Ο «Ελληνικός Σύλλογος Πόντος» της Μερζιφούντας ιδρύθηκε το 1909. Πρόδρομός του υπήρξε ο αθλητικός σύλλογος «Πόντος» που λειτουργούσε ήδη από το 1903. Όπως αναφέρεται στο άρθρο 1 του καταστατικού του, που εγκρίθηκε και τέθηκε σε εφαρμογή στις 21 Ιανουαρίου 1909:
«Ιδρύεται σύλλογος υπό την επωνυμίαν «Ελληνικός Σύλλογος Πόντος», δια της ενώσεως των εν τω Ανατολικώ Κολλεγίω Μερζιφούντος δύο συλλόγων των Ελλήνων μαθητών του αθλητικού συλλόγου "Πόντος" και της «Φιλεκπαιδευτικής Λέσχης» μετά του μουσικού παραρτήματος της "Ορφεύς"»
Στο άρθρο 2 του καταστατικού προσδιορίζεται ο σκοπός του νέου Συλλόγου : «Σκοπός του Συλλόγου είναι η, εν αδελφική συνενώσει όλων των εν τη σχολή ταύτη Ελλήνων σπουδαστών, α) διανοητική, β) σωματική και γ) καλαισθητική των μελών αυτού ανάπτυξις».
Ο «βίος» του Ανατόλια στη Μερζιφούντα αριθμεί 35 χρόνια, από την ίδρυσή του το 1886, μέχρι το βίαιο κλείσιμό του το 1921. Ο βίος του συλλόγου «Πόντος» έχει τη μισή ακριβώς διάρκεια, από το 1903 μέχρι το 1921.
Είναι δύο βίοι παράλληλοι, με την ίδια τραγική κατάληξη. Ο κύκλος των μελών και των δραστηριοτήτων του συλλόγου αποτελεί υποσύνολο του αντίστοιχου κύκλου του Σχολείου, αφού μέλη του συλλόγου «Πόντος» ήσαν αποκλειστικά μαθητές, καθηγητές και μέλη του προσωπικού του Ανατόλια, τα γραφεία και οι αίθουσες του συλλόγου ήσαν εντός των εγκαταστάσεων του σχολικού συγκροτήματος και οι δραστηριότητές του οργανώνονταν από μέλη του συλλόγου και απευθύνονταν στην «οικογένεια» του Ανατόλια.
Έτσι, η ζωή του συλλόγου «Πόντος» παρακολουθεί τη ζωή του Ανατόλια, την επηρεάζει άμεσα και επηρεάζεται το ίδιο από αυτήν. Η κοινή τους πορεία, ασφαλώς, επηρεάζεται και από το γενικότερο κλίμα που επικρατεί στην περιοχή, τις σχέσεις μεταξύ των πληθυσμών, τις πολεμικές εχθροπραξίες στον ευρύτερο γεωγραφικό χώρο, την εσωτερική «εντροπία» στην οθωμανική επικράτεια, τη ρευστότητα στις σχέσεις μεταξύ των γειτονικών κρατών και τις ανακατατάξεις που προκαλούν οι διεκδικήσεις και τα συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων της εποχής.
Οι ποικίλες δραστηριότητες (εκπαιδευτικές, επιστημονικές, πολιτιστικές, κοινωνικές, αθλητικές κ.α.) του συλλόγου «Πόντος» αποτυπώνονται στο μηνιαίο 16σέλιδο περιοδικό με τίτλο «Πόντος» που εκδίδει ο σύλλογος, όπου μέλη του συλλόγου, καθηγητές και μαθητές, αποτελούν την ομάδα των συντακτών, των αρθρογράφων και των επιμελητών της έκδοσης, η οποία γίνεται αποκλειστικά στην Ελληνική γλώσσα.
Εκδόθηκαν συνολικά 36 τεύχη, το πρώτο τον Μάρτιο του 1910 και το τελευταίο τον Ιούνιο του 1913, οπότε ανεστάλη η έκδοση λόγω των πολεμικών αναταραχών (Βαλκανικοί πόλεμοι) και της ολοένα οξυνόμενης έντασης μεταξύ των πληθυσμών και των διωγμών που είχαν εξαπολύσει και σταδιακά κλιμάκωναν οι Νεότουρκοι.
Ακμή, άνθηση, ομαλή ζωή, αλλά και συρρίκνωση, αναστολή λειτουργίας, κλίμα φοβίας και ανασφάλειας χαρακτηρίζουν τις διάφορες περιόδους της παράλληλης ζωής του σχολείου και του συλλόγου.
Η κορύφωση της ακμής του Κολλεγίου Ανατόλια στη Μερζιφούντα σημειώθηκε το 1913-1914, όπου το δυναμικό του αριθμούσε 425 μαθητές (200 Έλληνες, 160 Αρμένιοι, 40 Ρώσοι και 25 Τούρκοι) και 33 καθηγητές (10 Αμερικανοί, 11 Αρμένιοι, 9 Έλληνες, 2 Ρώσοι και 1 Ελβετός).
Με επίκεντρο την περίοδο αυτή σημειώνεται και η άνθηση και ακμή του συλλόγου «Πόντος» που φθάνει να έχει 180 μέλη και πλουσιότατη δράση. Το κίνημα των Νεοτούρκων (1908) δεν φάνηκε στην αρχή να επηρεάζει αρνητικά τη ζωή των Ελλήνων στη Μερζιφούντα.
Το αντίθετο, οι επικεφαλής του κινήματος «Ενότητα και Πρόοδος» Εμβέρ Πασά και Νιαζί Πασά διαβεβαίωναν τον πληθυσμό ότι εγκαινιάζεται πλέον μια νέα εποχή, με χαρακτηριστικά τη δημοκρατία, την ισονομία, την ελεύθερη έκφραση και την ειρηνική συνύπαρξη των πληθυσμών με τις διαφορετικές εθνικότητες και θρησκείες.
Όμως, δεν άργησε να εκδηλωθεί το σκοτεινό σχέδιο αφανισμού του χριστιανικού και του Ελληνικού στοιχείου από την ευρύτερη περιοχή του Πόντου.
Οι διωγμοί των Αρμενίων (1914-1915) με το 1,5 περίπου εκατομμύριο θύματα, αποτελούσαν το προανάκρουσμα για την παρόμοια τύχη και των Ελλήνων. Το 1916 εξαπολύεται η πρώτη μεγάλη οργανωμένη επίθεση των Νεοτούρκων στο Ελληνικό στοιχείο ( θανατώσεις, εξορίες, καταναγκαστικά έργα στα «τάγματα εργασίας», δημεύσεις περιουσιών κλπ.).
Το Κολλέγιο Ανατόλια αναστέλλει τη λειτουργία του. Το ίδιο και ο σύλλογος «Πόντος». Το σχολείο επαναλειτουργεί το 1919 με 175 μαθητές, οπότε επαναδραστηριοποιείται και ο σύλλογος. Το 1920 οι μαθητές γίνονται 218. Όμως, υπό τον Κεμάλ, έχει ήδη αρχίσει το δεύτερο κύμα διώξεων, πολύ πιο βίαιο και απάνθρωπο από το πρώτο.
Ο Τοπάλ Οσμάν με τους τσέτες του αφανίζουν ο,τιδήποτε ελληνικό στην ευρύτερη περιοχή του Πόντου. Οι Κεμαλιστές εισβάλλουν στις εγκαταστάσεις του Ανατόλια, στις 12 Φεβρουάριου του 1921. Ερευνώντας τα κτήρια, εντοπίζουν στα γραφεία της διοίκησης του συλλόγου υλικό (χάρτες, βιβλία, φωτογραφίες) που τους προσφέρει το πρόσχημα να απευθύνουν κατηγορίες στα στελέχη της διοίκησης του Συλλόγου πως δήθεν ενεργούν συνωμοτικά και ότι ο σύλλογος είναι «επαναστατικός».
Το σχολείο κλείνει, αυτή τη φορά οριστικά, τον Μάρτιο του 1921. Μαζί του, φυσικά, κλείνει οριστικά και ο σύλλογος «Πόντος». Επιφανή στελέχη του Συλλόγου, οι καθηγητές Θεοχαρίδης (πρόεδρος) και Ευσταθιάδης, οι μαθητές Συμεών Ανανιάδης (Ταμίας) και αδελφοί Παυλίδη, οδηγούνται στα (κατ’ επίφαση) «δικαστήρια ανεξαρτησίας» και, μετά από βασανιστήρια 4 μηνών, απαγχονίζονται στην πλατεία της Αμάσειας, μαζί με άλλους επιφανείς Έλληνες (μητροπολίτες, επιστήμονες, εμπόρους, τραπεζίτες, εκδότες εφημερίδων), στις 21 Ιουνίου 1921.
Οι παράλληλοι βίοι του Σχολείου Ανατόλια και του συλλόγου «Πόντος» κλείνουν ταυτόχρονα. Ένα σχολείο που επί 35 χρόνια προσέφερε εξαιρετική εκπαίδευση και παιδεία και ένας σύλλογος δραστήριος που σκοπό είχε αποκλειστικά αυτόν που περιγράφεται στο άρθρο 2 του καταστατικού του, χωρίς βέβαια να απεμπολεί την ελληνική καταγωγή των μελών του, όπως με πολλή ενάργεια αναφέρει σε ομιλία του στην τελετή αποφοίτησης (commencment) του 1915 ο τελειόφοιτος Γρηγόριος Σκράμης:
« Ημείς, οι ενταύθα Έλληνες μαθηταί, προσδράμοντας εις σχολήν ξένην, δεν σημαίνει, καθώς δυστυχώς πολλοί νομίζουν, ότι λησμονήσαμεν την εκπλήρωσιν καθηκόντων Έλλησι μαθηταίς επιβαλλόμενων, δεν σημαίνει ότι προσηλυτίσθημεν είτε εξεφυλλίσθημεν. Παραμένομεν μετ’ ακραδάντων πεποιθήσεων εις τα πατροπαράδοτα. Είμεθα ό,τι και πας ομόφυλος ώφειλε να είναι, οίον ορθόδοξοι, εν όσω εξακολουθούμεν να είμεθα πιστά της ορθοδοξίας τέκνα, Έλληνες εν όσω είμεθα και θα είμεθα ένθερμοι υποστηρικταί και ζηλωταί της γλώσσης μας».
Γιωργος Λυσαριδης
ΠΗΓΗ: Περιοδικο "ΠΟΝΤΙΑΚΑ"
 |
| Μερζιφούντα |
Στο άρθρο 2 του καταστατικού προσδιορίζεται ο σκοπός του νέου Συλλόγου : «Σκοπός του Συλλόγου είναι η, εν αδελφική συνενώσει όλων των εν τη σχολή ταύτη Ελλήνων σπουδαστών, α) διανοητική, β) σωματική και γ) καλαισθητική των μελών αυτού ανάπτυξις».
Ο «βίος» του Ανατόλια στη Μερζιφούντα αριθμεί 35 χρόνια, από την ίδρυσή του το 1886, μέχρι το βίαιο κλείσιμό του το 1921. Ο βίος του συλλόγου «Πόντος» έχει τη μισή ακριβώς διάρκεια, από το 1903 μέχρι το 1921.
Είναι δύο βίοι παράλληλοι, με την ίδια τραγική κατάληξη. Ο κύκλος των μελών και των δραστηριοτήτων του συλλόγου αποτελεί υποσύνολο του αντίστοιχου κύκλου του Σχολείου, αφού μέλη του συλλόγου «Πόντος» ήσαν αποκλειστικά μαθητές, καθηγητές και μέλη του προσωπικού του Ανατόλια, τα γραφεία και οι αίθουσες του συλλόγου ήσαν εντός των εγκαταστάσεων του σχολικού συγκροτήματος και οι δραστηριότητές του οργανώνονταν από μέλη του συλλόγου και απευθύνονταν στην «οικογένεια» του Ανατόλια.
Έτσι, η ζωή του συλλόγου «Πόντος» παρακολουθεί τη ζωή του Ανατόλια, την επηρεάζει άμεσα και επηρεάζεται το ίδιο από αυτήν. Η κοινή τους πορεία, ασφαλώς, επηρεάζεται και από το γενικότερο κλίμα που επικρατεί στην περιοχή, τις σχέσεις μεταξύ των πληθυσμών, τις πολεμικές εχθροπραξίες στον ευρύτερο γεωγραφικό χώρο, την εσωτερική «εντροπία» στην οθωμανική επικράτεια, τη ρευστότητα στις σχέσεις μεταξύ των γειτονικών κρατών και τις ανακατατάξεις που προκαλούν οι διεκδικήσεις και τα συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων της εποχής.
Οι ποικίλες δραστηριότητες (εκπαιδευτικές, επιστημονικές, πολιτιστικές, κοινωνικές, αθλητικές κ.α.) του συλλόγου «Πόντος» αποτυπώνονται στο μηνιαίο 16σέλιδο περιοδικό με τίτλο «Πόντος» που εκδίδει ο σύλλογος, όπου μέλη του συλλόγου, καθηγητές και μαθητές, αποτελούν την ομάδα των συντακτών, των αρθρογράφων και των επιμελητών της έκδοσης, η οποία γίνεται αποκλειστικά στην Ελληνική γλώσσα.
Εκδόθηκαν συνολικά 36 τεύχη, το πρώτο τον Μάρτιο του 1910 και το τελευταίο τον Ιούνιο του 1913, οπότε ανεστάλη η έκδοση λόγω των πολεμικών αναταραχών (Βαλκανικοί πόλεμοι) και της ολοένα οξυνόμενης έντασης μεταξύ των πληθυσμών και των διωγμών που είχαν εξαπολύσει και σταδιακά κλιμάκωναν οι Νεότουρκοι.
Ακμή, άνθηση, ομαλή ζωή, αλλά και συρρίκνωση, αναστολή λειτουργίας, κλίμα φοβίας και ανασφάλειας χαρακτηρίζουν τις διάφορες περιόδους της παράλληλης ζωής του σχολείου και του συλλόγου.
Η κορύφωση της ακμής του Κολλεγίου Ανατόλια στη Μερζιφούντα σημειώθηκε το 1913-1914, όπου το δυναμικό του αριθμούσε 425 μαθητές (200 Έλληνες, 160 Αρμένιοι, 40 Ρώσοι και 25 Τούρκοι) και 33 καθηγητές (10 Αμερικανοί, 11 Αρμένιοι, 9 Έλληνες, 2 Ρώσοι και 1 Ελβετός).
Με επίκεντρο την περίοδο αυτή σημειώνεται και η άνθηση και ακμή του συλλόγου «Πόντος» που φθάνει να έχει 180 μέλη και πλουσιότατη δράση. Το κίνημα των Νεοτούρκων (1908) δεν φάνηκε στην αρχή να επηρεάζει αρνητικά τη ζωή των Ελλήνων στη Μερζιφούντα.
 |
| Εμβερ Πασα |
Το αντίθετο, οι επικεφαλής του κινήματος «Ενότητα και Πρόοδος» Εμβέρ Πασά και Νιαζί Πασά διαβεβαίωναν τον πληθυσμό ότι εγκαινιάζεται πλέον μια νέα εποχή, με χαρακτηριστικά τη δημοκρατία, την ισονομία, την ελεύθερη έκφραση και την ειρηνική συνύπαρξη των πληθυσμών με τις διαφορετικές εθνικότητες και θρησκείες.
Όμως, δεν άργησε να εκδηλωθεί το σκοτεινό σχέδιο αφανισμού του χριστιανικού και του Ελληνικού στοιχείου από την ευρύτερη περιοχή του Πόντου.
Οι διωγμοί των Αρμενίων (1914-1915) με το 1,5 περίπου εκατομμύριο θύματα, αποτελούσαν το προανάκρουσμα για την παρόμοια τύχη και των Ελλήνων. Το 1916 εξαπολύεται η πρώτη μεγάλη οργανωμένη επίθεση των Νεοτούρκων στο Ελληνικό στοιχείο ( θανατώσεις, εξορίες, καταναγκαστικά έργα στα «τάγματα εργασίας», δημεύσεις περιουσιών κλπ.).
Το Κολλέγιο Ανατόλια αναστέλλει τη λειτουργία του. Το ίδιο και ο σύλλογος «Πόντος». Το σχολείο επαναλειτουργεί το 1919 με 175 μαθητές, οπότε επαναδραστηριοποιείται και ο σύλλογος. Το 1920 οι μαθητές γίνονται 218. Όμως, υπό τον Κεμάλ, έχει ήδη αρχίσει το δεύτερο κύμα διώξεων, πολύ πιο βίαιο και απάνθρωπο από το πρώτο.
Ο Τοπάλ Οσμάν με τους τσέτες του αφανίζουν ο,τιδήποτε ελληνικό στην ευρύτερη περιοχή του Πόντου. Οι Κεμαλιστές εισβάλλουν στις εγκαταστάσεις του Ανατόλια, στις 12 Φεβρουάριου του 1921. Ερευνώντας τα κτήρια, εντοπίζουν στα γραφεία της διοίκησης του συλλόγου υλικό (χάρτες, βιβλία, φωτογραφίες) που τους προσφέρει το πρόσχημα να απευθύνουν κατηγορίες στα στελέχη της διοίκησης του Συλλόγου πως δήθεν ενεργούν συνωμοτικά και ότι ο σύλλογος είναι «επαναστατικός».
Το σχολείο κλείνει, αυτή τη φορά οριστικά, τον Μάρτιο του 1921. Μαζί του, φυσικά, κλείνει οριστικά και ο σύλλογος «Πόντος». Επιφανή στελέχη του Συλλόγου, οι καθηγητές Θεοχαρίδης (πρόεδρος) και Ευσταθιάδης, οι μαθητές Συμεών Ανανιάδης (Ταμίας) και αδελφοί Παυλίδη, οδηγούνται στα (κατ’ επίφαση) «δικαστήρια ανεξαρτησίας» και, μετά από βασανιστήρια 4 μηνών, απαγχονίζονται στην πλατεία της Αμάσειας, μαζί με άλλους επιφανείς Έλληνες (μητροπολίτες, επιστήμονες, εμπόρους, τραπεζίτες, εκδότες εφημερίδων), στις 21 Ιουνίου 1921.
 |
| Κολέγιο "ΑΝΑΤΟΛΙΑ" |
Οι παράλληλοι βίοι του Σχολείου Ανατόλια και του συλλόγου «Πόντος» κλείνουν ταυτόχρονα. Ένα σχολείο που επί 35 χρόνια προσέφερε εξαιρετική εκπαίδευση και παιδεία και ένας σύλλογος δραστήριος που σκοπό είχε αποκλειστικά αυτόν που περιγράφεται στο άρθρο 2 του καταστατικού του, χωρίς βέβαια να απεμπολεί την ελληνική καταγωγή των μελών του, όπως με πολλή ενάργεια αναφέρει σε ομιλία του στην τελετή αποφοίτησης (commencment) του 1915 ο τελειόφοιτος Γρηγόριος Σκράμης:
« Ημείς, οι ενταύθα Έλληνες μαθηταί, προσδράμοντας εις σχολήν ξένην, δεν σημαίνει, καθώς δυστυχώς πολλοί νομίζουν, ότι λησμονήσαμεν την εκπλήρωσιν καθηκόντων Έλλησι μαθηταίς επιβαλλόμενων, δεν σημαίνει ότι προσηλυτίσθημεν είτε εξεφυλλίσθημεν. Παραμένομεν μετ’ ακραδάντων πεποιθήσεων εις τα πατροπαράδοτα. Είμεθα ό,τι και πας ομόφυλος ώφειλε να είναι, οίον ορθόδοξοι, εν όσω εξακολουθούμεν να είμεθα πιστά της ορθοδοξίας τέκνα, Έλληνες εν όσω είμεθα και θα είμεθα ένθερμοι υποστηρικταί και ζηλωταί της γλώσσης μας».
Γιωργος Λυσαριδης
ΠΗΓΗ: Περιοδικο "ΠΟΝΤΙΑΚΑ"
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου