Το στεγαστικό πρόβλημα.
Πιεστικότατο ήταν και το πρόβλημα της στέγης, ιδιαίτερα στις πόλεις. Η λύση της παράγκας, των κελιών ή της στέγασης σε εκκλησία και σε κάποιο δημόσιο κτήριο, ήταν εντελώς προσωρινή, μια διέξοδος άμεσης ανάγκης. Τα εγκαταλειμμένα τουρκικά ή βουλγαρικά σπίτια, έστω και ετοιμόρροπα, πρόσφεραν, βέβαια, κάποιες καλύτερες συνθήκες, δεν επαρκούσαν, όμως, για την κάλυψη όλων των αναγκών. Αρκεί να σκεφτούμε ότι υπερτριπλάσιοι πληθυσμοί κατέκλυσαν την Ελλάδα από εκείνους που την εγκατέλειψαν. Κάποια πρόσθετη δυσκολία στο πρόβλημα γεννιέται από το γεγονός ότι ορισμένα από τα προσφυγικά οικόπεδα μπορούσαν να τα διεκδικήσουν, με αγωγή, οι πρώην ιδιοκτήτες τους. Η ανωμαλία αυτή αίρεται μόλις τον Ιούλιο του 1929 με νόμο που ορίζει ότι τα απαλλοτριωμένα προσφυγικά οικόπεδα μεταβιβάζονται, κατά πλήρη κυριότητα, στο Υπουργείο Πρόνοιας. Επομένως, κάθε διεκδίκηση από τρίτους είναι παράνομη και απαράδεκτη.
Μια προσεκτικότερη παρατήρηση θα διέκρινε δύο κύρια σκέλη στο στεγαστικό» των προσφύγων: 1) Την ανάγκη της προσωρινής στέγασης, της βελτίωσης δηλ. ή συντήρησης των πρόχειρων οικισμών που στήθηκαν σε τρώγλες και παραπήγματα. 2) Το αίτημα της εξεύρεσης κατάλληλων οικοπέδων και εξασφάλισης μόνιμης στέγης.
Προσωρινή στέγαση.
Το περίεργο είναι ότι τα περισσότερα από τα πρόχειρα παραπήγματα εντοπίζονται μπροστά στα μάτια των αρμόδιων κεντρικών υπηρεσιών: Συγκεκριμένα, στην Κυψέλη, στην Κάτω Κοκκινιά
και στα Ταμπούρια Πειραιά. Σε αναφορές, που προωθούν στη Βουλή, με το βουλευτή Δ. Μαρσέλλο, οι πρόσφυγες αυτών των συνοικισμών δίνουν πολύ παραστατικά την εικόνα των άθλιων συνθηκών, μέσα στις οποίες ζουν. Ειδικότερα:
Από την Κυψέλη αναφέρουν ότι υφίστανται μαρτύρια από την ΕΑΠ, επειδή δεν πληρώνουν τα μισθώματα για τα σαθρά οικήματα που τους χρεώθηκαν σε αυθαίρετες τιμές. Και ενώ επιτακτικά απαιτείται το χρέος, δε γίνεται κανένας λόγος για την καταβολή των δικαιωματικών αποζημιώσεων.
Εξάλλου, στην Κάτω Κοκκινιά έγιναν πρόχειρα παραπήγματα με την πρώτη άφιξη των προσφύγων από την Ιωνία. Έτσι, σε κάθε παράπηγμα εξακολουθούν να στεγάζονται 8-10 οικογένειες με κίνδυνο να προσβληθούν από φυματίωση. Έπειτα, στις μεγάλες βροχές τα παραπήγματα συχνά πλημμυρίζουν και η περιοχή του συνοικισμού γεμίζει δυσοσμία από τους νεκρούς που θάβονται πρόχειρα εκεί γύρω. Την εικόνα της εγκατάλειψης συμπληρώνουν: η άρνηση της εκκλησιαστικής επιτροπής να εγγράψει τους πρόσφυγες ως ενορίτες και η απουσία σχολείου στην περιοχή, με αποτέλεσμα 2.000 παιδιά να περιφέρονται άσκοπα από δω και από κει.
Τέλος, στα Ταμπούρια του Πειραιά η κατάσταση είναι ακόμη πιο τραγική. Με τις τελευταίες πλημμύρες (βρισκόμαστε στο μήνα Νοέμβρη του 1928) ο ξύλινος προσφυγικός συνοικισμός κινδυνεύει να βρεθεί στο ύπαιθρο, γιατί τα πισσόχαρτα καταστράφηκαν και δεν αντικαταστάθηκαν. Έπειτα, τα σπίτια έγιναν πρόχειρα, χωρίς θεμέλια, από απατεώνες και ανεξέλεγκτους εργολάβους. Το χειρότερο είναι ότι υπάρχουν ακόμη άνθρωποι που ζουν σε τρώγλες και σε νεκροταφεία. Στο σχετικό υπόμνημα υπογραμμίζεται ότι ο συνοικισμός είναι πολύ πυκνός και επιβάλλεται να απαλλοτριωθούν οι γύρω χώροι, για να επέλθει αραίωση. Προς το παρόν, προβάλλει η άμεση ανάγκη να ανοιχτούν φρέατα σε διάφορα σημεία για τον περιορισμό και την αντιμετώπιση των πυρκαγιών. Διαφορετικά, ήταν δυνατό να αποτεφρωθεί ο συνοικισμός σε ελάχιστο χρόνο.
Ο υπουργός Πρόνοιας Ε. Εμμανουηλίδης ανακοινώνει τα σχετικά μέτρα της Κυβέρνησης: Επίταξη μιας αποθήκης για την προσωρινή στέγαση των προσφύγων, δημοπρασία για το χτίσιμο 50 λίθινων σπιτιών, απαλλοτρίωση οικοπέδων για όλους τους προσφυγικούς συνοικισμούς.
Ιδια, ακριβώς, κατάσταση επικρατεί και στον προσφυγικό συνοικισμό Καλαμών, σύμφωνα με επερώτηση του βουλευτή Σ. Κωστόπουλου στον υπουργό Πρόνοιας. Ο τελευταίος δίνει αόριστες υποσχέσεις για εξασφάλιση και ανέγερση μόνιμου συνοικισμού.
Εξάλλου, στη μακρινή Χίο και στις γειτονικές Οινούσες 4.000 οικογένειες ζουν σε οικτρή κατάσταση μέσα σε τρώγλες και αποθήκες. Μόνο 350 δωμάτια χτίστηκαν ως τώρα (Νοέμβριος 1928). Τα υπομνήματά τους προωθεί στη Βουλή ο βουλευτής Όμ. Πανταζίδης ζητώντας και την παρέμβαση του πρωθυπουργού.
Στη Βέροια, πάλι, 30 φτωχές πολυμελείς οικογένειες, που διαμένουν σε κελιά της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου, κινδυνεύουν να βρεθούν στο δρόμο: Με απόφαση του νομομηχανικού επίκειται η κατεδάφιση των κελιών τους. Στην αναφορά που στέλνουν, ζητούν την .αναστολή τη; κατεδάφισης.
Ο αγώνας για μόνιμη στέγη. Ας ρίξουμε τώρα μια ματιά στο β' σκέλος του στεγαστικού προβλήματος. Τους αγώνες δηλ. προσφύγων και κυβερνήσεων για εξεύρεση οικοπέδων και για εξασφάλιση κάποιας μόνιμης στέγης. Το θέμα επιμερίζεται σ’ αυτά τα δύο.
Το πρόβλημα των οικοπέδων. Θα αρχίσουμε και πάλι από την Αθήνα. Την αγωνία τους πώς να αποκτήσουν οικόπεδα γύρω από το μνημείο του Καραϊσκάκη, για να αποφύγουν τη μεταφορά τους σε ακατάλληλη περιοχή που τους υποδείχτηκε, εκφράζουν σε υπομνήματά τους οι πρόσφυγες Ν. Φαλήρου και ο πρόεδρος του συλλόγου «Απόλλων» μέσω του βουλευτή Δ. Μαρσέλλου.
Για να μεταφερθούμε στη Β. Ελλάδα, απανωτά υπομνήματα φτάνουν στη Βουλή από τους πρόσφυγες του Δοξάτου Δράμας. Κύριο αίτημα, η νομοθετική ρύθμιση του ζητήματος διανομής οικοπέδων, που παραμένει ακόμη άλυτο. Το πρόβλημα βρίσκει, στη συνέχεια, κάποια συμβιβαστική λύση, όσο και αν χαρακτηρίζεται καλή και πετυχημένη από επιτροπή γηγενών και προσφύγων.
Ανάλογο αγώνα κάνει και η Ένωση Σερραίων ακτημόνων καταστηματαρχών, γηγενών και προσφύγων, όπως και ο προσφυγικός πληθυσμός Ξάνθης για παραχώρηση οικοπέδων στον Οικονομικό Συνεταιρισμό 40 Εκκλησιών.
Τέλος, αξίζει να μνημονευτεί και η περίπτωση του Παμπροσφυγικού Συλλόγου Λαμίας «Νέα Ζωή». Ο Σύλλογος προβάλλει πρωτοποριακές απαιτήσεις που δικαιώνουν και τον τίτλο του: Να μην αποθηκευτούν πυρομαχικά στις στρατιωτικές αποθήκες της πόλης· αντίθετα, να απαλλοτριωθεί ένα μέρος από το χώρο αυτών των αποθηκών για την ανέγερση προσφυγικού συνοικισμού.
Το αίτημα της μόνιμης στέγης.
Τα υπομνήματα αυτής της κατηγορίας αφήνουν να εννοηθεί ότι, παρόλο που ρυθμίστηκαν οι οικοπεδικές απαλλοτριώσεις, ωστόσο καθυστερεί η διαδικασία ανέγερσης σπιτιών από το Εποικισμό.
Έτσι, άλλοτε παρεμποδίζονται οι οικοπεδικές εργασίες σε οικόπεδα που παραχωρήθηκαν νόμιμα, όπως φαίνεται σε διαμαρτυρία του Οικονομικού Συνεταιρισμού 40 Εκκλησιών κατά του Γενικού Διοικητή Θεσσαλονίκης. Εξάλλου, οι πρόσφυγες του Κιλινδίρ (Κιλίνδρια Ν. Θεσσαλονίκης), με τους βουλευτές Α. Μπακάλμπαοη και Δ. Ευθυμιάδη, διαμαρτύρονται, γιατί, ενώ έγιναν οι απαραίτητες απαλλοτριώσεις, ωστόσο η στέγαση καθυστερεί. Και αυτό, επειδή αντιδρά κάποιος πρώην ιδιοκτήτης επικαλούμενος σχετικό διάταγμα της δικτατορίας του Πάγκαλου (1925-26).
Την επίσπευση της στέγασης του συνοικισμού τους ζητούν και οι πρόσφυγες Τζουμαγιάς και Σιδηροκάστρου Σερρών, παρόλο που από καιρό έχει ρυθμιστεί το θέμα των οικοπέδων.
Βέβαια, όπως ανακοίνωσε και ο αρμόδιος υπουργός Γεωργίας, αρκετά σπίτια χτίστηκαν, ιδιαίτερα σε παραμεθόριες περιοχές, και παραδόθηκαν στους δικαιούχους. Όμως, δεν ήταν λίγοι και εκείνοι που παρέμεναν ακόμη χωρίς στέγη. Στην περιοχή της Φλώρινας π.χ. αντιπρόσωποι προσφύγων γεωργών παρακαλούν να παραδοθούν και άλλες 60 κατοικίες σε ισάριθμες γεωργικές οικογένειες.
β) Διαμαρτυρίες
Πάνω στα τρία μεγάλα και καυτά θέματα -αποζημιώσεις, κλήροι, στεγαστικό- βρίσκουμε σωρεία υπομνημάτων διαμαρτυρίας για παρατηρούμενη αδράνεια, αδιαφορία ή καθυστέρηση. Τα βέλη αυτών των διαμαρτυριών στρέφονται, φυσικά, προς τους άμεσους αρμόδιους και υπεύθυνους: Τον Εποικισμό, την Εθνική Τράπεζα, την Κυβέρνηση.
β. 1) Διαμαρτυρίες κατά του Εποικισμού
Αυθαιρεσίες υπαλλήλων. Συχνά είναι τα παράπονα για ατασθαλίες και αυθαιρεσίες υπαλλήλων της ΕΑΠ, οι οποίοι δεν εφαρμόζουν τον αγροτικό νόμο και δεν εκτελούν διαταγές του υπουργείου Γεωργίας.
Πιο κραυγαλέα απ’ όλες η περίπτωση του Προϊστάμενου στον Εποικισμό Κοζάνης. Σε επερώτησή του ο βουλευτής Ν. Κουμπαρούσος καταγγέλλει ότι ο εν λόγω υπάλληλος βαρύνεται με πληθώρα κατηγοριών:
-Είναι αντιαγροτικότατος και αντιπροσφυγικότατος.
-Κατάντησε όργανο των διαφόρων υπαλληλίσκων που σκέφτονται μόνο το συμφέρον τους.
-Απουσιάζει 20, τουλάχιστο, μέρες το μήνα. Έτσι, οι γεωργοί περιμένουν κάθε μέρα μπροστά σε κλειστά γραφεία, η επιτροπή απαλλοτριώσεως δεν μπορεί να συνεδριάσει και τα κτήματα κινδυνεύουν να επανέλθουν στην κυριότητα της Εθνικής Τράπεζας. Έπειτα, τα 2/3 των χωραφιών της περιοχής παραμένουν χέρσα, ενώ ο κλήρος είναι ανεπαρκής και οι πρόσφυγες δεν έχουν βόδια να οργώσουν.
-Μπροστά σ’ αυτή την κατάσταση οι πρόσφυγες Κοζάνης απειλούν ότι θα μετοικήσουν αλλού.
Γενικεύοντας την επερώτησή του ο ίδιος βουλευτής αναφέρει ότι στις Νέες Χώρες η ΕΑΠ υποκατέστησε το Κράτος. Οι υπάλληλοί της, εκτός του ότι παίρνουν παχυλούς μισθούς, δε δίνουν καθόλου λόγο για τις πράξεις τους, διαδίδοντας ότι είναι υπάλληλοι της Κ.Τ.Ε. και όχι της Ελλάδας. Άρα, δεν είναι υποχρεωμένοι να λογοδοτήσουν στις ελληνικές αρχές. Καταλήγοντας προβαίνει στις παρακάτω προτάσεις: 1) Να επέμβει η Κυβέρνηση και προσωπικά ο πρωθυπουργός Βενιζέλος, γιατί οι γεωργικοί πληθυσμοί πιστεύουν στο κόμμα των Φιλελευθέρων. 2) Να γίνει γρήγορα ο έλεγχος της διαχείρισης της ΕΑΠ και του υπόλοιπου προσφυγικού δανείου. 3) Να μεταβεί επιτόπου ο υπουργός Γεωργίας. 4) Τώρα που υπάρχει ισχυρή Κυβέρνηση, να τροποποιηθεί η μεταξύ ΕΑΠ και Κράτους συμφωνία.
Με το βουλευτή Κοζάνης Κουμπαρούσο συστοιχίζονται και οι βουλευτές Ν. Ξηρός, Κ. Βουδούρης, Ν. Αβραάμ και Όμ. Πανταζίδης. Ο τελευταίος ταίος καταγγέλλει ανάλογη αυθαιρεσία του προϊστάμενου του επικοιμισμού Ορεστιάδας.
Με τις διαστάσεις που πήρε το θέμα, στη συζήτηση παρεμβαίνουν και ο υπουργός Γεωργίας I. Κανναβός και ο πρωθυπουργός Ελ. Βενιζέλος Ειδικά ο δεύτερος αρνείται το χαρακτηρισμό της ΕΑΠ ως κράτους εν κράτει. Αντίθετα, τονίζει τις υπηρεσίες που πρόσφερε στο έθνος με τους προέδρους Μοργκεντάου, Χάουλα, Έντυ. Εξάλλου, αποτέλεσε και διεθνή εγγύηση για τα δύο προσφυγικά δάνεια. Όσο για τις ανωμαλίες που δημιουργήθηκαν, είναι βέβαιο ότι οφείλονται μόνο σε ελάχιστους Έλληνες υπαλλήλους, οι οποίοι και θα ελεγχθούν.
Παρόμοια υπομνήματα για αυθαίρετες ενέργειες των εποικιστικών γραφείων υποβάλλουν στη Βουλή και οι πρόσφυγες Κιλινδίρ, με το βουλευτή Δ. Ευθυμιάδη, η επιτροπή προσφύγων Σερρών, με το βουλευτή Σ. Ανθρακόπουλο, η επιτροπή προσφύγων Γουμένισσας και ο πρόεδρος της κοινότητας Σάκκου Ορεστιάδας.
Επίμονη απαίτηση των χρεών
Σε μια δεύτερη κατηγορία έρχονται οι διαμαρτυρίες για την επίμονη είσπραξη χρεών και οφειλών.
Έτσι, ο Γεωργικός Συνεταιρισμός Σουφλαρίων Λάρισας, με τους βουλευτές Σ. Αναστασιάδη και Σ. Ταλιαδούρο, διαμαρτύρεται έντονα, γιατί πρόσφυγες γεωργοί συλλαμβάνονται αυτή την εποχή του χειμώνα και της σποράς, επειδή δεν πληρώνουν το φόρο του ταμείου Εποικισμού. Προτείνεται, μάλιστα, και η κατάργηση αυτού του ταμείου, που συστάθηκε επί δικτατορίας (Πάγκαλου).
Ανάλογες αναφορές διαμαρτυρίας προωθούνται και από τους πρόσφυγες Καστανιών Έβρου με το βουλευτή Φ. Μανουηλίδη, τους πρόσφυγες αγρότες Λαγκαδά και τους πρόσφυγες μυλωθρούς Καστοριάς.
Επικείμενη μετακίνηση
Άλλοι, πάλι, διαμαρτύρονται, γιατί ο Εποικισμός μελετά τη μετακίνηση τους από την περιοχή, όπου εγκαταστάθηκαν με τόσες θυσίες. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση των προσφύγων Κουλουκουρίου Κατερίνης. Ε κοσι τέσσερις (24) οικογένειες εγκαταστάθηκαν εκεί πριν ένα χρόνο (1927) από την περιφέρεια Δράμας. Η εγκατάσταση στοίχισε κάπου 250.000 δρχ. για τα χωράφια και τα σπίτια τους. Τελευταία, όμως, ο Εποι κισμός διέταξε την απομάκρυνσή τους. Το σχετικό υπόμνημα προωθείται από τους βουλευτές Μ. Σαμαρά και I. Μιχαήλ. Απαντώντας ο υπουργός Γεωργίας διαβεβαιώνει, πρώτα-πρώτα, ότι θα φροντίσει να μην πραγιιατοποιηθεί αυτή η απόφαση· επισημαίνεται, όμως, ότι στην περιφέρεια Κατερίνης παρατηρείται κάποια αδικαιολόγητη συρροή από διάφορα μέρη. Αν συνεχιστεί αυτή η κατάσταση, θα δημιουργηθούν αξεπέραστα προβλήματα.
Σχετικό είναι και το παράπονο των Συνδέσμων Ποντίων και Οπλαρχηγών Νέας Μπάφρας Σερρών.
Αφαίρεση χωραφιών
Μια τέταρτη αιτία διαμαρτυρίας: Ο Εποικισμός αφαιρεί χωράφια και κλήρους από γεωργούς και τα παραδίνει σε κτηνοτρόφους. Αυτό, ακριβώς συμβαίνει σε πρόσφυγες του δήμου Φαρκαδώνας Τρικάλων, οι οποίοι το καταγγέλλουν με το βουλευτή τους Φ. Φίλιο.
Στάθης Πελαγίδης
Καθηγητής ΑΠΘ (Παιδαγωγικό Φλώρινας)
Πιεστικότατο ήταν και το πρόβλημα της στέγης, ιδιαίτερα στις πόλεις. Η λύση της παράγκας, των κελιών ή της στέγασης σε εκκλησία και σε κάποιο δημόσιο κτήριο, ήταν εντελώς προσωρινή, μια διέξοδος άμεσης ανάγκης. Τα εγκαταλειμμένα τουρκικά ή βουλγαρικά σπίτια, έστω και ετοιμόρροπα, πρόσφεραν, βέβαια, κάποιες καλύτερες συνθήκες, δεν επαρκούσαν, όμως, για την κάλυψη όλων των αναγκών. Αρκεί να σκεφτούμε ότι υπερτριπλάσιοι πληθυσμοί κατέκλυσαν την Ελλάδα από εκείνους που την εγκατέλειψαν. Κάποια πρόσθετη δυσκολία στο πρόβλημα γεννιέται από το γεγονός ότι ορισμένα από τα προσφυγικά οικόπεδα μπορούσαν να τα διεκδικήσουν, με αγωγή, οι πρώην ιδιοκτήτες τους. Η ανωμαλία αυτή αίρεται μόλις τον Ιούλιο του 1929 με νόμο που ορίζει ότι τα απαλλοτριωμένα προσφυγικά οικόπεδα μεταβιβάζονται, κατά πλήρη κυριότητα, στο Υπουργείο Πρόνοιας. Επομένως, κάθε διεκδίκηση από τρίτους είναι παράνομη και απαράδεκτη.
Μια προσεκτικότερη παρατήρηση θα διέκρινε δύο κύρια σκέλη στο στεγαστικό» των προσφύγων: 1) Την ανάγκη της προσωρινής στέγασης, της βελτίωσης δηλ. ή συντήρησης των πρόχειρων οικισμών που στήθηκαν σε τρώγλες και παραπήγματα. 2) Το αίτημα της εξεύρεσης κατάλληλων οικοπέδων και εξασφάλισης μόνιμης στέγης.
 |
| Ενα προσφυγικό σπίτι που χτίστηκε και κατοικήθηκε το 1924. |
Προσωρινή στέγαση.
Το περίεργο είναι ότι τα περισσότερα από τα πρόχειρα παραπήγματα εντοπίζονται μπροστά στα μάτια των αρμόδιων κεντρικών υπηρεσιών: Συγκεκριμένα, στην Κυψέλη, στην Κάτω Κοκκινιά
και στα Ταμπούρια Πειραιά. Σε αναφορές, που προωθούν στη Βουλή, με το βουλευτή Δ. Μαρσέλλο, οι πρόσφυγες αυτών των συνοικισμών δίνουν πολύ παραστατικά την εικόνα των άθλιων συνθηκών, μέσα στις οποίες ζουν. Ειδικότερα:
Από την Κυψέλη αναφέρουν ότι υφίστανται μαρτύρια από την ΕΑΠ, επειδή δεν πληρώνουν τα μισθώματα για τα σαθρά οικήματα που τους χρεώθηκαν σε αυθαίρετες τιμές. Και ενώ επιτακτικά απαιτείται το χρέος, δε γίνεται κανένας λόγος για την καταβολή των δικαιωματικών αποζημιώσεων.
Εξάλλου, στην Κάτω Κοκκινιά έγιναν πρόχειρα παραπήγματα με την πρώτη άφιξη των προσφύγων από την Ιωνία. Έτσι, σε κάθε παράπηγμα εξακολουθούν να στεγάζονται 8-10 οικογένειες με κίνδυνο να προσβληθούν από φυματίωση. Έπειτα, στις μεγάλες βροχές τα παραπήγματα συχνά πλημμυρίζουν και η περιοχή του συνοικισμού γεμίζει δυσοσμία από τους νεκρούς που θάβονται πρόχειρα εκεί γύρω. Την εικόνα της εγκατάλειψης συμπληρώνουν: η άρνηση της εκκλησιαστικής επιτροπής να εγγράψει τους πρόσφυγες ως ενορίτες και η απουσία σχολείου στην περιοχή, με αποτέλεσμα 2.000 παιδιά να περιφέρονται άσκοπα από δω και από κει.
Τέλος, στα Ταμπούρια του Πειραιά η κατάσταση είναι ακόμη πιο τραγική. Με τις τελευταίες πλημμύρες (βρισκόμαστε στο μήνα Νοέμβρη του 1928) ο ξύλινος προσφυγικός συνοικισμός κινδυνεύει να βρεθεί στο ύπαιθρο, γιατί τα πισσόχαρτα καταστράφηκαν και δεν αντικαταστάθηκαν. Έπειτα, τα σπίτια έγιναν πρόχειρα, χωρίς θεμέλια, από απατεώνες και ανεξέλεγκτους εργολάβους. Το χειρότερο είναι ότι υπάρχουν ακόμη άνθρωποι που ζουν σε τρώγλες και σε νεκροταφεία. Στο σχετικό υπόμνημα υπογραμμίζεται ότι ο συνοικισμός είναι πολύ πυκνός και επιβάλλεται να απαλλοτριωθούν οι γύρω χώροι, για να επέλθει αραίωση. Προς το παρόν, προβάλλει η άμεση ανάγκη να ανοιχτούν φρέατα σε διάφορα σημεία για τον περιορισμό και την αντιμετώπιση των πυρκαγιών. Διαφορετικά, ήταν δυνατό να αποτεφρωθεί ο συνοικισμός σε ελάχιστο χρόνο.
Ο υπουργός Πρόνοιας Ε. Εμμανουηλίδης ανακοινώνει τα σχετικά μέτρα της Κυβέρνησης: Επίταξη μιας αποθήκης για την προσωρινή στέγαση των προσφύγων, δημοπρασία για το χτίσιμο 50 λίθινων σπιτιών, απαλλοτρίωση οικοπέδων για όλους τους προσφυγικούς συνοικισμούς.
Ιδια, ακριβώς, κατάσταση επικρατεί και στον προσφυγικό συνοικισμό Καλαμών, σύμφωνα με επερώτηση του βουλευτή Σ. Κωστόπουλου στον υπουργό Πρόνοιας. Ο τελευταίος δίνει αόριστες υποσχέσεις για εξασφάλιση και ανέγερση μόνιμου συνοικισμού.
Εξάλλου, στη μακρινή Χίο και στις γειτονικές Οινούσες 4.000 οικογένειες ζουν σε οικτρή κατάσταση μέσα σε τρώγλες και αποθήκες. Μόνο 350 δωμάτια χτίστηκαν ως τώρα (Νοέμβριος 1928). Τα υπομνήματά τους προωθεί στη Βουλή ο βουλευτής Όμ. Πανταζίδης ζητώντας και την παρέμβαση του πρωθυπουργού.
Στη Βέροια, πάλι, 30 φτωχές πολυμελείς οικογένειες, που διαμένουν σε κελιά της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου, κινδυνεύουν να βρεθούν στο δρόμο: Με απόφαση του νομομηχανικού επίκειται η κατεδάφιση των κελιών τους. Στην αναφορά που στέλνουν, ζητούν την .αναστολή τη; κατεδάφισης.
Ο αγώνας για μόνιμη στέγη. Ας ρίξουμε τώρα μια ματιά στο β' σκέλος του στεγαστικού προβλήματος. Τους αγώνες δηλ. προσφύγων και κυβερνήσεων για εξεύρεση οικοπέδων και για εξασφάλιση κάποιας μόνιμης στέγης. Το θέμα επιμερίζεται σ’ αυτά τα δύο.
Το πρόβλημα των οικοπέδων. Θα αρχίσουμε και πάλι από την Αθήνα. Την αγωνία τους πώς να αποκτήσουν οικόπεδα γύρω από το μνημείο του Καραϊσκάκη, για να αποφύγουν τη μεταφορά τους σε ακατάλληλη περιοχή που τους υποδείχτηκε, εκφράζουν σε υπομνήματά τους οι πρόσφυγες Ν. Φαλήρου και ο πρόεδρος του συλλόγου «Απόλλων» μέσω του βουλευτή Δ. Μαρσέλλου.
Για να μεταφερθούμε στη Β. Ελλάδα, απανωτά υπομνήματα φτάνουν στη Βουλή από τους πρόσφυγες του Δοξάτου Δράμας. Κύριο αίτημα, η νομοθετική ρύθμιση του ζητήματος διανομής οικοπέδων, που παραμένει ακόμη άλυτο. Το πρόβλημα βρίσκει, στη συνέχεια, κάποια συμβιβαστική λύση, όσο και αν χαρακτηρίζεται καλή και πετυχημένη από επιτροπή γηγενών και προσφύγων.
Ανάλογο αγώνα κάνει και η Ένωση Σερραίων ακτημόνων καταστηματαρχών, γηγενών και προσφύγων, όπως και ο προσφυγικός πληθυσμός Ξάνθης για παραχώρηση οικοπέδων στον Οικονομικό Συνεταιρισμό 40 Εκκλησιών.
Τέλος, αξίζει να μνημονευτεί και η περίπτωση του Παμπροσφυγικού Συλλόγου Λαμίας «Νέα Ζωή». Ο Σύλλογος προβάλλει πρωτοποριακές απαιτήσεις που δικαιώνουν και τον τίτλο του: Να μην αποθηκευτούν πυρομαχικά στις στρατιωτικές αποθήκες της πόλης· αντίθετα, να απαλλοτριωθεί ένα μέρος από το χώρο αυτών των αποθηκών για την ανέγερση προσφυγικού συνοικισμού.
Το αίτημα της μόνιμης στέγης.
Τα υπομνήματα αυτής της κατηγορίας αφήνουν να εννοηθεί ότι, παρόλο που ρυθμίστηκαν οι οικοπεδικές απαλλοτριώσεις, ωστόσο καθυστερεί η διαδικασία ανέγερσης σπιτιών από το Εποικισμό.
Έτσι, άλλοτε παρεμποδίζονται οι οικοπεδικές εργασίες σε οικόπεδα που παραχωρήθηκαν νόμιμα, όπως φαίνεται σε διαμαρτυρία του Οικονομικού Συνεταιρισμού 40 Εκκλησιών κατά του Γενικού Διοικητή Θεσσαλονίκης. Εξάλλου, οι πρόσφυγες του Κιλινδίρ (Κιλίνδρια Ν. Θεσσαλονίκης), με τους βουλευτές Α. Μπακάλμπαοη και Δ. Ευθυμιάδη, διαμαρτύρονται, γιατί, ενώ έγιναν οι απαραίτητες απαλλοτριώσεις, ωστόσο η στέγαση καθυστερεί. Και αυτό, επειδή αντιδρά κάποιος πρώην ιδιοκτήτης επικαλούμενος σχετικό διάταγμα της δικτατορίας του Πάγκαλου (1925-26).
Την επίσπευση της στέγασης του συνοικισμού τους ζητούν και οι πρόσφυγες Τζουμαγιάς και Σιδηροκάστρου Σερρών, παρόλο που από καιρό έχει ρυθμιστεί το θέμα των οικοπέδων.
Βέβαια, όπως ανακοίνωσε και ο αρμόδιος υπουργός Γεωργίας, αρκετά σπίτια χτίστηκαν, ιδιαίτερα σε παραμεθόριες περιοχές, και παραδόθηκαν στους δικαιούχους. Όμως, δεν ήταν λίγοι και εκείνοι που παρέμεναν ακόμη χωρίς στέγη. Στην περιοχή της Φλώρινας π.χ. αντιπρόσωποι προσφύγων γεωργών παρακαλούν να παραδοθούν και άλλες 60 κατοικίες σε ισάριθμες γεωργικές οικογένειες.
β) Διαμαρτυρίες
Πάνω στα τρία μεγάλα και καυτά θέματα -αποζημιώσεις, κλήροι, στεγαστικό- βρίσκουμε σωρεία υπομνημάτων διαμαρτυρίας για παρατηρούμενη αδράνεια, αδιαφορία ή καθυστέρηση. Τα βέλη αυτών των διαμαρτυριών στρέφονται, φυσικά, προς τους άμεσους αρμόδιους και υπεύθυνους: Τον Εποικισμό, την Εθνική Τράπεζα, την Κυβέρνηση.
β. 1) Διαμαρτυρίες κατά του Εποικισμού
Αυθαιρεσίες υπαλλήλων. Συχνά είναι τα παράπονα για ατασθαλίες και αυθαιρεσίες υπαλλήλων της ΕΑΠ, οι οποίοι δεν εφαρμόζουν τον αγροτικό νόμο και δεν εκτελούν διαταγές του υπουργείου Γεωργίας.
Πιο κραυγαλέα απ’ όλες η περίπτωση του Προϊστάμενου στον Εποικισμό Κοζάνης. Σε επερώτησή του ο βουλευτής Ν. Κουμπαρούσος καταγγέλλει ότι ο εν λόγω υπάλληλος βαρύνεται με πληθώρα κατηγοριών:
-Είναι αντιαγροτικότατος και αντιπροσφυγικότατος.
-Κατάντησε όργανο των διαφόρων υπαλληλίσκων που σκέφτονται μόνο το συμφέρον τους.
-Απουσιάζει 20, τουλάχιστο, μέρες το μήνα. Έτσι, οι γεωργοί περιμένουν κάθε μέρα μπροστά σε κλειστά γραφεία, η επιτροπή απαλλοτριώσεως δεν μπορεί να συνεδριάσει και τα κτήματα κινδυνεύουν να επανέλθουν στην κυριότητα της Εθνικής Τράπεζας. Έπειτα, τα 2/3 των χωραφιών της περιοχής παραμένουν χέρσα, ενώ ο κλήρος είναι ανεπαρκής και οι πρόσφυγες δεν έχουν βόδια να οργώσουν.
-Μπροστά σ’ αυτή την κατάσταση οι πρόσφυγες Κοζάνης απειλούν ότι θα μετοικήσουν αλλού.
Γενικεύοντας την επερώτησή του ο ίδιος βουλευτής αναφέρει ότι στις Νέες Χώρες η ΕΑΠ υποκατέστησε το Κράτος. Οι υπάλληλοί της, εκτός του ότι παίρνουν παχυλούς μισθούς, δε δίνουν καθόλου λόγο για τις πράξεις τους, διαδίδοντας ότι είναι υπάλληλοι της Κ.Τ.Ε. και όχι της Ελλάδας. Άρα, δεν είναι υποχρεωμένοι να λογοδοτήσουν στις ελληνικές αρχές. Καταλήγοντας προβαίνει στις παρακάτω προτάσεις: 1) Να επέμβει η Κυβέρνηση και προσωπικά ο πρωθυπουργός Βενιζέλος, γιατί οι γεωργικοί πληθυσμοί πιστεύουν στο κόμμα των Φιλελευθέρων. 2) Να γίνει γρήγορα ο έλεγχος της διαχείρισης της ΕΑΠ και του υπόλοιπου προσφυγικού δανείου. 3) Να μεταβεί επιτόπου ο υπουργός Γεωργίας. 4) Τώρα που υπάρχει ισχυρή Κυβέρνηση, να τροποποιηθεί η μεταξύ ΕΑΠ και Κράτους συμφωνία.
Με το βουλευτή Κοζάνης Κουμπαρούσο συστοιχίζονται και οι βουλευτές Ν. Ξηρός, Κ. Βουδούρης, Ν. Αβραάμ και Όμ. Πανταζίδης. Ο τελευταίος ταίος καταγγέλλει ανάλογη αυθαιρεσία του προϊστάμενου του επικοιμισμού Ορεστιάδας.
Με τις διαστάσεις που πήρε το θέμα, στη συζήτηση παρεμβαίνουν και ο υπουργός Γεωργίας I. Κανναβός και ο πρωθυπουργός Ελ. Βενιζέλος Ειδικά ο δεύτερος αρνείται το χαρακτηρισμό της ΕΑΠ ως κράτους εν κράτει. Αντίθετα, τονίζει τις υπηρεσίες που πρόσφερε στο έθνος με τους προέδρους Μοργκεντάου, Χάουλα, Έντυ. Εξάλλου, αποτέλεσε και διεθνή εγγύηση για τα δύο προσφυγικά δάνεια. Όσο για τις ανωμαλίες που δημιουργήθηκαν, είναι βέβαιο ότι οφείλονται μόνο σε ελάχιστους Έλληνες υπαλλήλους, οι οποίοι και θα ελεγχθούν.
Παρόμοια υπομνήματα για αυθαίρετες ενέργειες των εποικιστικών γραφείων υποβάλλουν στη Βουλή και οι πρόσφυγες Κιλινδίρ, με το βουλευτή Δ. Ευθυμιάδη, η επιτροπή προσφύγων Σερρών, με το βουλευτή Σ. Ανθρακόπουλο, η επιτροπή προσφύγων Γουμένισσας και ο πρόεδρος της κοινότητας Σάκκου Ορεστιάδας.
Επίμονη απαίτηση των χρεών
Σε μια δεύτερη κατηγορία έρχονται οι διαμαρτυρίες για την επίμονη είσπραξη χρεών και οφειλών.
Έτσι, ο Γεωργικός Συνεταιρισμός Σουφλαρίων Λάρισας, με τους βουλευτές Σ. Αναστασιάδη και Σ. Ταλιαδούρο, διαμαρτύρεται έντονα, γιατί πρόσφυγες γεωργοί συλλαμβάνονται αυτή την εποχή του χειμώνα και της σποράς, επειδή δεν πληρώνουν το φόρο του ταμείου Εποικισμού. Προτείνεται, μάλιστα, και η κατάργηση αυτού του ταμείου, που συστάθηκε επί δικτατορίας (Πάγκαλου).
Ανάλογες αναφορές διαμαρτυρίας προωθούνται και από τους πρόσφυγες Καστανιών Έβρου με το βουλευτή Φ. Μανουηλίδη, τους πρόσφυγες αγρότες Λαγκαδά και τους πρόσφυγες μυλωθρούς Καστοριάς.
Επικείμενη μετακίνηση
Άλλοι, πάλι, διαμαρτύρονται, γιατί ο Εποικισμός μελετά τη μετακίνηση τους από την περιοχή, όπου εγκαταστάθηκαν με τόσες θυσίες. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση των προσφύγων Κουλουκουρίου Κατερίνης. Ε κοσι τέσσερις (24) οικογένειες εγκαταστάθηκαν εκεί πριν ένα χρόνο (1927) από την περιφέρεια Δράμας. Η εγκατάσταση στοίχισε κάπου 250.000 δρχ. για τα χωράφια και τα σπίτια τους. Τελευταία, όμως, ο Εποι κισμός διέταξε την απομάκρυνσή τους. Το σχετικό υπόμνημα προωθείται από τους βουλευτές Μ. Σαμαρά και I. Μιχαήλ. Απαντώντας ο υπουργός Γεωργίας διαβεβαιώνει, πρώτα-πρώτα, ότι θα φροντίσει να μην πραγιιατοποιηθεί αυτή η απόφαση· επισημαίνεται, όμως, ότι στην περιφέρεια Κατερίνης παρατηρείται κάποια αδικαιολόγητη συρροή από διάφορα μέρη. Αν συνεχιστεί αυτή η κατάσταση, θα δημιουργηθούν αξεπέραστα προβλήματα.
Σχετικό είναι και το παράπονο των Συνδέσμων Ποντίων και Οπλαρχηγών Νέας Μπάφρας Σερρών.
Αφαίρεση χωραφιών
Μια τέταρτη αιτία διαμαρτυρίας: Ο Εποικισμός αφαιρεί χωράφια και κλήρους από γεωργούς και τα παραδίνει σε κτηνοτρόφους. Αυτό, ακριβώς συμβαίνει σε πρόσφυγες του δήμου Φαρκαδώνας Τρικάλων, οι οποίοι το καταγγέλλουν με το βουλευτή τους Φ. Φίλιο.
Στάθης Πελαγίδης
Καθηγητής ΑΠΘ (Παιδαγωγικό Φλώρινας)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου