Με το όνομα «Μαύρη Θάλασσα» ήταν γνωστό για δεκαετίες ολόκληρες ένα καφενείο στην αγορά της Πτολεμαΐδας.
Ιδιοκτήτης του ο Στάθης Νικηφορίδης, πρόσφυγας από την Ματσούκα του Πόντου, πλησιόχωρη περιοχή στην Τραπεζούντα στο δρόμο προς την Παναγία Σουμελά.
Το καφενείο, εκτός των άλλων, αποτελούσε τόπο συνάντησης των προσφύγων από τα Κομνηνά, το Μεσόβουνο και τους Πύργους οι οποίοι έρχονταν στην Πτολεμαΐδα για να κάνουν τα ψώνια τους, ενώ αργότερα ήταν και η πιάτσα των ταξί για τα συγκεκριμένα χωριά.
Δεν ήταν λίγες και οι φορές κατά τις οποίες στήθηκαν τρικούβερτα γλέντια, τα περίφημα «μουχαπέτια», κάτω από τους ήχους εξαιρετικών λυράρηδων της πρώτης προσφυγικής γενιάς.
Εδώ και λίγα χρόνια, από ότι έμαθα, το καφενείο άλλαξε χέρια.
Ο νέος ιδιοκτήτης, νέος και στην ηλικία, αγνοώντας ή παραβλέποντας την ιστορία του καφενείου και μη μπορώντας να αντιληφθεί το συναισθηματικό φορτίο και το συμβολισμό της ονομασίας του, στο πλαίσιο της ανακαίνισης που πραγματοποίησε το μετονόμασε σε «Ταρίφας», διαγράφοντας μια ιστορία δεκαετιών. Βέβαια η μετονομασία, η μετατροπή της χρήσης, καθώς και οι οποιεσδήποτε τυχόν αλλαγές αποτελούν αναφαίρετο δικαίωμα του ιδιοκτήτη.
Ωστόσο η γνώση της ιστορίας ενός τόπου, μιας πλατείας, μιας οδού, ενός μαγαζιού επιβάλλει έναν στοιχειώδη σεβασμό απέναντι στις ονομασίες τους. Γιατί κυρίαρχο στοιχείο της ύπαρξης και της υπόστασης προσώπων και πραγμάτων είναι οι ονομασίες τους.
Η ονομασία μας είμαστε εμείς. Πέραν τούτου η ονομασία «Μαύρη Θάλασσα» αποτελούσε Brand Name - ισχυρό όνομα, όνομα κύρους και ιδιαίτερης βαρύτητας - και τα Brand Names δεν τα αλλάζεις. Από μόνα τους αποτελούν εχέγγυα επιτυχίας.
Εν πάση περιπτώσει όμως το σημερινό σημείωμά μας δεν έχει να κάνει — ούτε και οι πλέον αρμόδιοι είμαστε — με το μάρκετινγκ. Έχει να κάνει με τη Μνήμη ως ψυχική διεργασία ενάντια στη λήθη — εξ ου και αλήθεια.
Ενενήντα τρία χρόνια συμπληρώνονται φέτος από τη Μικρασιατική Καταστροφή, τη μεγαλύτερη τραγωδία που υπέστη ο ελληνισμός.
Ενενήντα τρία χρόνια από τότε που τα βαπόρια από τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας, της Ιωνίας, της Αιολίας, της Ανατολικής Θράκης, φόρτωναν καραβιές κυνηγημένων ανθρώπων για να τους μεταφέρουν στην Ελλάδα. Πολλοί από εκείνους άφηναν την τελευταία τους πνοή στα καράβια και ρίχνονταν στον υγρό τάφο της θάλασσας. Άλλοι πέθαιναν από ασιτία και αρρώστιες στις καραντίνες της Σελιμιέ και του Αγίου Στεφάνου, στα λοιμοκαθαρτήρια του Αη - Στράτη και της Μακρονήσου, στους καταυλισμούς της Καλαμαριάς.
Κάποιοι άλλοι στα πρώτα σκληρά χρόνια του αγώνα για την επιβίωση. Οι υπόλοιποι όμως δεν λύγισαν, δεν το έβαλαν κάτω. Γιατί η ήττα δεν αποτελεί εξωτερικό γεγονός και δεν υφίσταται αν δεν την αποδεχτεί η ψυχή.
Εργάστηκαν με απαράμιλλη εργατικότητα και τα κατάφεραν. Οι απόγονοί τους σπούδασαν και κατάκτησαν επίζηλες θέσεις στη νεοελληνική κοινωνία.
Σήμερα εμείς οι απόγονοί τους λέμε πως η άγνοια και η λήθη ισοδυναμούν με έγκλημα και πως αν δεν επανεντάξουμε στην μνήμη μας τον ελληνισμό της Ανατολής θα είναι σαν να διαγράφουμε με μιας τριάντα αιώνες ελληνικής ιστορίας. Και τότε πια μιζέρια θα αποπνέουμε και τριτοκοσμικό επαρχιωτισμό.
Ο τρίτος κύκλος της ζωής της προσφυγιάς έκλεισε. Μαζί του έκλεισε και ο τρίτος κύκλος της νεότερης Ελλάδας.
Ας είναι η ιστορία του ενιαίου και οικουμενικού ελληνικού πολιτισμού αυτό που θα κληροδοτήσουμε στα παιδιά μας για να έχουν μια ταυτότητα στο νέο κόσμο που γεννιέται και ας έχουν τα σημάδια της ιστορίας επάνω τους...
Όχι για να στήσουν κάποια λατρεία της μνήμης για την μνήμη. Όχι! Γιατί η ιεροποίηση της μνήμης είναι ένας άλλος τρόπος για να καταστεί αυτή στείρα και άγονη.
Γιατί την ζωή, κατά πως λέει και ο μεγάλος Δανός φιλόσοφος Soren Kierkegaard, πρέπει να την ζούμε ατενίζοντας μπροστά, αλλά ωστόσο μπορούμε να την κατανοούμε κοιτάζοντας πίσω.
Γιατί πρέπει να πορευόμαστε στο μέλλον μελετώντας το παρελθόν.
Γιατί ο άνθρωπος παλεύει με την ταυτότητά του, προσπαθώντας να κατανοήσει, να καταλάβει ποιος είναι και από πού προέρχεται. Συνειδητοποιείται καθώς «αγκαλιάζει» την ιστορία, ταυτόχρονα όμως αποτελεί και τμήμα ή μέρος μιας πολύπλοκης και δυναμικής εξελικτικής διαδικασίας.
Στην Ιερή Μνήμη των ανθρώπων της πρώτης προσφυγικής γενιάς είναι αφιερωμένο το κειμενάκι στην ποντιακή που ακολουθεί. Κάτι σαν Requiem σε κειμενική μορφή(*).
Τα πρόσωπα τα οποία αναφέρονται σε αυτό είναι απολύτως αληθινά, πραγματικά.
Παρά το ότι πέρασαν χρόνια που δεν ζουν ανάμεσά μας- εκτός από τον Απόστολο τον Σανταλίδη, ζωή να χει - οι μορφές των όμως επιστρέφουν διαρκώς στη μνήμη μας «σαν μουσική, τη νύχτα μακρινή» κατά πως λέει ο μεγάλος αλεξανδρινός ποιητής, ο Καβάφης.
Στάθης Ταξίδης
Εκπαιδευτικός-Δημοσιογράφος
(*) http://santeos.blogspot.gr/2015/06/blog-post_8.html
Πηγη: Περιοδικο"ΠΟΝΤΙΑΚΑ"
Το καφενείο, εκτός των άλλων, αποτελούσε τόπο συνάντησης των προσφύγων από τα Κομνηνά, το Μεσόβουνο και τους Πύργους οι οποίοι έρχονταν στην Πτολεμαΐδα για να κάνουν τα ψώνια τους, ενώ αργότερα ήταν και η πιάτσα των ταξί για τα συγκεκριμένα χωριά.
Δεν ήταν λίγες και οι φορές κατά τις οποίες στήθηκαν τρικούβερτα γλέντια, τα περίφημα «μουχαπέτια», κάτω από τους ήχους εξαιρετικών λυράρηδων της πρώτης προσφυγικής γενιάς.
Εδώ και λίγα χρόνια, από ότι έμαθα, το καφενείο άλλαξε χέρια.
Ο νέος ιδιοκτήτης, νέος και στην ηλικία, αγνοώντας ή παραβλέποντας την ιστορία του καφενείου και μη μπορώντας να αντιληφθεί το συναισθηματικό φορτίο και το συμβολισμό της ονομασίας του, στο πλαίσιο της ανακαίνισης που πραγματοποίησε το μετονόμασε σε «Ταρίφας», διαγράφοντας μια ιστορία δεκαετιών. Βέβαια η μετονομασία, η μετατροπή της χρήσης, καθώς και οι οποιεσδήποτε τυχόν αλλαγές αποτελούν αναφαίρετο δικαίωμα του ιδιοκτήτη.
Ωστόσο η γνώση της ιστορίας ενός τόπου, μιας πλατείας, μιας οδού, ενός μαγαζιού επιβάλλει έναν στοιχειώδη σεβασμό απέναντι στις ονομασίες τους. Γιατί κυρίαρχο στοιχείο της ύπαρξης και της υπόστασης προσώπων και πραγμάτων είναι οι ονομασίες τους.
Η ονομασία μας είμαστε εμείς. Πέραν τούτου η ονομασία «Μαύρη Θάλασσα» αποτελούσε Brand Name - ισχυρό όνομα, όνομα κύρους και ιδιαίτερης βαρύτητας - και τα Brand Names δεν τα αλλάζεις. Από μόνα τους αποτελούν εχέγγυα επιτυχίας.
Εν πάση περιπτώσει όμως το σημερινό σημείωμά μας δεν έχει να κάνει — ούτε και οι πλέον αρμόδιοι είμαστε — με το μάρκετινγκ. Έχει να κάνει με τη Μνήμη ως ψυχική διεργασία ενάντια στη λήθη — εξ ου και αλήθεια.
Ενενήντα τρία χρόνια συμπληρώνονται φέτος από τη Μικρασιατική Καταστροφή, τη μεγαλύτερη τραγωδία που υπέστη ο ελληνισμός.
Ενενήντα τρία χρόνια από τότε που τα βαπόρια από τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας, της Ιωνίας, της Αιολίας, της Ανατολικής Θράκης, φόρτωναν καραβιές κυνηγημένων ανθρώπων για να τους μεταφέρουν στην Ελλάδα. Πολλοί από εκείνους άφηναν την τελευταία τους πνοή στα καράβια και ρίχνονταν στον υγρό τάφο της θάλασσας. Άλλοι πέθαιναν από ασιτία και αρρώστιες στις καραντίνες της Σελιμιέ και του Αγίου Στεφάνου, στα λοιμοκαθαρτήρια του Αη - Στράτη και της Μακρονήσου, στους καταυλισμούς της Καλαμαριάς.
Κάποιοι άλλοι στα πρώτα σκληρά χρόνια του αγώνα για την επιβίωση. Οι υπόλοιποι όμως δεν λύγισαν, δεν το έβαλαν κάτω. Γιατί η ήττα δεν αποτελεί εξωτερικό γεγονός και δεν υφίσταται αν δεν την αποδεχτεί η ψυχή.
Εργάστηκαν με απαράμιλλη εργατικότητα και τα κατάφεραν. Οι απόγονοί τους σπούδασαν και κατάκτησαν επίζηλες θέσεις στη νεοελληνική κοινωνία.
Σήμερα εμείς οι απόγονοί τους λέμε πως η άγνοια και η λήθη ισοδυναμούν με έγκλημα και πως αν δεν επανεντάξουμε στην μνήμη μας τον ελληνισμό της Ανατολής θα είναι σαν να διαγράφουμε με μιας τριάντα αιώνες ελληνικής ιστορίας. Και τότε πια μιζέρια θα αποπνέουμε και τριτοκοσμικό επαρχιωτισμό.
Ο τρίτος κύκλος της ζωής της προσφυγιάς έκλεισε. Μαζί του έκλεισε και ο τρίτος κύκλος της νεότερης Ελλάδας.
Όχι για να στήσουν κάποια λατρεία της μνήμης για την μνήμη. Όχι! Γιατί η ιεροποίηση της μνήμης είναι ένας άλλος τρόπος για να καταστεί αυτή στείρα και άγονη.
Γιατί την ζωή, κατά πως λέει και ο μεγάλος Δανός φιλόσοφος Soren Kierkegaard, πρέπει να την ζούμε ατενίζοντας μπροστά, αλλά ωστόσο μπορούμε να την κατανοούμε κοιτάζοντας πίσω.
Γιατί πρέπει να πορευόμαστε στο μέλλον μελετώντας το παρελθόν.
Γιατί ο άνθρωπος παλεύει με την ταυτότητά του, προσπαθώντας να κατανοήσει, να καταλάβει ποιος είναι και από πού προέρχεται. Συνειδητοποιείται καθώς «αγκαλιάζει» την ιστορία, ταυτόχρονα όμως αποτελεί και τμήμα ή μέρος μιας πολύπλοκης και δυναμικής εξελικτικής διαδικασίας.
Στην Ιερή Μνήμη των ανθρώπων της πρώτης προσφυγικής γενιάς είναι αφιερωμένο το κειμενάκι στην ποντιακή που ακολουθεί. Κάτι σαν Requiem σε κειμενική μορφή(*).
Τα πρόσωπα τα οποία αναφέρονται σε αυτό είναι απολύτως αληθινά, πραγματικά.
Παρά το ότι πέρασαν χρόνια που δεν ζουν ανάμεσά μας- εκτός από τον Απόστολο τον Σανταλίδη, ζωή να χει - οι μορφές των όμως επιστρέφουν διαρκώς στη μνήμη μας «σαν μουσική, τη νύχτα μακρινή» κατά πως λέει ο μεγάλος αλεξανδρινός ποιητής, ο Καβάφης.
Εκπαιδευτικός-Δημοσιογράφος
(*) http://santeos.blogspot.gr/2015/06/blog-post_8.html
Πηγη: Περιοδικο"ΠΟΝΤΙΑΚΑ"
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου