Ημερολογιακές και άλλες γνώσεις σχετικές

Οι περισσότεροι Έλληνες δεν γνωρίζουν τίποτε για το Ιουλια­νό και το Γρηγοριανό Ημερολόγιο, για τους χριστιανούς που ακολουθούν το παλαιά ημερολόγιο, για τον χωρισμό από τους Πό­ντιους του 24ωρου, τα ονόματα των μηνών κ. ά.

Πάπας Γρηγόριος ΙΓ' (1502-1585)

Ιουλιανό και Γρηγοριανό ημερολόγιο

Από το 1903, το οικουμενικό πατριαρχείο της Κωνστα­ντινούπολης έθεσε το θέμα αλλαγής του ημερολογίου, αλλά, τότε, θεωρήθηκε ότι δεν ήταν πρόσφορες οι συνθήκες στην ελληνική κοινωνία για μια τέτοια αλλαγή.

 Το 1919, η Ιερά Σύνοδος αποφάνθηκε ότι θα μπορούσε να γίνει η αλλαγή, δηλαδή να αντικατασταθεί το Ιουλιανό ημερολόγιο που ίσχυε, με το νέο, ορθότερο επιστημονικώς, Γρηγοριανό,που ίσχυε στις υπόλοιπες χώρες της δυτικής Ευρώπης.

 Η αλλαγή έγινε στις 25 Ιανουαρίου του έτους 1923. Το νέο ημερολόγιο έγινε δεκτό από την Εκκλησία της Ελλάδας τον Μάρτιο του 1924.

 Σημειώθηκε τότε αντίδραση — όχι, όμως, τόσο σοβαρή όσο σε άλλες χώρες — μιας μικρής μειοψηφίας Ελλήνων χριστιανών, των λεγομένων παλαιοημερολογιτών, που συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

Αρκετά πατριαρχεία και εκ­κλησίες ακολουθούν και σήμερα το παλιό Ιουλιανό ημερο­λόγιο. Μεταξύ αυτών είναι και το Πατριαρχείο της Ρωσίας. Γιαυτό, οι ομογενείς από τη Σοβιετική Ένωση ακολουθούν το παλαιό ημερολόγιο.

Οι αυτοονομαζόμενοι ως «Γνήσιοι ορθόδοξοι χριστια­νοί» ή οι «παλαιοημερολογίτες»», όπως είναι γνωστότεροι, λένε ότι με το Γρηγοριανό Ημερολόγιο έχουν καταργηθεί και δεν ακούγονται στους ναούς ένα ευαγγέλιο και κάποιοι ψαλμοί. Δηλαδή η αντίθεσή τους προς το νέο ημερολόγιο οφείλεται σε θρησκευτικούς λόγους και όχι επιστημονικούς ή άλλους, όπως είναι η ημερολογιακή σύμπλευση με τους άλλους ευρωπαϊκούς λαούς.

Διατηρούν δική τους Εκκλησία και οι μοναδικές γιορτές, που συμπίπτουν ημερολογιακά με εκείνες των υπολοίπων Ελλήνων χριστιανών, είναι της Λα­μπρής (Πάσχα).

Οι φάσεις της Σελήνης

Οι εποχές του έτους

Οι τέσσερις εποχές του έτους έχουν τα ίδια ονόματα στις περισσότερες περιοχές του Πόντου: Άνοιξη, Καλοκαίρ', Μοθόπωρον, Χειμωγκός.

Σε λίγες περιοχές, οι εποχές ήταν οι εξής τρεις: Άνοιξη, Μοθόπωρον, Χειμωγκός.

Στις 20 Μαρτίου αρχίζει η άνοιξη (είσοδος στο ζώδιο του Κριού), στις 21 Ιουνίου η αρχή του καλοκαιριού (είσο­δος στο ζώδιο του Καρκίνου), στις 23 Σεπτεμβρίου η αρχή του φθινοπώρου (είσοδος στο ζώδιο του Ζυγού) και στις 22 Δεκεμβρίου αρχή του χειμώνα (είσοδος στο ζώδιο του Αι­γόκερω).

Τα ονόματα των μηνών

Οι δώδεκα μήνες έχουν τα ονόματα: Καλαντάρτς, Κούντουρον, Μαρτς, Απρίλτς, Καλομηνάς, Κερασινός, Θερ'νός, Άουστον ή Άγουστον, Σταυρίτες, Χορτοθέρτς, Τρυγομηνάς και Χριστιανάρτς.

Η πρώτη του μηνός λέγεται «στάμαν τη μηνός» ή «έμπαν τη μηνός». Τα μέσα του μηνός «μέσαγμα τη μηνός» και τα τέλη «έβγαν τη μηνός».

Διαίρεση του εικοσιτετράωρου

Οι Πόντιοι χώριζαν το ημερονύκτιο (το εικοσιτετράωρο) σε εφτά μέρη:

 το ξημέρωμα ή βαθέα πετεινολάλα ή εξέβεν αυγίτες (ο Αυγερινός) —

 η ανατολή ή το πουρνόν ή ο πουρνός, το πυρνίτσικον ή επέρεν ο ήλον

— το μεσημέρι ή μεσημέρτ'ς έν' ή εγέντον ολημέρα ή ο ήλον εκατακιφαλάεν ή ο ήλον εκαμπάντσεν, το γουσλούχ', το πρινάρ' ή πρισνάρ'

— το απόγευμα, κιντίν, ή ο ήλον θέλ' δύο τρία ζυγόνα να πιδαβαίν'

— η δύση ή ηλεβασίλεμαν ή τη ήλ' η πιδάβα ή εσουχρίασεν ή η ημέρα παίρ' και δί'

— το βράδυ ή εβράδυνεν ή εξέβεν τη τσοπάν' τ' άστρον (ο Αποσπερίτης)

— τα με­σάνυχτα ή μεσονύχτ'ς ή τ' άγρα τα μεσάνυχτα ή εξέβαν τ' εξίαστρα.

Στην περιοχή της Μα­τσούκας έλεγαν: Η κοσσού με τα πουλία (Η κλώσσα με τα πουλιά), εφάνθαν τα ζύα (ο Ζυγός).

Καίτη Μελή-Παπαπαναγιώτου
Δημοσιογράφος-Οικονομολόγος

Πηγή: Περιοδικό "ΠΟΝΤΙΑΚΑ"