ΜΙΑ ΑΠΛΗ ΜΑΤΙΑ (1924-1928) Μέρος 2ο

Ε. Βενιζέλος

Επειδή το βενιζελικό αυτό τρίμηνο αποτελεί χρονική συνέχεια και λειτουργική προέκταση της προηγούμενης πενταετίας (1924-1928), είναι ανάγκη να δώσουμε, έστω και διαγραμματικά, τις φάσεις που σημαδεύουν την πορεία του «Προσφυγικού» σ’ αυτό το διάστημα. Δε θα μπούμε σε λεπτομέρειες, γιατί το θέμα είναι τεράστιο και αναλύεται σε ειδικό κεφάλαιο.
Όλες οι κυβερνήσεις αυτής της περιόδου -και δεν είναι λίγες- στις προγραμματικές τους δηλώσεις περιλαμβάνουν, μεταξύ των πρώτων, την πολιτική που θα ακολουθήσουν και τα συγκεκριμένα μέτρα που θα πάρουν σ' αυτό το θέμα.
Και, πρώτα-πρώτα, ο ίδιος ο Βενιζέλος, εξαγγέλλοντας την προσφυγική του πολιτική, στις 23 Ιανουαρίου 1924, τονίζει ότι η φροντίδα για τους πρόσφυγες δεν αποτελεί τόσο εκπλήρωση καθήκοντος εθνικής αλληλεγγύης όσο επιβαλλόμενη ενέργεια κεφαλαιώδους εθνικού και οικονομικού συμφέροντος για το κράτος. Οι δηλώσεις του βρίσκουν, γενικά, θετικότατη απήχηση στο Κοινοβούλιο, όπως φαίνεται και από τις αγορεύσεις των Γ. Κονδύλη και Α. Παπαναστασίου. Αυτό, ακριβώς, το πνεύμα που εγκαινιάζει ο Βενιζέλος, ότι δηλ. στο «Προσφυγικό» η Πολιτεία κάνοντας το καθήκον της παίρνει πολύ περισσότερα απ’ όσα δίνει, διαπνέει, λίγο πολύ, όλο το μάκρος των αλυσσιδωτών συζητήσεων που ακολουθούν από κει και πέρα, μέσα σ’ ένα κλίμα έντονης πολιτικής αντιπαράθεσης.
α) Κυβέρνηση Γ. Καφαντάρη
Στις 18-2-1924 και 21-2-1924: για τα προσφυγικά μέτρα της κυβέρνησης.

Αλ. Παπαναστασίου

β) Κυβέρνηση Α. Παπαναστασίου
1. Στις 23-3-1924, 20-5-1924, 25-5-1924: για τις προγραμματικές προσφυγικές δηλώσεις της κυβέρνησης.
2. 14-6-1924, 26-6-1924 - 28-6-1924, 30-6-1924, 3-7-1924, 7-7-1924, 14-7-1924: για τα προσφυγικά μέτρα. Θα λέγαμε ότι η συζήτηση απλώθηκε «εφ’ όλης της προσφυγικής ύλης». Ακούστηκαν, μάλιστα, και οι σοσιαλιστικές απόψεις του βουλευτή I. Πασαλίδη, ο οποίος υποστήριξε ότι η προσφυγοποίηση 1.500.000 ατόμων αποτελεί μόνιμο θέμα στήριξης των αστικών κυβερνήσεων.
γ) Κυβέρνηση Α. Μιχαλακόπουλου
1. 10-11-1924 - 11-11-1924: έλεγχος της κυβέρνησης από την ανεξάρτητη προσφυγική Ομάδα 20 βουλευτών (Λ. Ιασωνίδης, Φ. Εμμανουηλίδης κ.ά).
2. 21-4-1925: πρόταση δυσπιστίας της παραπάνω Ομάδας.
3. 25-5-1925: η σοσιαλιστική πλευρά του προσφυγικού: γηγενείς και πρόσφυγες σ’ ένα μέτωπο ενάντια στους γαιοκτήμονες και πλουτοκράτες .
4. 27-5-925: δυστυχία και καπηλεία των προσφύγων - μέτρα προσωρινής στέγασης.
5. 5-6-1925: στεγαστικά και κοινωνικά προβλήματα στον προσφυγικό συνοικισμό Καλλιθέας Αθηνών.
δ) Οικουμενική Κυβέρνηση Α. Ζαΐμη
21-12-1926: ανωμαλίες στις προσφυγικές αποζημιώσεις.
ε) Κυβέρνηση ευρέος σχηματισμού Α. Ζαΐμη
1. 25-8-1927: διάκριση γηγενών και προσφύγων
2. 26-1-1928: ανωμαλίες σε απαλλοτριώσεις αστικών οικοπέδων.
Όλες, λοιπόν, οι κυβερνήσεις θέσπισαν νόμους και πήραν μέτρα για
τους πρόσφυγες. Όλες, εξάλλου, ελέγχθηκαν για τις παραλείψεις και τα σφάλματά τους. Ωστόσο, τα προβλήματα που κληροδότησαν στην κυβέρνηση Βενιζέλου, το 1928, ούτε λίγα ήταν, ούτε ασήμαντα.

Στάθης Πελαγίδης
Καθηγητής Α.Π.Θ. (Παιδαγωγικό Φλώρινας)