H ωραία Σαντά βρίσκεται στα νότια της Τραπεζούντας δέκα ώρες με τα πόδια απ’ αυτή. Στα βόρεια της Γκιουμουσχανέ, αλλιώς Αργυρούπολη, στα ανατολικά της Μονής Σουμελά και στα δυτικά του Καραντερέ, ποταμού των Σουρμένων.
Η Eπτάκωμος Σαντά, είναι χτισμένη πάνω σε επτά πράσινες γραφικές πλαγιές, που περιτριγυρίζονται από πανύψηλες oροσειρές δυο μεγάλων βουνών. Το ένα λέγεται Αεζεράτσ ύψους 3 χιλιάδων μέτρων με δυο κορυφές , τον τρανόν και μικρόν Αεθόδωρον. Το άλλο βουνό λέγεται Παριάδρης, έχοντας ψηλότερη κορυφή το Τεπέ ή Ιερόν όρος ή Χήνιον όρος ή Θήχη μέ 2.600 μέτρα.
Θρυλείται μάλιστα πως σ’ αυτή την κορυφή Θήχη, πολέμησαν άγρια οι Μύριοι του Ξενοφώντα με τους Λαζούς κι' από κει αντίκρυσαν τον Εύξεινο Πόντο φωνάζοντας το ιστορικό, θάλαττα-θάλαττα, κι' έχτισαν θυσιαστήριο με πέτρες για να θυσιάσουν στα είδωλά τους.
Οι δυο αυτές οροσειρές που ζώνουν τη Σαντά ενώνονται στο νότο και σχηματίζουν το οροπέδιο του Τόσκιοπρι, που σ' αυτό βρίσκονται οι πηγές του ποταμού Γιάμπολη. Άλλο βουνό της Σαντάς είναι το Τσαρτακλή με 2.300 μέτρα ύψος. Το Γιμπούρτασ, που βρίσκεται πάνω απ' το παρχάρι Κατσάλια με ύψος 2.300 μέτρα.
Η Σαντά είναι χτισμένη, όπως είπαμε, σε επτά γραφικές πλαγιές των λόφων. Τζιφίνια, Κατσία, τη Γοργόρ το λιθάρ, τα Ποντίλια, τα Ασερόνια, το Φουρνόπον, όπου το 540 μ.Χ. έγινε γενική σφαγή της ενορίας των Ισχανάντων απ' τους Πέρσες, του Μωρέν του Μεντσινά, της Μάϊσας το Καπάν, της Πογιαχανάν της Σαξιάβερας, φημισμένης για τη γονιμότητα του εδάφους της.
Η Σαντά ποτίζεται από διάφορα ρυάκια του Γιάμπολη ποταμού, που χωρίζει τη Γεμουρά απ' τα Σούρμενα. Τέτοια ρυάκια είναι του Σταυρωματί, τη Στοδούλ, του Τσακαλάντων, τη Γαλούμ, τη Κωφού, τη Ζουρνατζαλάβας, τη Παύλ' τη Χαρπαρίτα, τη Βαϊβάτερε, τη Πιρπιρής, τη Σκορδενί, το Βαθύν, των Ζουρνατζάντων, τη λευκί, τη Καμένονος, τη Σκουντελίτσα και του Χαρτωτή.
Τα όρια της Σαντάς, απλώνονται, όπως αναφέρεται σε αρχαία Χοτζέτια, στα εξής λημέρια. Στο Τελήκ Πουρνάρ, Xαΐv Κετηγή, Καζουκλή Πελί, Τσοράη Κετηγή, Ούτσ τάσ, Ζιαρέτ-τεπέ, Κιοσάν-γιολί, Κολόσα-πασι, Ολουκλή Πουνάρ, Ταρήκι άμ, Ισχάν μεζιρεσί, και Τσαρτακλή.
Η Σαντά έχει χορτολίβαδα θαυμάσια, με χιλιάδες αγριολούλουδα, που κάνουν τα τσαΐρια τους να μοσχοβολούν απ' τα πολύχρωμα ευωδιαστά λουλούδια. Πολλές περιοχές των λιβαδιών της είναι γεμάτες από θάμνους, που έχουν άνθη ευωδιαστά. Τέτοιοι θάμνοι είναι τα ροδόδεντρα, τα διφόρια, το κοσμάτσ, η μασούρα, το αβάτ, το λουτούδ, τα σμέουρα, το σαρμασιούχ, το φραγγοστάφυλο, το ρακάν στην περιοχή Ζιαβιρί, το κωφόξυλο, το τσήκαρι.
Περίεργο είναι ότι στη Σαντά, οι μέλισσες πολλές φορές κάνουν ένα μέλι, το «παλαλόν το μέλ», που όποιος το φάει χάνει για λίγο την ισορροπία του μυαλού του. Ο σοφός Αριστοτέλης γράφει ότι —το παλαλόν μέλ— γίνεται απ' τη γύρη, που παίρνουν οι μέλισσες απ' το τσιμσίρι, κοινώς πυξάρι, ο δε αρχαίος Γεωγράφος Στράβων, γράφει ότι το παίρνουν απ' τις κορυφές των δένδρων.
Ο Διοσκουρίδης ισχυρίζεται ότι τούτο το μέλι εφοδιάζονται απ’ την Αζαλέα, την πικροδάφνη, το Λεβόρ, τη ζαζέλα, το δαφνοκέρασο. Σ’ αυτό συμφωνεί κι ο σοφός Ρωμαίος Πλίνιος, προσθέτοντας μάλιστα, ότι, το «παλαλόν το μέλ», βγαίνει απ' το τσιφίν και το κομάρ. Κυρίως όμως το δηλητήριο τούτο, το παίρνουν οι μέλισσες απ' το Τζιφίν στην τοποθεσία τζιφίνια.
Οι πλαγιές των λόφων της Σαντάς είναι κατάσπαρτες την άνοιξη από χιλιάδες είδη λουλουδιών, που γεμίζουν τον αέρα με τις ευωδιές τους και προσελκύουν μυριάδες μέλισσες, τζιτζίκια, χρωματιστές πεταλούδες, σκαθάρια και μπουμπούρια. Οι πλαγιές της Σαντάς, οι λόφοι και οι ρεματιές της, ως και τα δάση της είναι γεμάτα από τρυφερά μαντάκια, λάπαθα, στυπόγλυκα, τσουμπόνια, κιντέατα, κουκουλόφυλλα για σκέπασμα του κεφαλιού, μολόζια, χαμούχτα, τα βόχα με τους μυρωδάτους βλαστούς τα στουπίτας, τα θομάρια, τα κουσκουτάνια, τα πολύτιμα νακενάρ, που φυτρώνουν ευθύς μετά απ' τις βροχές και τα ζαβίρια άσπρα, κόκκινα και μαύρα, που γεμίζουν την περιοχή του Μιτζινα.
Οι βράχοι της Σαντάς είναι ονομαστοί, περίεργοι για το κόκκινο χρώμα τους, μεγαλοπρεπείς και θαυμάσιοι σε σχήμα και σε μέγεθος.
Σπουδαίος βράχος είναι ο βράχος του Φουρνόπον, γιατί θυμίζει την σφαγή των Σανταίων που έγινε κατά τον έκτο αιώνα μ.Χ. απ' τα Περσικά στρατεύματα. Αλλος βράχος είναι —τ' άσπρα τα καπάνια— που σ' αυτόν έγινε φοβερή μάχη των Τουρκικών στρατευμάτων με τους Σανταίους, πού μια χούφτα αυτοί έτρεψαν σε φυγή χιλιάδες Τουρκικά ασκέρια. Είναι ο βράχος του Μωρέν, τη Βοά το λιθάρ, τη Γοργόρ το λιθάρ, τη Μάϊσας το Καπάν, πάνω απ' την ενορία των Πιστοφάντων είναι ο βράχος Κατσκαρόπον σε σχήμα γυναικός κρατώντας παιδί, που είναι μια σπηλιά σκοτεινή, μεγάλη και υγρή και πού χρησίμευε για αιώνες, σαν ασκηταριό μεγάλων ερημιτών Πατέρων.
Άλλος βράχος είναι της Μουρουζίνας το λιθάρ, το Ξιμιτόν το λιθάρ, που βρίσκεται στην περιοχή Κωφολείβαδο, ο βράχος στη Χαρτωτή με τη βαθιά σπηλιά, ασκηταριό αρχαίο που γύρω του φυτρώνουν τα βόχα κι' από τον οποιο βγαίνουν οι καλύτερες πλάκες γιά στέγαση σπιτιών. Οι βράχοι που δίνουν πανοραμική όψι και βρίσκονται στην περιοχή Κερχανάδες, εκει που βρίσκεται και το ιστορικό, τη Γαβρά το μαστορείον.
Η Σαντά έχει αξιόλογες χαράδρες και γκρεμούς.
Ένας τέτοιος γκρεμός δασωμένος με τα πανύψηλα έλατα πού σκορπίζουν το πένθιμο ύφος τους, είναι ο γκρεμός απέναντι της ενορίας των Πιστοφάντων. Είναι γκρεμός τρομερός που προκαλεί το δέος, ο ωραιότερος της περιοχής, γεμάτος μυστήριο και φαντασία, μα γεμάτος από άφθονα φτελιδίτσια και κουσπίτας. 'Αλλοι γκρεμοί είναι του Μελεσσιναρών, είναι ή χαράδρα του Γιάμπολη ποταμού απερίγραπτη σε θέα και κάλλος και η χαράδρα του Τρανό Φτελέν.
Η Σαντά είναι γεμάτη από απέραντα βοσκοτόπια κι' άφθονα νερά, που λέγονται παρχάρια. Σ' αυτά ξεκαλοκαιριάζουν οι Σανταίοι μαζί με τα ζώα τους περνώντας δυο μήνες απλής, αμέριμνης και χαρούμενης ζωής. Τα ωραία αυτά παρχάρια στη Σαντά είναι το Τσαρτακλή, της Αναλήψεως, του Κουζούκιολ, τα Τσατμάδας, η Κατάρουξα, τα Κρεπέγαδα, το Τσιχούρ, το Κωφολείβαδο, το Καζουκλή, το Κατσκάρ, τπ Γιμπρούτασι, το Τσισεκλή και το πιο ομορφο κι' απέραντο, το Τάσκιοπρι με την καταπράσινη έκταση του, το Τηγάν.
Η Σαντά έχει δάση μεγάλα, απροσπέλαστα, πυκνά με πανύψηλα έλατα, όπως είναι το δάσος Πογιαχανά, απέναντι στα Δώδεκα Αλάτια. Το δάσος των Πιστοφάντων, κοντά στα άσπρα Καπάνια. Το δάσος στο Μονοκόϋρ προς αά Φτελένια. Το δάσος Κοπαλάντων, το δάσος Κιουλκενλούκ πλησίον του Χαπιάρ. Το δάσος Χαρατζάντων, το δάσος Σαββάντων στο Κρέν, όπου φυτρώνουν τα θομάρια και τα κουσπίτας. Το δάσος του Αη Γιάννη στο Φουρνόπον, στο Κρύο Νερόπον, Παϊράμ, Μαρέτεν, Μελισσιναρών κι' άλλα πολλά με έλατα, τεβόρια, οξυές και χαμηλά στο χώμα τους χιλιάδες ρίζες από βάγια, από ταφλάνια, από σπεντάμια, από κομάρια, από τζιοβίρια και αγριοτριανταφυλλιές.
Τα δάση αυτά της Σαντάς φημίζονται ακόμα όχι μόνο για τη μεθυστική ευωδιά τους, αλλά και για το πλήθος των μελωδικών πουλιών, πού κατά σμήνη κελαηδούν στα πυκνά κλωνάρια μέσα στην απόλυτη ερημική μόνωση τους. Χιλιάδες αάηδόνια, χιλιάδες - μυριάδες καρδερίνες, κορυδαλλοί και μελισσοφάγοι, αποτελούν το τόσο συγκινητικό και μαγευτικό βασίλειο των ωδικών πτηνών.
Η Eπτάκωμος Σαντά, είναι χτισμένη πάνω σε επτά πράσινες γραφικές πλαγιές, που περιτριγυρίζονται από πανύψηλες oροσειρές δυο μεγάλων βουνών. Το ένα λέγεται Αεζεράτσ ύψους 3 χιλιάδων μέτρων με δυο κορυφές , τον τρανόν και μικρόν Αεθόδωρον. Το άλλο βουνό λέγεται Παριάδρης, έχοντας ψηλότερη κορυφή το Τεπέ ή Ιερόν όρος ή Χήνιον όρος ή Θήχη μέ 2.600 μέτρα.
Θρυλείται μάλιστα πως σ’ αυτή την κορυφή Θήχη, πολέμησαν άγρια οι Μύριοι του Ξενοφώντα με τους Λαζούς κι' από κει αντίκρυσαν τον Εύξεινο Πόντο φωνάζοντας το ιστορικό, θάλαττα-θάλαττα, κι' έχτισαν θυσιαστήριο με πέτρες για να θυσιάσουν στα είδωλά τους.
 |
| Ισχανάντων Σαντάς |
Η Σαντά είναι χτισμένη, όπως είπαμε, σε επτά γραφικές πλαγιές των λόφων. Τζιφίνια, Κατσία, τη Γοργόρ το λιθάρ, τα Ποντίλια, τα Ασερόνια, το Φουρνόπον, όπου το 540 μ.Χ. έγινε γενική σφαγή της ενορίας των Ισχανάντων απ' τους Πέρσες, του Μωρέν του Μεντσινά, της Μάϊσας το Καπάν, της Πογιαχανάν της Σαξιάβερας, φημισμένης για τη γονιμότητα του εδάφους της.
Η Σαντά ποτίζεται από διάφορα ρυάκια του Γιάμπολη ποταμού, που χωρίζει τη Γεμουρά απ' τα Σούρμενα. Τέτοια ρυάκια είναι του Σταυρωματί, τη Στοδούλ, του Τσακαλάντων, τη Γαλούμ, τη Κωφού, τη Ζουρνατζαλάβας, τη Παύλ' τη Χαρπαρίτα, τη Βαϊβάτερε, τη Πιρπιρής, τη Σκορδενί, το Βαθύν, των Ζουρνατζάντων, τη λευκί, τη Καμένονος, τη Σκουντελίτσα και του Χαρτωτή.
Τα όρια της Σαντάς, απλώνονται, όπως αναφέρεται σε αρχαία Χοτζέτια, στα εξής λημέρια. Στο Τελήκ Πουρνάρ, Xαΐv Κετηγή, Καζουκλή Πελί, Τσοράη Κετηγή, Ούτσ τάσ, Ζιαρέτ-τεπέ, Κιοσάν-γιολί, Κολόσα-πασι, Ολουκλή Πουνάρ, Ταρήκι άμ, Ισχάν μεζιρεσί, και Τσαρτακλή.
Η Σαντά έχει χορτολίβαδα θαυμάσια, με χιλιάδες αγριολούλουδα, που κάνουν τα τσαΐρια τους να μοσχοβολούν απ' τα πολύχρωμα ευωδιαστά λουλούδια. Πολλές περιοχές των λιβαδιών της είναι γεμάτες από θάμνους, που έχουν άνθη ευωδιαστά. Τέτοιοι θάμνοι είναι τα ροδόδεντρα, τα διφόρια, το κοσμάτσ, η μασούρα, το αβάτ, το λουτούδ, τα σμέουρα, το σαρμασιούχ, το φραγγοστάφυλο, το ρακάν στην περιοχή Ζιαβιρί, το κωφόξυλο, το τσήκαρι.
Περίεργο είναι ότι στη Σαντά, οι μέλισσες πολλές φορές κάνουν ένα μέλι, το «παλαλόν το μέλ», που όποιος το φάει χάνει για λίγο την ισορροπία του μυαλού του. Ο σοφός Αριστοτέλης γράφει ότι —το παλαλόν μέλ— γίνεται απ' τη γύρη, που παίρνουν οι μέλισσες απ' το τσιμσίρι, κοινώς πυξάρι, ο δε αρχαίος Γεωγράφος Στράβων, γράφει ότι το παίρνουν απ' τις κορυφές των δένδρων.
Ο Διοσκουρίδης ισχυρίζεται ότι τούτο το μέλι εφοδιάζονται απ’ την Αζαλέα, την πικροδάφνη, το Λεβόρ, τη ζαζέλα, το δαφνοκέρασο. Σ’ αυτό συμφωνεί κι ο σοφός Ρωμαίος Πλίνιος, προσθέτοντας μάλιστα, ότι, το «παλαλόν το μέλ», βγαίνει απ' το τσιφίν και το κομάρ. Κυρίως όμως το δηλητήριο τούτο, το παίρνουν οι μέλισσες απ' το Τζιφίν στην τοποθεσία τζιφίνια.
Οι βράχοι της Σαντάς είναι ονομαστοί, περίεργοι για το κόκκινο χρώμα τους, μεγαλοπρεπείς και θαυμάσιοι σε σχήμα και σε μέγεθος.
Σπουδαίος βράχος είναι ο βράχος του Φουρνόπον, γιατί θυμίζει την σφαγή των Σανταίων που έγινε κατά τον έκτο αιώνα μ.Χ. απ' τα Περσικά στρατεύματα. Αλλος βράχος είναι —τ' άσπρα τα καπάνια— που σ' αυτόν έγινε φοβερή μάχη των Τουρκικών στρατευμάτων με τους Σανταίους, πού μια χούφτα αυτοί έτρεψαν σε φυγή χιλιάδες Τουρκικά ασκέρια. Είναι ο βράχος του Μωρέν, τη Βοά το λιθάρ, τη Γοργόρ το λιθάρ, τη Μάϊσας το Καπάν, πάνω απ' την ενορία των Πιστοφάντων είναι ο βράχος Κατσκαρόπον σε σχήμα γυναικός κρατώντας παιδί, που είναι μια σπηλιά σκοτεινή, μεγάλη και υγρή και πού χρησίμευε για αιώνες, σαν ασκηταριό μεγάλων ερημιτών Πατέρων.
Άλλος βράχος είναι της Μουρουζίνας το λιθάρ, το Ξιμιτόν το λιθάρ, που βρίσκεται στην περιοχή Κωφολείβαδο, ο βράχος στη Χαρτωτή με τη βαθιά σπηλιά, ασκηταριό αρχαίο που γύρω του φυτρώνουν τα βόχα κι' από τον οποιο βγαίνουν οι καλύτερες πλάκες γιά στέγαση σπιτιών. Οι βράχοι που δίνουν πανοραμική όψι και βρίσκονται στην περιοχή Κερχανάδες, εκει που βρίσκεται και το ιστορικό, τη Γαβρά το μαστορείον.
Η Σαντά έχει αξιόλογες χαράδρες και γκρεμούς.
Ένας τέτοιος γκρεμός δασωμένος με τα πανύψηλα έλατα πού σκορπίζουν το πένθιμο ύφος τους, είναι ο γκρεμός απέναντι της ενορίας των Πιστοφάντων. Είναι γκρεμός τρομερός που προκαλεί το δέος, ο ωραιότερος της περιοχής, γεμάτος μυστήριο και φαντασία, μα γεμάτος από άφθονα φτελιδίτσια και κουσπίτας. 'Αλλοι γκρεμοί είναι του Μελεσσιναρών, είναι ή χαράδρα του Γιάμπολη ποταμού απερίγραπτη σε θέα και κάλλος και η χαράδρα του Τρανό Φτελέν.
Η Σαντά είναι γεμάτη από απέραντα βοσκοτόπια κι' άφθονα νερά, που λέγονται παρχάρια. Σ' αυτά ξεκαλοκαιριάζουν οι Σανταίοι μαζί με τα ζώα τους περνώντας δυο μήνες απλής, αμέριμνης και χαρούμενης ζωής. Τα ωραία αυτά παρχάρια στη Σαντά είναι το Τσαρτακλή, της Αναλήψεως, του Κουζούκιολ, τα Τσατμάδας, η Κατάρουξα, τα Κρεπέγαδα, το Τσιχούρ, το Κωφολείβαδο, το Καζουκλή, το Κατσκάρ, τπ Γιμπρούτασι, το Τσισεκλή και το πιο ομορφο κι' απέραντο, το Τάσκιοπρι με την καταπράσινη έκταση του, το Τηγάν.
Η Σαντά έχει δάση μεγάλα, απροσπέλαστα, πυκνά με πανύψηλα έλατα, όπως είναι το δάσος Πογιαχανά, απέναντι στα Δώδεκα Αλάτια. Το δάσος των Πιστοφάντων, κοντά στα άσπρα Καπάνια. Το δάσος στο Μονοκόϋρ προς αά Φτελένια. Το δάσος Κοπαλάντων, το δάσος Κιουλκενλούκ πλησίον του Χαπιάρ. Το δάσος Χαρατζάντων, το δάσος Σαββάντων στο Κρέν, όπου φυτρώνουν τα θομάρια και τα κουσπίτας. Το δάσος του Αη Γιάννη στο Φουρνόπον, στο Κρύο Νερόπον, Παϊράμ, Μαρέτεν, Μελισσιναρών κι' άλλα πολλά με έλατα, τεβόρια, οξυές και χαμηλά στο χώμα τους χιλιάδες ρίζες από βάγια, από ταφλάνια, από σπεντάμια, από κομάρια, από τζιοβίρια και αγριοτριανταφυλλιές.
Τα δάση αυτά της Σαντάς φημίζονται ακόμα όχι μόνο για τη μεθυστική ευωδιά τους, αλλά και για το πλήθος των μελωδικών πουλιών, πού κατά σμήνη κελαηδούν στα πυκνά κλωνάρια μέσα στην απόλυτη ερημική μόνωση τους. Χιλιάδες αάηδόνια, χιλιάδες - μυριάδες καρδερίνες, κορυδαλλοί και μελισσοφάγοι, αποτελούν το τόσο συγκινητικό και μαγευτικό βασίλειο των ωδικών πτηνών.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου