Σόνα μ’, μη τυραννίεσαι και μ’ έεις βαρύν καρδίαν,
θ’ αλλάεις το χρυσόν τ' όνομα σ’ και τούρκικον θα βάλεις.
Θα παίρ’τς άντραν ολόχρυσον, χριστιανού παιδίν εν,
σα φανερά Μαχμούτ-αγάς και σα κρυφά Νικόλας,
σο μαναστήρ’ μεσανυχτί’ θα πάτε στεφανούζνε.
Στα φανερά Μαχμούτ-Αγάς
Σόνα μου, μη πικραίνεσαι και μη βαριοκαρδίζεις,
πως τ’ ονομά σου το χρυσό με τούρκικο θ’ αλλάξεις.
θα πάρεις άντρα ολόχρυσο κι είναι χριστιανοπαίδι,
στα φανερά Μαχμούτ-Αγάς και στα κρυφά Νικόλας
και στη Μονή μεσάνυχτα θε να στεφανωθείτε.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΑ
Το τραγούδι φέρνει στο νου το δράμα των κρυπτοχριστιανών του Πόντου. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τούτη η κατάσταση μοιάζει με αληθινή τραγωδία.
Οι καταπιέσεις των Τούρκων σε βάρος των Ποντίων, σε ορισμένες περιοχές είναι αφόρητες. Στην Τόνια, Όφι, Σταυρίν κλπ., οι κάτοικοι αναγκάζονται να δεχτούν τον μουσουλμανισμό. Όμως, η προσχώρηση στην ξένη θρησκεία δεν είναι πραγματική. Τούρκοι στα φανερά και χριστιανοί στα κρυφά. Αυτό ακριβώς φανερώνει το παραπάνω τραγούδι. Η απληροφόρητη κοπέλα κατατοπίζεται καλά. Ο Μαχμούτ-Αγάς δεν είναι Τούρκος. Είναι Έλληνας κι ονομάζεται Νικόλας. Θα πάνε να στεφανωθούν κρυφά σε μοναστήρι, μεσάνυχτα.
Υπάρχουν και ποντιακά λιανοτράγουδα, που αναφέρονται στο ίδιο θέμα.
Στον Όφι τραγουδά ο λαϊκός ποιητής:
Εδώτσαμε πίν γορόσ’ τσαί πήραμε τη Μινέ,
πίν γορόσ’ ούτσ’ εν ο τουνιάς ετέντινε.
Δηλαδή: Δώσαμε χίλια γρόσια και πήραμε την Εμινέ.
Δεν μπορεί κανείς να βρει εύκολα τόσα γρόσια, ο κόσμος θα βουλιάξει.
Παραθέτουμε δυο χαρακτηριστικά δίστιχα της περιοχής Σταυρίν:
Εμέν λέγνε Νικόλ-Ογλή και τ’ όνομα μ’ εν Γιάννε,
καλλίον ας επέθανα κι εσέν να μ’ είχα ειδέναι.
Εμινέ έλα σο παραθύρ’, εσέναν κατ’ θα λέγω,
τ’ 'Αε-Σωτήρας τη βραδύν θα παίρω σε και φεύω.
Το 1856, ύστερα από πιέσεις ευρωπαϊκών κυβερνήσεων και ιδίως της Ρωσίας, ο Σουλτάνος παραχωρεί με διάταγμα «Χάττ-ι-Χουμαγιούν» στους χριστιανικούς πληθυσμούς διάφορα προνόμια. Καθιερώνει συνταγματικά την αρχή της ανεξιθρησκείας. Πολλοί κρυπτοχριστιανοί τότε στον Πόντο αποκαλύπτονται. Η μούσα διαλαλεί το γεγονός:
Εσκώθανε τα φεσόπα, τα παπάχα σ’ ωτία,
εγέντονε το Σύνταγμαν, έρθεν ελευθερία.
Στο Σταυρίν τα γεγονότα είναι ιδιόρρυθμα. Μέσα στην ίδια οικογένεια, άλλα μέλη της αποκαλύπτονται σαν χριστιανοί και άλλα δεν κάνουν αυτή την αποκάλυψη και παραμένουν σαν Τούρκοι μουσουλμάνοι. Το παράδοξο τούτο φαινόμενο δημιουργεί μέγα πρόβλημα, που απασχολεί σαν «σταυριωτικό ζήτημα» ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, ιδιαίτερα την Ελλάδα και την Τουρκία, ακόμη και το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Ιδίως στο Σταυρίν, η αποκάλυψη μεγάλου αριθμού Ελλήνων κρυπτοχριστιανών εξοργίζει το οθωμανικό κράτος. Ο περίφημος Χάρτης της ανεξιθρησκείας ποδοπατιέται και οι Έλληνες στο Σταυρίν πληρώνουν ακριβά την αποκάλυψη τη χριστιανικής τους πίστης. Δίκαια ο γάλλος φιλόσοφος Ζανέ τους ονομάζει «αληθινούς μάρτυρες του χριστιανισμού».
Σταθης Ευσταθιαδης
θ’ αλλάεις το χρυσόν τ' όνομα σ’ και τούρκικον θα βάλεις.
Θα παίρ’τς άντραν ολόχρυσον, χριστιανού παιδίν εν,
σα φανερά Μαχμούτ-αγάς και σα κρυφά Νικόλας,
σο μαναστήρ’ μεσανυχτί’ θα πάτε στεφανούζνε.
Στα φανερά Μαχμούτ-Αγάς
Σόνα μου, μη πικραίνεσαι και μη βαριοκαρδίζεις,
πως τ’ ονομά σου το χρυσό με τούρκικο θ’ αλλάξεις.
θα πάρεις άντρα ολόχρυσο κι είναι χριστιανοπαίδι,
στα φανερά Μαχμούτ-Αγάς και στα κρυφά Νικόλας
και στη Μονή μεσάνυχτα θε να στεφανωθείτε.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΑ
Το τραγούδι φέρνει στο νου το δράμα των κρυπτοχριστιανών του Πόντου. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τούτη η κατάσταση μοιάζει με αληθινή τραγωδία.
Οι καταπιέσεις των Τούρκων σε βάρος των Ποντίων, σε ορισμένες περιοχές είναι αφόρητες. Στην Τόνια, Όφι, Σταυρίν κλπ., οι κάτοικοι αναγκάζονται να δεχτούν τον μουσουλμανισμό. Όμως, η προσχώρηση στην ξένη θρησκεία δεν είναι πραγματική. Τούρκοι στα φανερά και χριστιανοί στα κρυφά. Αυτό ακριβώς φανερώνει το παραπάνω τραγούδι. Η απληροφόρητη κοπέλα κατατοπίζεται καλά. Ο Μαχμούτ-Αγάς δεν είναι Τούρκος. Είναι Έλληνας κι ονομάζεται Νικόλας. Θα πάνε να στεφανωθούν κρυφά σε μοναστήρι, μεσάνυχτα.
Υπάρχουν και ποντιακά λιανοτράγουδα, που αναφέρονται στο ίδιο θέμα.
Στον Όφι τραγουδά ο λαϊκός ποιητής:
Εδώτσαμε πίν γορόσ’ τσαί πήραμε τη Μινέ,
πίν γορόσ’ ούτσ’ εν ο τουνιάς ετέντινε.
Δηλαδή: Δώσαμε χίλια γρόσια και πήραμε την Εμινέ.
Δεν μπορεί κανείς να βρει εύκολα τόσα γρόσια, ο κόσμος θα βουλιάξει.
Παραθέτουμε δυο χαρακτηριστικά δίστιχα της περιοχής Σταυρίν:
Εμέν λέγνε Νικόλ-Ογλή και τ’ όνομα μ’ εν Γιάννε,
καλλίον ας επέθανα κι εσέν να μ’ είχα ειδέναι.
Εμινέ έλα σο παραθύρ’, εσέναν κατ’ θα λέγω,
τ’ 'Αε-Σωτήρας τη βραδύν θα παίρω σε και φεύω.
Το 1856, ύστερα από πιέσεις ευρωπαϊκών κυβερνήσεων και ιδίως της Ρωσίας, ο Σουλτάνος παραχωρεί με διάταγμα «Χάττ-ι-Χουμαγιούν» στους χριστιανικούς πληθυσμούς διάφορα προνόμια. Καθιερώνει συνταγματικά την αρχή της ανεξιθρησκείας. Πολλοί κρυπτοχριστιανοί τότε στον Πόντο αποκαλύπτονται. Η μούσα διαλαλεί το γεγονός:
Εσκώθανε τα φεσόπα, τα παπάχα σ’ ωτία,
εγέντονε το Σύνταγμαν, έρθεν ελευθερία.
Στο Σταυρίν τα γεγονότα είναι ιδιόρρυθμα. Μέσα στην ίδια οικογένεια, άλλα μέλη της αποκαλύπτονται σαν χριστιανοί και άλλα δεν κάνουν αυτή την αποκάλυψη και παραμένουν σαν Τούρκοι μουσουλμάνοι. Το παράδοξο τούτο φαινόμενο δημιουργεί μέγα πρόβλημα, που απασχολεί σαν «σταυριωτικό ζήτημα» ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, ιδιαίτερα την Ελλάδα και την Τουρκία, ακόμη και το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Ιδίως στο Σταυρίν, η αποκάλυψη μεγάλου αριθμού Ελλήνων κρυπτοχριστιανών εξοργίζει το οθωμανικό κράτος. Ο περίφημος Χάρτης της ανεξιθρησκείας ποδοπατιέται και οι Έλληνες στο Σταυρίν πληρώνουν ακριβά την αποκάλυψη τη χριστιανικής τους πίστης. Δίκαια ο γάλλος φιλόσοφος Ζανέ τους ονομάζει «αληθινούς μάρτυρες του χριστιανισμού».
Σταθης Ευσταθιαδης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου