ΓΚΟΤΜΠATI (Γεωργίας)

To αρχικό όνομα αυτού του χωριού είναι Κουμπέτ. Το 1830 εγκαταστάθηκαν εδώ 36 ελληνικές οικογένειες, που κατάγονταν από το χωριό Κουμπέτ του τμήματος Ζαρουσάντ της περιφέρειας Καρς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι Έλληνες εγκαταστάθηκαν στα ερείπια ενός παλαιού γεωργιανού χωριού. Εδώ βρήκαν και μια παλιά γεωργιανή εκκλησία, που την επισκεύασαν το 1846 με την καθοδήγηση του ιερέα Μιχαήλ Οικονόμοβ. Την εκκλησία αυτήν την εγκαινίασαν αφιερώνοντας την στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου.

Να σημειώσουμε ότι γενιές των Οικονόμοβ ακόμη από την Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν ιερείς. Ο πρώτος απ' αυτούς, που αναφέρουν οι πληροφορίες των αρχείων, ήταν ο Κυριάκος του Κυριάκου Οικονόμοβ. Ο Κ.Κ.Οικονόμοβ, που ήταν γνωστός σε όλη την περιφέρεια της Τραπεζούντας, γεννήθηκε το 1785 από οικογένεια ιερέων. Από τα παιδικά του χρόνια έδειξε το ενδιαφέρον του για τη θρησκεία και τελικά αποφάσισε να υπηρετήσει την Ορθοδοξία.

Το νέο σχολείο στο Κουμπάτι

Μόλις τελείωσε το γυμνάσιο, γράφτηκε στο εκκλησιαστικό σχολείο της Τραπεζούντας, που το τελείωσε το 1819. Σε ηλικία 24 χρονών πήρε το αξίωμα του ιερέα και άρχισε να υπηρετεί σε μια εκκλησία της Τραπεζούντας, όπου δούλεψε μέχρι το τέλος του 1829. Αυτόν το χρόνο εκατοντάδες ελληνικές οικογένειες αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν στη Ρωσική Αυτοκρατορία στην περιοχή της Τσάλκας.

Ο πατέρας του Κυριάκου διορίστηκε ιερέας στο χωριό Ολιάνκ, όπου υπηρέτησε ως το 1861. Στην ηλικία των 76 χρόνων παραχώρησε τη θέση του στον ανιψιό του Ανάνιο Πάβλοβιτς Οικονόμοβ. Ο ιερέας Ανάνιος Οικονόμοβ γεννήθηκε το 1826 στην περιφέρεια της Τραπεζούντας. Τον βάπτισαν όμως το 1830 στην περιοχή της Τσάλκας, στο χωριό Κάστρον, και νονός του έγινε ένας κάτοικος αυτού του χωριού, ο Παναγιώτης Κουλακσίζοβ. Ο πατέρας του Ανάνιου Παύλος Οικονόμοβ γεννήθηκε το 1804 στο χωριό Κουμπέτ της περιφέρειας του Κάρς.

Τον καιρό που παρακολουθούσε την εκκλησιαστική σχολή στην Τραπεζούντα ο Παύλος ήρθε σε επαφή με τις ρωσικές στρατιωτικές αρχές και τα χρόνια του Κριμαϊκού πολέμου (1853 - 1856) υπηρετούσε σαν ιερέας στα ρωσικά στρατεύματα. Για την ένδοξη και άριστη υπηρεσία του βραβεύτηκε με τον χάλκινο σταυρό.

 Ο δεύτερος γιος του Παύλου Οικονόμοβ, ο Ισαάκ, που γεννήθηκε το 1828, τελείωσε το ελληνικό σχολείο στο Κάστρον και διορίστηκε διάκονος στην τοπική εκκλησία.

Έτσι, λοιπόν, πρώτος ιερέας από το 1830 στο ελληνικό χωριό Κου­μπέτ της περιοχής Τσάλκας έγινε ο 45χρονος Κυριάκος Αποστόλοβιτς Οικονόμοβ - ο πατέρας του ιερέα Κυριάκου Κυριάκοβιτς Οικονόμοβ. Αυτός ο ιερέας μορφώθηκε στην Τραπεζούντα και είχε συστατική επι­στολή από τον αρχιερέα της ελληνικής εκκλησίας της Τραπεζούντας. Αυτό το γεγονός μας λέει ότι η λειτουργία στην ελληνική γλώσσα στο χωριό Κουμπέτ γινόταν από το 1830 πάνω στα ερείπια μιας παλιάς γεωργιανής εκκλησίας.

Το παλιό σχολείο στο Κουμπατι

Το 1830, όταν οι Έλληνες μετανάστευσαν στη Γεωργία, στο χωριό Κουμπέτ εγκαταστάθηκαν 3 οικογένειες ιερέων. Μεταξύ αυτών ήταν και η οικογένεια του ιερέα Φιόντορ Μπαμπά Ιορδάνογλου. Στο κρατικό ιστορικό αρχείο της Τιφλίδας φυλάχτηκε δική του επιστολή, με χρονολογία 1845, προς τον πρόεδρο του Μπορτσαλό, όπου λέγεται:

 «Το επώνυμο μου στα επίσημα ντοκουμέντα καθορίστηκε σαν Ιορδανισβίλη, ενώ σε όλα τα προηγούμενα έγγραφα αναφερόταν ότι ο Φιόντορ Μπαμπά Ιορδάνοβ, που έμενε στο χωριό Κουμπέτ, είναι Έλληνας. Κατάγομαι από το χωριό Κουμπέτ της περιοχής Καρς και ο παππούς μου, ο Γκαρίμπ Ντουραγάν, θάφτηκε σ' αυτό το χωριό. Ο πατέρας μου Ιορδάν Γκαρίμποβ, από το 1834 υπηρετούσε σαν ιερέας αυτού του χωριού. Ο γιος του Θεόδωρος το 1845 πήρε το αξίωμα ιερέα σε ηλικία 37 χρόνων και υπηρετεί εκεί».

Στον Καύκασο ήταν γνωστή η δραστηριότητα της ελληνικής οικογένειας Τρικίδη. Γι' αυτήν υπάρχουν πολυάριθμα ντοκουμέντα των αρχείων, αλλά μόνο σε ένα αναφέρεται η δραστηριότητά της. Στο βιβλίο των σημειώσεων της εκκλησίας του Γκουμπάτ λέγεται:

 «Ο ζωγράφος Κωνσταντίνος Τρικίδης στέλνει παλιές εικόνες από την περιοχή Καρς για τη διακόσμηση των εσωτερικών τοίχων στις ελληνικές εκκλησίες της περιοχής Τσάλκας. Το 1897 ο ίδιος προσωπικά έφερε τις εικόνες για την εκκλησία του χωριού Τσιντσκαρό».

Ο Κωνσταντίνος Τρικίδης καταγόταν από το χωριό Σιμπιάκ της Τσάλκας. Την πρώτη Ιουλίου του 1895 κλήθηκε από τους κατοίκους του χωριού Κουμπέτ, σαν ζωγράφος, για τη διακόσμηση των εσωτερικών τοίχων της εκκλησίας τους.

Οι τοίχοι αυτοί σώθηκαν ως τις μέρες μας και σε μερικές εικόνες υπάρχουν στοιχεία που αποδεικνύουν ότι είναι από το Καρς. Λόγω των παρατηρήσεών μας, θεωρείται ότι το βασικό τμήμα των εικόνων των εκκλησιών της περιοχής Τσάλκας ετοιμάστηκε στην Κωνσταντινούπολη και την Τραπεζούντα. Σε μερικές εκκλησίες των χωριών φυλάχθηκαν και οι εικόνες του Κωνσταντίνου Τρικίδη.

Στο διάστημα 1870 - 1880 οι κάτοικοι του χωριού Κουμπέτ με τα χρήματά τους κατάφεραν να επισκευάσουν μερικές παλιές γεωργιανές εκκλησίες κοντά στο χωριό τους. Μια από αυτές είναι η εκκλησία του Αγίου Παύλου, που βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Κουμπέτ και Ταρσόν. Κοντά στο χωριό, πάνω στο λόφο, οι Έλληνες επισκεύασαν την εκκλησία της Ανάληψης του Κυρίου.

Οι κατασκευές των νέων εκκλησιών στο χωριό είναι η απόδειξη της θρησκευτικότητας και της αγάπης των Ελλήνων προς τη θρησκεία τους. Το 1990 παρόλο που υπήρχε η απαγόρευση και οι διώξεις από τα όργανα της κρατικής εξουσίας, μια κάτοικος αυτού του χωριού, η Τσάμτσεβα Σουσάνα, έχτισε μια μικρή εκκλησία στο ονομαζόμενο «Άγιο Δένδρο», που βρίσκεται κοντά στο σπίτι της.

Η όψη της εκκλησίας του Αγίου Δέντρου

Τα προβλήματα της μόρφωσης του ελληνικού πληθυσμού της Ρωσικής αυτοκρατορίας ήταν και προβλήματα της εκκλησίας. Το 1850 με τη βοήθεια της εκκλησίας οι κάτοικοι του χωριού Κουμπέτ άνοιξαν το εκκλησιαστικό σχολείο, που λειτουργούσε ως το 1905. Δάσκαλοι αυτού του σχολείου ήταν οι ιερείς της εκκλησίας και η διδασκαλία γινόταν στη μητρική γλώσσα. Το πρόγραμμα αποτελούνταν από τα εξής μαθήματα: αρχές της Ορθοδοξίας, αριθμητική, ελληνική γλώσσα (προφορικά και γραπτά), γεωγραφία και μερικά μαθήματα που αφορούσαν τη γεωργία.

Έτσι, λοιπόν, οι κάτοικοι του χωριού Γκουμπέτ μέχρι σήμερα έμειναν ελληνόφωνοι. Είναι το μοναδικό ελληνικό χωριό στην περιοχή Τσάλκας, που το σχολείο του ήταν γεωργιανό. Οι κάτοικοι αυτού του χωριού έρχονται τώρα στην ιστορική πατρίδα τους γνωρίζοντας τρεις γλώσσες. Τελικά η γνώση της οθωμανικής γλώσσας στην Οθωμανική αυτοκρατορία και η γνώση των ντόπιων γλωσσών στη Ρωσική αυτοκρατορία δε βοήθησαν τη διατήρηση της ελληνικής διασποράς.

Σωκράτης Αγγελίδης
Διδάκτορας Ιστορίας-Ανατολικολόγος 




"Η Ιστορία των Ελληνικών Εκκλησιών & Σχολείων της Νότιας & Δυτικής Γεωργίας & της Αντζαρίας"