Οι αντάρτες εκδικητές –εσκιάδες έδρασαν στον Πόντο από το 1690 μέχρι περίπου το 1750 στις περιοχές Πάφρας, Γάβζας, Βεζίρ Κιπρού, Αμάσειας κ. α., στον Δυτικό Πόντο. Η δράση τους συνδέεται με την επιβολή του τιμαριωτικού συστήματος και την εμφάνιση των ντερεμπέηδων σε όλο τον Πόντο.
Όταν κατά την περίοδο 1600 με 1660 άρχισαν να εμφανίζονται έκδηλα τα σημάδια της αποσύνθεσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας και το κύρος της κεντρικής εξουσίας (της Πύλης) ήταν ανύπαρκτο, αποφάσισε ο σουλτάνος να εφαρμόσει στις απομακρυσμένες περιοχές της αυτοκρατορίας του το τιμαριωτικό σύστημα διοίκησης και οικονομικής εκμετάλλευσης των απέραντων γαιών.
Το τιμαριωτικό σύστημα προέβλεπε τον χωρισμό των επαρχιών σε ντερεμπεϊλίκια (τιμάρια, τσιφλίκια), στα οποία τοποθετήθηκαν επικεφαλής άτομα της απόλυτης εμπιστοσύνης του σουλτάνου.
Οι ντερεμπέηδες — εκμεταλλευτές της περιοχής γύρω από κάποιον ποταμό (ντερέ = ποταμός, μπέης = άρχοντας), που ήταν κληρονομικοί άρχοντες, αποφάσιζαν για τη ζωή και την περιουσία των κατοίκων της περιοχής δικαιοδοσίας τους. Πολλοί από τους ντερεμπέηδες προέρχονταν από χριστιανικές οικογένειες, που είχαν αλλαξοπιστήσει, δηλαδή ήταν αρνησίθρησκοι, και σε πολλές περιπτώσεις ήταν πιο σκληροί έναντι των χριστιανών και από τους ίδιους τους Τούρκους.
Στην περιοχή της Πάφρας, που οριζόταν από τους ποταμούς Άλυ (Κιζίλ Ιρμάκ), Λύκαστρο (Εγριμπέλ), προς την περιοχή της Σαμψούντας, και Ασπροπόταμο (Ακ Τσάι), στα μεσόγεια και στα όρια των επαρχιών Γάβζας (αρχαίας Καβήσσου) και Βεζίρ Κιοπρού (αρχαίας Άνδραπας), τοποθετήθηκε, μεταξύ των ετών 1648 με 1687, από τον μεγάλο βεζίρη (πρωθυπουργό) Μεχμέτ τον Δ' ως ντερέμπεης ο Χασάν Αλήμπεης, ένας μισέλληνας και αντίχριστος, για τον οποίο, ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος γράφει στην «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», μεταξύ άλλων και τα εξής:
«Ήταν γόνος του αρνησιθρήσκου Κιοσέ Μιχαήλ ή Μιχάλογλους Κοσύφου. Αναμφισβήτητον δε είναι ότι ο εν τη προμνησθείση παρατάξει στρατηγήσας των ατάκτων ιππέων Αλή μπέης ήτο Μιχάλογλους, ος έστιν απόγονος του Έλληνος Μιχαήλ Κοσύφου.
Ουδέποτε ο χριστιανισμός της Ανατολής και ιδίως ο Ελληνισμός καθ' όλον τον μακρόν πολυώδινον αυτού βίον υπέστη τοιαύτην φλεβοτομίαν οίαν επί κυριαρχίας του ντερέμπεη αυτού».
Με την ανάληψη της διοίκησης της επαρχίας Πάφρας από τον Χασάν Αλήμπεη, οι άνθρωποι του επιδόθηκαν σε ακατονόμαστα όργια σε βάρος του χριστιανικού πληθυσμού της περιοχής, επειδή δεν δέχθηκαν να αλλαξοπιστήσουν, να γίνουν, δηλαδή, μουσουλμάνοι, μία προσπάθεια των Τούρκων που είχε ξεκινήσει από τότε ακόμη που καταλήφθηκε η περιοχή (1461) από τον Μωάμεθ Β'.
Με την ανάληψη της διοίκησης της επαρχίας Πάφρας από τον Χασάν Αλήμπεη, οι άνθρωποι του επιδόθηκαν σε ακατονόμαστα όργια σε βάρος του χριστιανικού πληθυσμού της περιοχής, επειδή δεν δέχθηκαν να αλλαξοπιστήσουν, να γίνουν, δηλαδή, μουσουλμάνοι, μία προσπάθεια των Τούρκων που είχε ξεκινήσει από τότε ακόμη που καταλήφθηκε η περιοχή (1461) από τον Μωάμεθ Β'.
Επειδή ο ίδιος ο Χασάν Αλήμπεης ήταν γόνος αρνησίθρησκου χριστιανού και Έλληνας, ήθελε να εξισλαμίσει, έστω και με τη βία, τους υπηκόους της μικρής αυτής επαρχίας. Έτσι, εφάρμοσε σε βάρος τους όσα δεν θα μπορούσε να σκεφτεί η πιο αρρωστημένη φαντασία κάποιου ψυχοπαθή.
Ήθελε, με τον τρόπο αυτό, να κάμψει το ηθικό τους. Πυρπολούσε χωριά, εκκλησίες και σχολεία, επέβαλε βαρείς και δυσβάστακτους φόρους, απαγόρευσε στους Έλληνες να μιλάνε τη γλώσσα τους και όποιον έπιανε να μιλάει ελληνικά, του έκοβε τη γλώσσα.
Ο καθηγητής Βακαλόπουλος αναφέρει στην «Ιστορία του νέου Ελληνισμού», κεφάλαιο Δ' «Τουρκοκρατία 1669 -1812», παράγρ. «Εξομότες στον Πόντο και στις άλλες χώρες της Μικράς Ασίας», ότι οι άνθρωποι του ντερέμπεη Χασάν Αλήμπεη, μέσα σε μια ημέρα έκοψαν 1.500 γλώσσες Ελλήνων χριστιανών της Πάφρας και 15.000 μέσα σε δέκα χρόνια, γιατί οι άνθρωποι αυτοί μιλούσαν την αρχαία αττική και ιωνική διάλεκτο.
Μετά από αυτού του είδους τη συμπεριφορά και κάτω από τη μουσουλμανική κυριαρχία, παντού μιλούσαν την τουρκική γλώσσα, στα δικαστήρια, στο εμπόριο, στις συγκοινωνίες και σε κάθε συναλλαγή.
Οι Έλληνες της Πάφρας υποχρεώνονταν να μιλάνε τουρκικά, για να αποφύγουν τις κακοποιήσεις από τους μουσουλμάνους ή και να μην κινήσουν τις υποψίες των Τούρκων. Ο φόβος για συλλήψεις, κακομεταχείριση, ξυλοδαρμούς, ληστείες, φόνους και κάθε είδους βιαιότητες είχε ως στόχο να μην μιλάνε τη γλώσσα τους οι Έλληνες που δεν δέχονταν να γίνουν Τούρκοι και μουσουλμάνοι.
Σε διάστημα πολλών αιώνων ξέμαθαν οι κάτοικοι της περιοχής της Πάφρας την προγονική ελληνική τους γλώσσα, εξαιτίας της συχνής χρήσης της τουρκικής, που, τελικώς, επικράτησε οριστικώς ως γλώσσα των ιδιαίτερων συναναστροφών της οικογένειας, ιδιαιτέρως της μητέρας, και γενικώς υποχρεώθηκαν να μιλάνε τουρκικά.
Μόνον σε μερικές περιοχές του Πόντου άρχισε, από το 1856 και μετά το διάταγμα χάτι χουμαγιούν, που προέβλεπε την ανεξιθρησκεία, εν μέρει να διδάσκεται η ελληνική γλώσσα στα σχολεία.
Ο Κώστας Φωτιάδης, στο βιβλίο του «Πηγές της ιστορίας του κρυπτοχριστιανικού προβλήματος» γράφει τα εξής:
«Είναι αδύνατο να περιγράψει κανείς τις συνθήκες υπό τις οποίες ζούσαν οι χιλιάδες Έλληνες που αλλαξοπίστησαν. Κάθε χωριό, κάθε πόλη, κάθε οικογένεια, έχει και μια ιδιαίτερη τραγική ιστορία.
Η τυραννία των σατράπηδων, ο θρησκευτικός φανατισμός των μουσουλμάνων, οι πιέσεις και οι διωγμοί των ντερεμπέηδων, τα συνεχή βασανιστήρια, λύγιζαν το ανθρώπινο ηθικό και τους ανάγκαζαν μπροστά στη φοβερή κατάσταση να αλλαξοπιστήσουν.
Στους δύσκολους καιρούς που πέρασε ο Ελληνισμός υπήρξαν ευτυχώς αρκετοί που προέταξαν τα στήθη τους, αψήφισαν τον θάνατο, ανέχθηκαν κάθε είδους ελεεινή ταπείνωση και προσβολή, αλλά δεν λιποψύχησαν. Αντιστάθηκαν με τα λίγα μέσα που διέθεταν στο καρκίνωμα του εξισλαμισμού και έμειναν για πάντα χριστιανοί.
Δεν θα ήταν υπερβολή αν λέγαμε πως αυτοί είναι εκείνοι που διέσωσαν την ελληνική παράδοση και αμόλυντη τη χριστιανική τους πίστη. Οι χριστιανοί αυτοί ελληνόφωνοι και τουρκόφωνοι υποχρεώθηκαν σύμφωνα με τη συνθήκη της Λωζάνης του 1923 να εγκαταλείψουν τα μέρη που έζησαν τρεις χιλιάδες χρόνια και αποδεκατισμένοι εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα».
Επίσης, ο Οδυσσέας Λαμψίδης, στο βιβλίο του «Ο Πόντος στους νεώτερους χρόνους», γράφει σχετικά για τους ντερεμπέηδες τα εξής:
«Η συμπεριφορά του κάθε ντερέμπεη εναντίον των χριστιανών και γενικά του ελληνικού πληθυσμού εξαρτάτο από τον χαρακτήρα, τη μόρφωση και το ποιόν του Τούρκου αυτού άρχοντα και ανάλογη ήταν και η μεταχείριση, καλή ή κακή.
Η περιοχή του Δυτικού Πόντου και ιδιαίτερα της Πάφρας αποτελούσε νευραλγικό για τους Τούρκους σημείο και έπρεπε να καταβάλουν κάθε προσπάθεια για να τους εξισλαμίσουν και επειδή δεν το πέτυχαν σκέφθηκαν να τους απαγορεύσουν να ομιλούν την ελληνική γλώσσα και έτσι χάνοντας την ελληνική λαλιά τους θα ήσαν εύκολη λεία στα χέρια των ντερεμπέηδων και για το λόγο αυτό χρησιμοποίησαν εναντίον τους τα όσα καταχθόνια σχέδια είχαν κατά νου και για να επιτύχουν τον σκοπό τους χρησιμοποίησαν Τατάρους, Γύφτους, Αρβανίτες και ληστές προερχομένους από τη Συρία, την Περσία κ.τ.λ.».
Επί εποχής Χασάν Αλήμπεη και σε μια προσπάθεια των ανθρώπων του να συλλάβουν νεαρές γυναίκες για να τις στείλουν στα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής, ένας μεγάλος αριθμός γυναικόπαιδων και νεαρών κοριτσιών μπήκαν, το 1680, μέσα στο κάστρο του Άλυ, το μετέπειτα Κιζ Καλεσί, για να αποφύγουν τη σύλληψη.
Μετά από πολιορκία 48 ημερών, άλλες έγκλειστες έχασαν τα λογικά τους, άλλες πέθαναν από πείνα και δίψα, άλλες έφυγαν κρυφά και παραδόθηκαν στους Τούρκους του ντερέμπεη, γιατί δεν άντεχαν τις στερήσεις των 48 ημερών, ενώ μια ομάδα από 30 - 40 νεαρά κορίτσια, για να μην παραδοθούν, ανέβηκαν ψηλά στην κορυφή του κάστρου από όπου έπεσαν και αυτοκτόνησαν.
Μετά από όλα αυτά που συνέβαιναν στην περιοχή της Πάφρας, ξεσηκώθηκαν μερικοί λεοντόκαρδοι Έλληνες και ανέβηκαν στα γύρω βουνά και, αφού ζώστηκαν τα άρματα, άρχισαν και αυτοί να κάνουν αντίποινα στους ανθρώπους του ντερέμπεη.
Μέσα από τα τρίσβαθα της ψυχής τους αναπηδούσε η σπίθα της τιμής και του αγώνα, που αποτελούσαν το νόημα της Ελλάδας και της ορθοδοξίας και έπαιρναν και τη βαριά ευθύνη για έναν άνισο αγώνα, αλλά τίμιο και παλικαρίσιο, κατά του Τούρκου δυνάστη.
Μέσα στη λαίλαπα αυτή των διώξεων και των μαρτυρίων, ξεκινούν μερικοί για τον μεγάλο αγώνα, από το 1690 ακόμη, όταν ο υπόλοιπος Πόντος μένει καθηλωμένος και αδύναμος να αντιδράσει με οποιονδήποτε τρόπο.
Οικονομολόγος-Συγγραφέας
ΠΗΓΗ:"ΠΟΝΤΙΑΚΑ"
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου