(Συμβολή στην προβληματική για την ενδυματολογική αρτιότητα των συγκροτημάτων παραδοσιακών χορών των Ελλήνων του Πόντου)
Η παραδοσιακή φορεσιά των Ελλήνων του Πόντου παρουσιάζει ποικιλία μορφών. Στον εκτεταμένο χώρο του Πόντου, με τις γεωφυσικές και οικονομικές - κοινωνικές διαφοροποιήσεις, είναι φυσικό η αμφίεση να μην είναι ενιαία, αλλά να διαφοροποιείται κατά περιοχές.
Ωστόσο, αυτή η πολυμορφία, είτε από άγνοια είτε από επιπολαιότητα, δεν έχει αναδειχθεί, με αποτέλεσμα να δίνεται ελλιπής και ψευδής εικόνα για την παραδοσιακή φορεσιά και κατ’ επέκταση για τον παραδοσιακό πολιτισμό στο σύνολό του.
Αυτό συμβαίνει γιατί η φορεσιά έχει πάνω της σημάδια που αποκαλύπτουν «την ιστορία και τις τοπικές συνθήκες ενός χώρου, τη διάρθρωση και τις αξίες μιας κοινωνίας, τη θέση και την προσωπικότητα ενός ατόμου».
Η σημασία του «φαινομένου της φορεσιάς» είναι, λοιπόν, σπουδαία, αλλά έχει υποτιμηθεί. Ωστόσο, ο προσεκτικός παρατηρητής θα αναγνωρίσει την επίπτωση αυτής της υποτίμησης στην παρακάτω κατάσταση: Στις μέρες μας, 66 χρόνια μετά τη διασπορά των Ελλήνων του Πόντου και την εγκατάστασή τους στον ελλαδικό χώρο, παιδιά και νέοι ποντιακής καταγωγής και μη συρρέουν κατά δεκάδες στους συλλόγους, για να μάθουν να χορεύουν τους παραδοσιακούς χορούς.
Το φαινόμενο αυτό είναι ευχάριστο. Ωστόσο, είναι λυπηρό και ανησυχητικό το ότι αυτό το ανθρώπινο δυναμικό δεν γνωρίζει, συνήθως, τα άλλα στοιχεία που συναποτελούν και δίνουν ουσιαστικό περιεχόμενο στον παραδοσιακό χορό, δηλαδή το τραγούδι, τη μουσική και τη φορεσιά.
Η ελλιπής γνώση της φορεσιάς και η υποβάθμιση της σημασίας της περιορίζει τη γνώση και εμποδίζει την ολοκληρωμένη βίωση της πολυσύνθετης ψυχικής εκδήλωσης που είναι το «χορευτικό φαινόμενο».
Στις μέρες μας, ο παραδοσιακός χορός - τόσο στην ελεύθερη έκφρασή του όσο και στη σκηνική αναπαράστασή του - αποτελεί το ευχερέστερο μέσο για τη γνωριμία της πολιτιστικής ταυτότητας και παράδοσης.
Η μέχρι τώρα έρευνα μπορεί να μας δώσει πληροφορίες που δεν προχωρούν πίσω από την τελευταία δεκαετία του περασμένου αιώνα και μας επιτρέπει να διακρίνουμε τις φορεσιές σε αστικές και χωρικές και να ορίσουμε το 1922 ως τελικό όριο της οργανικής λειτουργίας τους.
Για το θέμα της αμφίεσης των Ελλήνων του Πόντου μέχρι το 1922, βρίσκει κανείς πληροφορίες διάσπαρτες σε κείμενα περιηγητικά και ιστορικογεωγραφικά. Η συστηματική έρευνα ξεκινά το 1929 με τη μελέτη του Δημοσθένη Ηλ. Οικονομίδη «Περί αμφιέσεως», η οποία παραμένει η βασική. Μετά τον Οικονομίδη οι λαογράφοι ασχολούνται με τη φορεσιά στο περιθώριο της μελέτης τους για τα έθιμα και άλλα στοιχεία του πνευματικού πολιτισμού, κυρίως.
Ειδικά για τη φορεσιά της Σάντας, μας πληροφορούν ο Στάθης Αθανασιάδης και ο Μιλτιάδης Νυμφόπουλος, ενώ πολύ σημαντικό για τη λεπτομερειακή του παρουσίαση και τη μοναδικότητα των στοιχείων του για τη φορεσιά, είναι το εκτενές άρθρο του Χρυσόστομου Μυρίδη «Λαογραφικά Λιβεράς».
Από την πιο πάνω βιβλιογραφία λείπουν τα σχέδια για το σχήμα των ενδυμάτων και για τα θέματα διακόσμησης. Σχέδια και εικόνες δίνει συμπληρωματικά η νεότερη βιβλιογραφία.
Πολύτιμα στοιχεία για τη φορεσιά μπορεί να ανεύρει ο μελετητής στο υλικό που συνέλεξε ο Σίμος Λιανίδης στην α' αποστολή συλλογής λαογραφικού υλικού, που του ανέθεσε η Επιτροπή Ποντιακών μελετών το 1967 και υπάρχει σε μαγνητοταινίες στο αρχείο της.
Λένα Καλπίδου
από την εισήγηση της στο Β' Παγκόσμιο Συνέδριο Ποντιακού Ελληνισμού
Θεσσαλονίκη 31 Ιούλη- 7 Αυγούστου
 |
| Παραδοσιακή φορεσιά Σαντάς |
Ωστόσο, αυτή η πολυμορφία, είτε από άγνοια είτε από επιπολαιότητα, δεν έχει αναδειχθεί, με αποτέλεσμα να δίνεται ελλιπής και ψευδής εικόνα για την παραδοσιακή φορεσιά και κατ’ επέκταση για τον παραδοσιακό πολιτισμό στο σύνολό του.
Αυτό συμβαίνει γιατί η φορεσιά έχει πάνω της σημάδια που αποκαλύπτουν «την ιστορία και τις τοπικές συνθήκες ενός χώρου, τη διάρθρωση και τις αξίες μιας κοινωνίας, τη θέση και την προσωπικότητα ενός ατόμου».
Η σημασία του «φαινομένου της φορεσιάς» είναι, λοιπόν, σπουδαία, αλλά έχει υποτιμηθεί. Ωστόσο, ο προσεκτικός παρατηρητής θα αναγνωρίσει την επίπτωση αυτής της υποτίμησης στην παρακάτω κατάσταση: Στις μέρες μας, 66 χρόνια μετά τη διασπορά των Ελλήνων του Πόντου και την εγκατάστασή τους στον ελλαδικό χώρο, παιδιά και νέοι ποντιακής καταγωγής και μη συρρέουν κατά δεκάδες στους συλλόγους, για να μάθουν να χορεύουν τους παραδοσιακούς χορούς.
Το φαινόμενο αυτό είναι ευχάριστο. Ωστόσο, είναι λυπηρό και ανησυχητικό το ότι αυτό το ανθρώπινο δυναμικό δεν γνωρίζει, συνήθως, τα άλλα στοιχεία που συναποτελούν και δίνουν ουσιαστικό περιεχόμενο στον παραδοσιακό χορό, δηλαδή το τραγούδι, τη μουσική και τη φορεσιά.
Η ελλιπής γνώση της φορεσιάς και η υποβάθμιση της σημασίας της περιορίζει τη γνώση και εμποδίζει την ολοκληρωμένη βίωση της πολυσύνθετης ψυχικής εκδήλωσης που είναι το «χορευτικό φαινόμενο».
Στις μέρες μας, ο παραδοσιακός χορός - τόσο στην ελεύθερη έκφρασή του όσο και στη σκηνική αναπαράστασή του - αποτελεί το ευχερέστερο μέσο για τη γνωριμία της πολιτιστικής ταυτότητας και παράδοσης.
Η μέχρι τώρα έρευνα μπορεί να μας δώσει πληροφορίες που δεν προχωρούν πίσω από την τελευταία δεκαετία του περασμένου αιώνα και μας επιτρέπει να διακρίνουμε τις φορεσιές σε αστικές και χωρικές και να ορίσουμε το 1922 ως τελικό όριο της οργανικής λειτουργίας τους.
Για το θέμα της αμφίεσης των Ελλήνων του Πόντου μέχρι το 1922, βρίσκει κανείς πληροφορίες διάσπαρτες σε κείμενα περιηγητικά και ιστορικογεωγραφικά. Η συστηματική έρευνα ξεκινά το 1929 με τη μελέτη του Δημοσθένη Ηλ. Οικονομίδη «Περί αμφιέσεως», η οποία παραμένει η βασική. Μετά τον Οικονομίδη οι λαογράφοι ασχολούνται με τη φορεσιά στο περιθώριο της μελέτης τους για τα έθιμα και άλλα στοιχεία του πνευματικού πολιτισμού, κυρίως.
Ειδικά για τη φορεσιά της Σάντας, μας πληροφορούν ο Στάθης Αθανασιάδης και ο Μιλτιάδης Νυμφόπουλος, ενώ πολύ σημαντικό για τη λεπτομερειακή του παρουσίαση και τη μοναδικότητα των στοιχείων του για τη φορεσιά, είναι το εκτενές άρθρο του Χρυσόστομου Μυρίδη «Λαογραφικά Λιβεράς».
Από την πιο πάνω βιβλιογραφία λείπουν τα σχέδια για το σχήμα των ενδυμάτων και για τα θέματα διακόσμησης. Σχέδια και εικόνες δίνει συμπληρωματικά η νεότερη βιβλιογραφία.
Πολύτιμα στοιχεία για τη φορεσιά μπορεί να ανεύρει ο μελετητής στο υλικό που συνέλεξε ο Σίμος Λιανίδης στην α' αποστολή συλλογής λαογραφικού υλικού, που του ανέθεσε η Επιτροπή Ποντιακών μελετών το 1967 και υπάρχει σε μαγνητοταινίες στο αρχείο της.
από την εισήγηση της στο Β' Παγκόσμιο Συνέδριο Ποντιακού Ελληνισμού
Θεσσαλονίκη 31 Ιούλη- 7 Αυγούστου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου