Για να φτάσει κανείς, από την Τραπεζούντα, στην περιοχή του Όφη, χρειάζεται να διανύσει, με τα πόδια, απόσταση 14 περίπου ωρών ανατολικά της πόλης. Στη συνέχεια, αν θέλει να σχηματίσει μια εικόνα της έκτασης που καταλαμβάνει από τα παράλια προς τα ενδότερα, θα πρέπει να βαδίσει άλλο τόσο προς αυτή την κατεύθυνση.
Δύο μεγάλα ποτάμια, ο Όφης, δυτικά, και ο Μπαλτατσίδερε (Ψυχροπόταμος), ανατολικά, διατρέχουν όλη αυτή την έκταση με κατεύθυνση από το νότο προς το βορρά και, καθώς προχωρούν παράλληλα με ενδιάμεσες οροσειρές, καταλήγουν, μαζί μ’ αυτές, στη θάλασσα.
Δεξιά και αριστερά των δύο ποταμών, σε χαμηλές πλαγιές παράλληλων λοφοσειρών, απλώνονται κάπου 65 γραφικά χωριά, τα περισσότερα των οποίων διατηρούσαν, μέχρι και τις παραμονές της Ανταλλαγής, ελληνικά ονόματα. Τα χωριά αυτά, 45 γύρω από τον Όφη και 20 γύρω από τον Ψυχροπόταμο, κατοικούνταν από 12.000 περίπου οικογένειες, στα τέλη του 19ου αι. Απ’ αυτές, μόνο οι 150, διασκορπισμένες σε 8 διαφορετικούς οικισμούς, παρέμειναν χριστιανικές. Όμως, και από τις εξισλαμισμένες οικογένειες δεν ήταν λίγες αυτές που κρατούσαν τα παλιά χριστιανικά τους ονόματα: Παπάζογλου, Μαντάνης, Μερτζάνης, Κεσίσογλου κ.ά.
Το σημαντικότερο είναι ότι οι εξισλαμισμένοι Οφλήδες, πέρα από το ότι διατηρούσαν την ελληνική γλώσσα (την ποντιακή), κρατούσαν και τα χριστιανικά έθιμα, είχαν συνείδηση της καταγωγής τους και φύλαγαν με σεβασμό τα προγονικά τους κειμήλια: Ευαγγέλια, ιερά βιβλία, χειρόγραφα, θυμιατήρια, σταυρούς, εκκλησιαστικά σκεύη, ιερατικά άμφια κ.ά.
Αλλά και στο χαρακτήρα και στην κουλτούρα τους διέφεραν από τους άλλους μουσουλμάνους. Ήταν πιο ήρεμοι, ασχολούνταν πολύ περισσότερο με τα γράμματα και επιδίδονταν ιδιαίτερα στις θεολογικές σπουδές. Οι μουσουλμανικές ιερατικές - θεολογικές σχολές της περιοχής Όφη ήταν από τις καλύτερες.
Τα παραπάνω δεδομένα - επιβίωση ελληνικής γλώσσας, εθίμων, προγονικών κειμηλίων -κάνουν πολύ πιθανή την υπόθεση ότι η εξωμοσία του Όφη δεν μπορεί να ανάγεται στους πρώτους μετά την κατάκτηση χρόνους. Αντίθετα, είναι πολύ πιθανό ότι η καταπίεση, η τυραννία και οι βίαιοι διωγμοί που επιβλήθηκαν στους χριστιανικούς πληθυσμούς της περιοχής κατά το β' μισό του 17ου αι., σε συνδυασμό με την ανυπαρξία μοναστηριών, που θα βοηθούσαν στη διάσωση της θρησκείας, οδήγησαν στην αναγκαστική ομαδική αλλαξοπιστία.
Θα λέγαμε ότι οι ίδιες οι συνθήκες που, σε άλλες περιοχές του Πόντου, επέβαλαν την ανάγκη της αποκρυφίας, εδώ εξώθησαν τον πληθυσμό στον αναγκαστικό εξισλαμισμό. Πάντως, σε παλιότερα χειρόγραφα οι επαρχίες «Κάνεως» και «Όφεως» σημειώνονται ως επισκοπές Τραπεζούντας. Σε μεταγενέστερα δεν αναφέρεται κάτι τέτοιο, πράγμα που σημαίνει ότι ο εξισλαμισμός σχεδόν ολοκληρώθηκε.
Συνολικά, στην περιοχή του Όφη, εξισλαμίστηκαν γύρω στα 65.000 άτομα.
Δύο μεγάλα ποτάμια, ο Όφης, δυτικά, και ο Μπαλτατσίδερε (Ψυχροπόταμος), ανατολικά, διατρέχουν όλη αυτή την έκταση με κατεύθυνση από το νότο προς το βορρά και, καθώς προχωρούν παράλληλα με ενδιάμεσες οροσειρές, καταλήγουν, μαζί μ’ αυτές, στη θάλασσα.
Δεξιά και αριστερά των δύο ποταμών, σε χαμηλές πλαγιές παράλληλων λοφοσειρών, απλώνονται κάπου 65 γραφικά χωριά, τα περισσότερα των οποίων διατηρούσαν, μέχρι και τις παραμονές της Ανταλλαγής, ελληνικά ονόματα. Τα χωριά αυτά, 45 γύρω από τον Όφη και 20 γύρω από τον Ψυχροπόταμο, κατοικούνταν από 12.000 περίπου οικογένειες, στα τέλη του 19ου αι. Απ’ αυτές, μόνο οι 150, διασκορπισμένες σε 8 διαφορετικούς οικισμούς, παρέμειναν χριστιανικές. Όμως, και από τις εξισλαμισμένες οικογένειες δεν ήταν λίγες αυτές που κρατούσαν τα παλιά χριστιανικά τους ονόματα: Παπάζογλου, Μαντάνης, Μερτζάνης, Κεσίσογλου κ.ά.
Το σημαντικότερο είναι ότι οι εξισλαμισμένοι Οφλήδες, πέρα από το ότι διατηρούσαν την ελληνική γλώσσα (την ποντιακή), κρατούσαν και τα χριστιανικά έθιμα, είχαν συνείδηση της καταγωγής τους και φύλαγαν με σεβασμό τα προγονικά τους κειμήλια: Ευαγγέλια, ιερά βιβλία, χειρόγραφα, θυμιατήρια, σταυρούς, εκκλησιαστικά σκεύη, ιερατικά άμφια κ.ά.
Αλλά και στο χαρακτήρα και στην κουλτούρα τους διέφεραν από τους άλλους μουσουλμάνους. Ήταν πιο ήρεμοι, ασχολούνταν πολύ περισσότερο με τα γράμματα και επιδίδονταν ιδιαίτερα στις θεολογικές σπουδές. Οι μουσουλμανικές ιερατικές - θεολογικές σχολές της περιοχής Όφη ήταν από τις καλύτερες.
Τα παραπάνω δεδομένα - επιβίωση ελληνικής γλώσσας, εθίμων, προγονικών κειμηλίων -κάνουν πολύ πιθανή την υπόθεση ότι η εξωμοσία του Όφη δεν μπορεί να ανάγεται στους πρώτους μετά την κατάκτηση χρόνους. Αντίθετα, είναι πολύ πιθανό ότι η καταπίεση, η τυραννία και οι βίαιοι διωγμοί που επιβλήθηκαν στους χριστιανικούς πληθυσμούς της περιοχής κατά το β' μισό του 17ου αι., σε συνδυασμό με την ανυπαρξία μοναστηριών, που θα βοηθούσαν στη διάσωση της θρησκείας, οδήγησαν στην αναγκαστική ομαδική αλλαξοπιστία.
Θα λέγαμε ότι οι ίδιες οι συνθήκες που, σε άλλες περιοχές του Πόντου, επέβαλαν την ανάγκη της αποκρυφίας, εδώ εξώθησαν τον πληθυσμό στον αναγκαστικό εξισλαμισμό. Πάντως, σε παλιότερα χειρόγραφα οι επαρχίες «Κάνεως» και «Όφεως» σημειώνονται ως επισκοπές Τραπεζούντας. Σε μεταγενέστερα δεν αναφέρεται κάτι τέτοιο, πράγμα που σημαίνει ότι ο εξισλαμισμός σχεδόν ολοκληρώθηκε.
Συνολικά, στην περιοχή του Όφη, εξισλαμίστηκαν γύρω στα 65.000 άτομα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου