουσιών των Ελλήνων της Τουρκίας (ας σταθούμε στον αριθμό των 100 διεσεκατομ. δρ.) και των Τούρκων της Ελλάδος (12,5 δισεκατομ. δρ ).
Η Τουρκία όμως δεν ήθελε να αντιμετωπίσει αυτή τη διαφορά: ήθελε επιπλέον 200 εκατομ. χρυσές λίρες Τουρκίας για πολεμικές αποζημιώσεις. «Διεξηγάγομεν - θα πει ο Βενιζέλος στη συνεδρίαση της Βουλής στις 25 Ιουνίου 1930 - έναν πόλεμον, ο οποίος δια τους Τούρκους ήτο αμυντικός. Επειδή ημείς κατελάβομεν την Μικράν Ασίαν και η Τουρκία εις τον πόλεμον αυτόν ενίκησε πλήρως, εζήτησεν αποζημιώσεις από το ηττηθέν κράτος...». Και παρακάτω, στην ίδια συνεδρίαση: «Ο Ισμέτ πασάς, κατά την υπογραφήν της Συμβάσεως Ανταλλαγής των Ελληνοτουρκικών πληθυσμών, είχεν ήδη διατυπωμένην την αξίωσιν όπως επιβληθή εις την Ελλάδα πολεμική αποζημίωσις 200 εκατομ. χρυσών λιρών Τουρκίας».
Η Τουρκία όμως δεν ήθελε να αντιμετωπίσει αυτή τη διαφορά: ήθελε επιπλέον 200 εκατομ. χρυσές λίρες Τουρκίας για πολεμικές αποζημιώσεις. «Διεξηγάγομεν - θα πει ο Βενιζέλος στη συνεδρίαση της Βουλής στις 25 Ιουνίου 1930 - έναν πόλεμον, ο οποίος δια τους Τούρκους ήτο αμυντικός. Επειδή ημείς κατελάβομεν την Μικράν Ασίαν και η Τουρκία εις τον πόλεμον αυτόν ενίκησε πλήρως, εζήτησεν αποζημιώσεις από το ηττηθέν κράτος...». Και παρακάτω, στην ίδια συνεδρίαση: «Ο Ισμέτ πασάς, κατά την υπογραφήν της Συμβάσεως Ανταλλαγής των Ελληνοτουρκικών πληθυσμών, είχεν ήδη διατυπωμένην την αξίωσιν όπως επιβληθή εις την Ελλάδα πολεμική αποζημίωσις 200 εκατομ. χρυσών λιρών Τουρκίας».
Θα γίνουν πολλές συναντήσεις των Ελλήνων εκπροσώπων και των Τούρκων για την τακτοποίηση του θέματος των προσφυγικών περιουσιών και των πολεμικών αποζημιώσεων, που θα κρατήσουν από το 1924 μέχρι το 1930 για να υπογράφει το «οικονομικόν σύμφωνον» στις 10 Ιουνίου 1930 και η «Συνθήκη φιλίας κλπ» στις 30 Οκτωβρίου 1930.
Ο συμψηφισμός αυτός προκάλεσε τεράστια αγανάκτηση στον προσφυγικό κόσμο και αναταραχή στο Κόμμα των Φιλελευθέρων, (τότε Ένωση Φιλελεύθερων) στο οποίο ανήκαν σχεδόν όλοι οι πρόσφυγες βουλευτές... Πολλοί θα διαμαρτυρηθούν με έγγραφα και προφορικά. Θα δουν στις συμφωνίες αυτές την επισφράγιση της εθνικής συμφοράς και θα υποστηρίξουν ότι η «σύμβαση ανταλλαγής» της Λωζάνης δεν θα μπορούσε να μεταβληθεί από τα δύο μόνον κράτη και μάλιστα σε βάρος των δικαιωμάτων των ενδιαφερομένων και ότι η παραίτηση από τη διαφορά των λογαριασμών «δεν συνεπάγεται ουδεμίαν ελάττωσιν ή μείωσιν της τε νομικής και ηθικής υποχρεώσεως του κράτους προς τους δικαιούχους πρόσφυγας».
 |
| Η Ελληνική αποστολή στη Λωζάνη |
Ακριβώς, για να μην επεκταθεί η αγανάκτηση περισσότερο, ο Βενιζέλος και άλλοι παράγοντες της οικονομικής ζωής της χώρας, προσπαθούσαν να μειώσουν το ύψος της αξίας των περιουσιών που εγκαταλείφθηκαν από τους Έλληνες στην Τουρκία. Σε μια στιγμή ο Βενιζέλος θα πει: «Εγώ ισχυρίζομαι κύριοι βουλευταί, ότι αι περιουσίαι των Ελλήνων ανταλλαξίμων ήσαν ασυγκρίτως μεγαλύτεροι και σπουδαιότεροι από την περιουσίαν των Τούρκων ανταλλαξίμων, αλλά ισχυρίζομαι συγχρόνως, ότι είναι όχι απλώς αμφίβολον, αλλά και απίθανον ακόμη, ότι η εκτίμησις των περιουσιών, είτε ατομική, είτε συνολική και συνοπτική, θα έδιδεν αποτελέσματα ενεργητικά υπέρ της Ελλάδος...».
Και πίστευε σ' αυτό ο Βενιζέλος, επειδή, όπως είπαμε παραπάνω, στην εκτίμηση των περιουσιών δεν υπολογίζονταν τα κινητά, αλλά μόνον τα ακίνητα, τα οποία θεωρούνταν απλώς οικόπεδα. Και φρονεί «... η αξία των κινητών περιουσιών των Ελλήνων εν σχέσει προς τας ακινήτους είναι 38 προς 62, ενώ η αναλογία των τουρκικών περιουσιών είναι 4,5 κινητών προς 95,5 ακινήτων...». Δηλαδή, οι Τούρκοι της Ελλάδος είχαν περισσότερη ακίνητη περιουσία, παρά κινητή και φυσικά η αξία της ακίνητης περιουσίας είναι μεγαλύτερη, μια και η κινητή δεν υπολογίζονταν κατά τις εκτιμήσεις. «Δέχομαι, θα πει ξανά ο Βενιζέλος στην ίδια συνεδρίαση της Βουλής, τριπλάσιον την αγροτικήν περιουσίαν την αφεθείσαν υπό των Ελλήνων ανταλλαξίμων εν Τουρκία, από την αφεθείσαν υπό των ανταλλαξίμων Τούρκων εις την Ελλάδα. Πιστεύετε, ότι δέκα στρέμματα γης ανταλλαξίμων εγκαλειφθέντων εν Μακεδονία έχουν την ίδιαν αξίαν με 30 στρέμματα γης αφεθείσης εις την Τουρκίαν, ή και εις την Ανατολικήν Θράκην; Εγώ πιστεύω ότι δέκα στρέμματα εν Μακεδονία αξίζουν σήμερον πολλαπλάσια ..«.(Συνεδρίαση Βουλής 25 Ιουνίου 1930).
Αυτή ήταν η προσπάθεια του κράτους: α) να εμφανίσει μειωμένη την περιουσία των Ελλήνων προσφύγων και β) να μην οξύνει την οργή των προσφύγων για τον συμψηφισμό των περιουσιών τους με την ελάχιστη περιουσία των Τούρκων που εγκατέλειψαν με την ησυχία τους την Ελλάδα και όχι με τον πανικό και το φόβο του θανάτου, όπως συνέβαινε με τους Έλληνες της Τουρκίας, που άφησαν τα πάντα στη φυγή τους και φθάσανε με την «ψυχή στα δόντια» στα παράλια της Ελλάδος.
Από την άποψη αυτή, είναι δυνατό να θεωρηθεί και αυτό το ποσό που αναφέρεται στους υπολογισμούς του Α. Αιγίδη - 100.625.349.675 δρχ., η λίρες χρυσές Τουρκίας 302.527.450 (με συμβατική τιμή χρυσής λίρας Τουρκίας 330 δρχ., όπως ορίζει το άρθρο 9, παράγραφος 30 της Κωδικ. Συμβάσεως ανάμεσα στο ελληνικό δημόσιο και την Εθνική Τράπεζα Ελλάδος) ότι δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Πιθανόν, οι περιουσίες των Ελλήνων της Τουρκίας να φθάνουν, αν όχι στο διπλάσιο των 100 δισεκ. σταθεροποιημένων δρχ., τουλάχιστο όμως στα 150 δισεκατομ. δρχ. (Έχουμε τη γνώμη ότι η περιουσία των 5 εκατομ. Ελλήνων της Ελλάδος (Απογραφή 1920) ίσως να μην έφθανε το ποσό αυτό).
Και πιστεύουμε ότι το ποσό που υπολόγισε ο Α. Αιγίδης είναι μικρότερο από την πραγματικότητα γιατί, παρά την πίεση των κυβερνητικών παραγόντων της τότε εποχής, και την αυστηρότητα των εντολών προς τις πρωτοβάθμιες εκτιμητικές επιτροπές, τελικά το ύψος της αξίας των περιουσιών των Ελλήνων της Τουρκίας εκτιμήθηκε περίπου σε 265 εκατομ. χρυσές λίρες Τουρκίας, όπως σημειώνει σε άρθρο του ο I. Αγγέλης, ανώτατο στέλεχος του πρώην υπουργείου Προνοίας, το οποίο είχε αναλάβει την αποκατάσταση των προσφύγων και τη διαχείριση των χρημάτων της ανταλλάξιμης περιουσίας . Δηλαδή, ο Α. Αιγίδης, υπολογίζοντας την περιουσία των Ελλήνων της Τουρκίας και της Ανατολικής Θράκης, που εγκαταλείφθηκε αναγκαστικά, σε 100 δισεκ. δρχ. και κατι, ή σε 302,5 εκατομ. χρυσές λίρες Τουρκίας, ήταν αρκετά συγκροτημένος.
Τι πήραν σαν αποζημίωση οι πρόσφυγες απέναντι σ' αυτό το ποσό, « Έναντι του κολοσσιαίου ποσού των εγκαταλειφθεισών εν Τουρκία περιουσιών των, γράφει ο Ισαάκ Λαυρεντίδης, ύψους 100.625.549.675 σταθεροποιημένων δρχ., το συνολικόν κεφάλαιον των αποζημιώσεων των ανταλλαξίμων ανήλθεν εις 6.992.879.144 δρχ. (ιδέ Εισηγητικήν Εκθεσιν Γενικού Προϋπολογισμού 1932-1933), ήτοι αι αποζημιώσεις μόλις αντιπροσωπεύουν τα 7/100 της εν Τουρκία εγκαταλειφθείσης περιουσίας, ποσοστόν όπερ μόνον τον τόκον ενός έτους του κεφαλαίου των εγκαταλειφθεισών εν Τουρκία περιουσιών καλύπτει. Ούτως έκλεισε και... έληξε το θέμα των αποζημιώσεων».
 |
| Η Τουρκική αποστολή στη Λωζάνη |
Δηλαδή, δεν δόθηκε στους πρόσφυγες ούτε ένα μέρος του ποσού που υπολόγισαν οι πρωτοβάθμιες εκτιμητικές επιτροπές, που όπως μας αποκαλύπτει με τον λεπτομερή κατάλογο που παραθέτει ο I. Αγγέλης ανερχόταν περίπου σε 265 εκατομ. χρυσές λίρες Τουρκίας. Σας παραθέτουμε τον πίνακα:
Εκκλησιαστικές Επαρχίες
|
Ποσά που επιδικάστηκαν σε χρυσές λίρες Τουρκίας
|
|
1.
|
Άγκυρας
|
1.560.000
|
2.
|
Αδραμυτίου- Περγάμου
|
6.567.164
|
3.
|
Αδριανούπολης
|
3.289.557
|
4.
|
Αιναίων
|
213.629
|
5.
|
Αμάσειας
|
19.161.371
|
6.
|
Αννέων
|
4.001.724
|
7.
|
Βιζύης
|
3.282.111
|
8.
|
Βρυούλων
|
9.151.042
|
9.
|
Γάνου-Χώρας
|
1.496.611
|
10.
|
Δαρδανελλίων
|
3.941.821
|
11.
|
Δέρκων
|
2.193.567
|
12.
|
Διδυμοτείχου
|
1.140.605
|
13.
|
Εφέσσου
|
14.985.609
|
14.
|
Ηλιουπόλεως
|
11.229.705
|
15.
|
Ηράκλεια Ραιδεστού
|
7.075.616
|
16.
|
Θεοδοσιούπολης
|
1.067.217
|
17
|
Ικονίου
|
10.155.753
|
18.
|
Καισάρειας
|
5.988.625
|
19.
|
Καλλίπολης- Μαδύτου
|
3.363.308
|
20.
|
Καρς
|
9.274.914
|
21.
|
Κολωνίας
|
4.996.630
|
22.
|
Κρήνη;
|
13.241.750
|
23.
|
Κυζίκου
|
6.607.949
|
24.
|
Κυδωνιών-Μοσχονησίων
|
9.203.078
|
25.
|
Κωνσταντινούπολης
|
822.247
|
26
|
Μετρών
|
1.489.480
|
27.
|
Μυριόφυτου- Περίσταση;
|
1.893.488
|
28.
|
Νεοκαισάρειας
|
7.502.028
|
29.
|
Νίκαιας
|
6.399.405
|
30.
|
Νικομήδειας
|
11.124.232
|
31.
|
Πισιδίας
|
4.208.726
|
32.
|
Προκονήσου
|
2.102.978
|
33.
|
Προύσα;
|
5.618.372
|
34.
|
Ροδόπολη;
|
4.558.724
|
35.
|
Σαράντα Εκκλησιών
|
2.841.955
|
36.
|
Σηλυβρίας
|
2.375.576
|
37.
|
Ταρσού- Αδάνων
|
2.797.625
|
38.
|
Τραπεζούντας
|
6.917.129
|
39.
|
Τυρολόης- Σερετζίου
|
1.589.731
|
40.
|
Φιλαδέλφειας
|
4.163.685
|
41.
|
Χαλδίας
|
16.154.874
|
42.
|
Χαλκηδόνας
|
5.006.988
|
43.
|
Ε.Ε.Ν.Δ. 13-11-1937
|
1.039.766
|
ΣΥΝΟΛΟ
|
264.743.423
|
|
Γιώργος Ν. Λαμψίδης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου