Ο παροικιακός Ελληνισμός στη Ρωσία έχει τις ρίζες του στον 18ο αιώνα, τότε που η ανάπτυξη του εμπορίου στη Βαλκανική χερσόνησο και τη Νότια Ρωσία προκάλεσε μεταναστεύσεις από τον ελλαδικό χώρο προς τις εμπορικές πόλεις των βορειότερων περιοχών.
Η εμπορική ανάπτυξη οφειλόταν στην άνοδο της ζήτησης αγροτικών προϊόντων της Ανατολής από τη Δύση, για τις ανάγκες της αναπτυσσόμενης βιομηχανίας και της διατροφής των αστικών πληθυσμών της Ευρώπης.
Το βαμβάκι, το μαλλί και το λινάρι για την υφαντουργία, το ζωικό λίπος για τη θέρμανση και τον φωτισμό, τα σιτηρά για τη διατροφή, αποτελούσαν, πλέον, εμπορεύματα υψηλής ανάγκης για το δυτικοευρωπαϊκό εμπόριο, αλλά συγχρόνως και προϊόντα που παράγονταν σε σχετικά μεγάλες ποσότητες στην Ανατολή.
Από την αντίθετη κατεύθυνση η Ανατολή έγινε ο δέκτης των βιομηχανικών προϊόντων και, κυρίως, των υφασμάτων που παρήγαγε η Δύση στα εργοστάσια της Αυστρίας, της Σαξονίας και της Πρωσίας.
Οι εμπορικές ανταλλαγές γίνονταν στα πανηγύρια, που είχαν απίστευτη κίνηση κατά τον 18ο αιώνα, όση δεν είχαν γνωρίσει ποτέ άλλοτε.
Τα πανηγύρια στις πόλεις της Κεντρικής Ευρώπης και της μεσημβρινής Ρωσίας αποτελούσαν ευκαιριακές τοπικές αγορές που, ωστόσο, έπαιρναν τον χαρακτήρα μαζικών πωλήσεων, ανταλλαγών και ζωής.
Τα σπουδαία εμπορικά πανηγύρια της Λειψίας, της Νίζνας, της Ουζουντζόβα, με πολλά άλλα μικρότερα σε ενδιάμεσους τόπους, σχημάτισαν τις εμπορικές επικοινωνίες της εποχής και ένωσαν οικονομικά το τοπίο της Ανατολής με τη Δύση μέσω των χερσαίων δρόμων της Κεντρικής Ευρώπης. Επίσης, πλοιάρια στον Δούναβη άρχισαν τις εμπορικές μεταφορές των σιτηρών της περιοχής.
Έλληνες από τη Μακεδονία και την Ήπειρο πρωτοστάτησαν σ’ αυτή την εμπορική διαδικασία, η οποία κατέκλεισε τον βαλκανικό χώρο και τα εδάφη της μεσημβρινής Ρωσίας στις πρώτες δεκαετίες του 18ου αιώνα.
Υπερκέρασαν, μάλιστα, τους ανταγωνιστές τους από τη Σερβία, τη Βουλγαρία, ακόμη και τους Εβραίους και τους Αρμένιους. Ήταν τόσο διαδεδομένη και κυρίαρχη η παρουσία των Ελλήνων, ώστε η λέξη «Έλληνας» ήταν σχεδόν συνώνυμο του εμπόρου. Όλοι οι ορθόδοξοι έμποροι της οθωμανοκρατούμενης Βαλκανικής, που έλεγχαν το εμπόριο στη Ρωσία, την Κεντρική Ευρώπη και τα Βαλκάνια, ήταν γνωστοί σαν «Έλληνες».
Οι Έλληνες εγκαταστάθηκαν στη Ρωσία και ασχολήθηκαν με το εμπόριο ήδη από τα μέσα, περίπου, του 18ου αιώνα. Πρωτεργάτες αυτής της κίνησης υπήρξαν οι Ηπειρώτες μετανάστες, που μετακινήθηκαν προς τη Ρωσία, αναζητώντας καλύτερη τύχη από εκείνη που τους επιφύλασσε η παραμονή τους στην άγονη πατρίδα.
Μαζί τους κουβάλησαν την εργατικότητα, την υπομονή, τη διάθεση για πρόοδο, αλλά και το πείσμα της επιτυχίας. Επίκεντρα της δραστηριότητάς τους είχαν τα εμπορικά κέντρα της χώρας, τη Μόσχα, το Κίεβο, τη Νίζνα, το Κισνόβι στη Βεσσαραβία, τόπους με έντονο εμπορικό προσανατολισμό προς το εξωτερικό. Βρισκόμαστε, άλλωστε, σε μια εποχή, στην οποία αναπτύσσεται βαθμιαία το εμπόριο ανάμεσα στη Ρωσία και την υπόλοιπη Ευρώπη. Γουναρικά της Καστοριάς και υφάσματα της βιομηχανίας συνιστούν είδη ευρείας κατανάλωσης στη Ρωσία. Από την άλλη πλευρά, όγκοι σιτηρών εξάγονται στο εξωτερικό, σε αγορές, που παρουσιάζουν ελλείψεις αγροτικών προϊόντων.
Οι Ρώσοι έμποροι, εξαιτίας των τυπικών δεσμεύσεων που επέβαλε το καθεστώς της δουλείας στη Ρωσία, αδυνατούσαν να ταξιδεύουν στις εμπορικές πόλεις και τα πανηγύρια του εξωτερικού. Αυτό ακριβώς εκμεταλλεύτηκαν οι Έλληνες μετανάστες, αυτό ήταν το έναυσμα της μετανάστευσης τους στη Ρωσία. Οι Έλληνες εγκαταστάθηκαν στη Νίζνα, το Κίεβο και τη Μόσχα, απ’ όπου ταξίδευαν προς τη Λειψία, ή τη Βιέννη, προμηθεύονταν εμπορεύματα, αντέγραφαν εμπορικές πρακτικές, μάθαιναν την τέχνη του εμπορεύεσθαι, ανέπτυσσαν συνεργατικές σχέσεις με εμπόρους της Δύσης και της Κεντρικής Ευρώπης. Γρήγορα οι Έλληνες μετανάστες θα καταστούν κύριοι των εμπορικών διασυνδέσεων της Ρωσίας και θα παίξουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην πρόοδο των ανταλλαγών με το εξωτερικό.
Οι Έλληνες της Νίζνας, οι Νιέζηνσκιε Γρέκοι, όπως έγραφαν τα διαβατήρια που χορηγούσαν οι ρωσικές αρχές, για να διευκολύνεται η μετακίνησή τους, αλλά και σε αναγνώριση της σπουδαίας οικονομικής τους θέσης ανάμεσα στους υπηκόους της αυτοκρατορίας, σχημάτισαν μια από τις παλαιότερες ελληνικές εμπορικές κοινότητες στο εξωτερικό. Ήδη, από το 1657 αυτοκρατορικό διάταγμα αναγνώρισε την ύπαρξη και τη δράση της Αδελφότητας των Γραικών της Νίζνας.
Η Διοίκηση της Αδελφότητας είχε εκτεταμένες διοικητικές εξουσίες και ήταν αυτή που χορηγούσε τα διαβατήρια στους ομογενείς εμπόρους της πόλης. Οι Έλληνες της Νίζνας ήταν απαλλαγμένοι από φόρους και στρατιωτικές υπηρεσίες. Η εξειδίκευση στις εμπορικές επιχειρήσεις ήταν συνδεδεμένη με επαγγέλματα που είχαν αναπτυχθεί στον τόπο προέλευσης, μια ισχυρή παράδοση μέσα στον χρόνο που υιοθέτησαν οι νέοι μετανάστες. Έτσι οι Γιαννιώτες ήταν γουναράδες, οι Ζαγορίσιοι γίνονταν έμποροι, δάσκαλοι και πρακτικοί γιατροί, οι Καλαρρυτινοί ήταν χρυσοχόοι και ράφτες, οι Κονιτσιώτες κτίστες, πελεκητές και αγιογράφοι, οι Μετσοβίτες ήταν ξυλουργοί κι από το Συρράκο γίνονταν καποτάδες.
Η επιχειρηματική διαδρομή των Ζωσιμάδων, που ξεκίνησαν από το χωριό Γραμμένο της Ηπείρου, επιβεβαιώνει την άνθηση των ελληνικών εμπορικών οίκων αυτή την περίοδο, ενώ η οργάνωση του καταστήματος τους αποτελεί την αφετηρία των ελληνικών εμπορικών δικτυώσεων στις παροικίες της Διασποράς, που θα γνωρίσουν μεγάλη ακμή στη διάρκεια του 19ου αιώνα. Με αφετηρία τη Νίζνα ανέπτυξαν εμπορικές σχέσεις με τη Δύση μέσω του Λιβόρνο, όπου ήταν εγκατεστημένα ορισμένα μέλη της οικογένειας.
Οι διαμένοντες στη Ρωσία αδελφοί Ζώης και Νικόλαος συγκέντρωναν προϊόντα υψηλής ζήτησης από τη ρωσική ενδοχώρα, την Κίνα και την Περσία και άλλες περιοχές της Ανατολής και τα έστελναν για κατανάλωση στα αδέλφια τους στο Λιβόρνο.
Οι τελευταίοι ανταπέδιδαν με αποστολές δυτικών εμπορευμάτων και κυρίως υφασμάτων της βιομηχανίας, ισόποσης αξίας. Γρήγορα η επιχείρηση επεκτάθηκε προς τη Μόσχα, την παλιά πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας, γεγονός που συνέδεσε το δίκτυο των καταστημάτων των Αδελφών Ζωσιμά με την εμπορικότερη πόλη της τσαρικής Ρωσίας. Η περιουσία που σχημάτισαν ήταν κολοσσιαία, όσο παροιμιώδης ήταν και ο λιτός βίος τους. Όλα τα αδέλφια προτίμησαν να μείνουν ανύπαντροι, προκειμένου να κληροδοτήσουν το συσσωρευμένο πλούτο τους στην πατρίδα.
Στο Γραμμένο των Ιωαννίνων γεννήθηκε και ο Ζώης Καπλάνης, ένας άλλος μεγάλος εθνικός ευεργέτης. Ο μέντορας των πρώτων χρόνων της ζωής του, ο Κρομήδας, καταγινόταν με το εμπόριο των γουναρικών, όσο ήταν δεδομένη η απορρόφησή τους από τη ρωσική αγορά.
Αυτό αποτέλεσε και το έναυσμα της μετάβασης του Καπλάνη στη Νίζνα το 1768. Τρία χρόνια αργότερα, επέλεξε τη Μόσχα για έδρα της προσωπική του επιχείρησης, την ίδια στιγμή που ανεξαρτητοποιήθηκε από το κατάστημα του Κρομήδα.
Ο Καπλάνης διέθεσε μεγάλο μέρος της περιουσίας του για εθνωφελείς σκοπούς. Διέθεσε χρήματα στο Αυτοκρατορικό Ορφανοτροφείο της Μόσχας και στο Νοσοκομείο των Ιωαννίνων. Ανέλαβε τη συντήρηση της Μαρουτσαίας Σχολής στα Γιάννενα, καθώς και την οικονομική ενίσχυση της Μεγάλης του Γένους Σχολής.
Μετά τον θάνατό του, με τη διαθήκη του διέθεσε χρήματα για τους φτωχούς από το Γραμμένο και τη Τζιουντίλα (Ζωοδόχος) που ήταν το χωριό της μητέρας του, για τους φυλακισμένους των Ιωαννίνων, για το Νοσοκομείο της Νίζνας στη Ρωσία αλλά και για τις σχολές Πατμιάδα και Αθωνιάδα.
Ανάλογη πορεία ακολούθησαν οι αδελφοί Ριζάρη, που κατάγονταν από το Μονοδένδρι της Ηπείρου. Η Μόσχα, η Νίζνα, αργότερα και η Οδησσός αποτέλεσαν τους τόπους, όπου εγκατέστησαν τις επιχειρήσεις τους.
Αυτή ήταν, άλλωστε, η επιχειρηματική διαδρομή που διήνυσαν πολλοί έμποροι της ενδοχώρας, όσο το επίκεντρο του εμπορικού ενδιαφέροντος της Ρωσίας μετατοπιζόταν στα νοτιότερα εδάφη της αυτοκρατορίας.
Η δημιουργία σχολείων, ορφανοτροφείων, ευαγών ιδρυμάτων, είναι ελάχιστο δείγμα της φιλανθρωπικής συνεισφοράς προς τους τόπους καταγωγής και την Ελλάδα γενικότερα των Ηπειρωτών μεγαλεμπόρων της Ρωσίας.
Το ίδιο γενναιόδωρα φέρθηκαν και προς τη φιλόξενη ρωσική γη, αφού ευεργέτησαν όλα, σχεδόν, τα εκπαιδευτικά ιδρύματα της Μόσχας και την κοινότητα της Νίζνας. Ελληνικά σχολεία, ελληνικές εκκλησίες, κοινότητες ήταν οι νησίδες του Ελληνισμού στους τόπους διαμονής τους, στοιχεία που ενίσχυσαν την αφύπνιση της εθνικής συνείδησης των Ελλήνων μεταναστών.
Βασιλης Καρδασης
Η εμπορική ανάπτυξη οφειλόταν στην άνοδο της ζήτησης αγροτικών προϊόντων της Ανατολής από τη Δύση, για τις ανάγκες της αναπτυσσόμενης βιομηχανίας και της διατροφής των αστικών πληθυσμών της Ευρώπης.
Το βαμβάκι, το μαλλί και το λινάρι για την υφαντουργία, το ζωικό λίπος για τη θέρμανση και τον φωτισμό, τα σιτηρά για τη διατροφή, αποτελούσαν, πλέον, εμπορεύματα υψηλής ανάγκης για το δυτικοευρωπαϊκό εμπόριο, αλλά συγχρόνως και προϊόντα που παράγονταν σε σχετικά μεγάλες ποσότητες στην Ανατολή.
Από την αντίθετη κατεύθυνση η Ανατολή έγινε ο δέκτης των βιομηχανικών προϊόντων και, κυρίως, των υφασμάτων που παρήγαγε η Δύση στα εργοστάσια της Αυστρίας, της Σαξονίας και της Πρωσίας.
Τα πανηγύρια στις πόλεις της Κεντρικής Ευρώπης και της μεσημβρινής Ρωσίας αποτελούσαν ευκαιριακές τοπικές αγορές που, ωστόσο, έπαιρναν τον χαρακτήρα μαζικών πωλήσεων, ανταλλαγών και ζωής.
Τα σπουδαία εμπορικά πανηγύρια της Λειψίας, της Νίζνας, της Ουζουντζόβα, με πολλά άλλα μικρότερα σε ενδιάμεσους τόπους, σχημάτισαν τις εμπορικές επικοινωνίες της εποχής και ένωσαν οικονομικά το τοπίο της Ανατολής με τη Δύση μέσω των χερσαίων δρόμων της Κεντρικής Ευρώπης. Επίσης, πλοιάρια στον Δούναβη άρχισαν τις εμπορικές μεταφορές των σιτηρών της περιοχής.
Έλληνες από τη Μακεδονία και την Ήπειρο πρωτοστάτησαν σ’ αυτή την εμπορική διαδικασία, η οποία κατέκλεισε τον βαλκανικό χώρο και τα εδάφη της μεσημβρινής Ρωσίας στις πρώτες δεκαετίες του 18ου αιώνα.
Υπερκέρασαν, μάλιστα, τους ανταγωνιστές τους από τη Σερβία, τη Βουλγαρία, ακόμη και τους Εβραίους και τους Αρμένιους. Ήταν τόσο διαδεδομένη και κυρίαρχη η παρουσία των Ελλήνων, ώστε η λέξη «Έλληνας» ήταν σχεδόν συνώνυμο του εμπόρου. Όλοι οι ορθόδοξοι έμποροι της οθωμανοκρατούμενης Βαλκανικής, που έλεγχαν το εμπόριο στη Ρωσία, την Κεντρική Ευρώπη και τα Βαλκάνια, ήταν γνωστοί σαν «Έλληνες».
Οι Έλληνες εγκαταστάθηκαν στη Ρωσία και ασχολήθηκαν με το εμπόριο ήδη από τα μέσα, περίπου, του 18ου αιώνα. Πρωτεργάτες αυτής της κίνησης υπήρξαν οι Ηπειρώτες μετανάστες, που μετακινήθηκαν προς τη Ρωσία, αναζητώντας καλύτερη τύχη από εκείνη που τους επιφύλασσε η παραμονή τους στην άγονη πατρίδα.
Μαζί τους κουβάλησαν την εργατικότητα, την υπομονή, τη διάθεση για πρόοδο, αλλά και το πείσμα της επιτυχίας. Επίκεντρα της δραστηριότητάς τους είχαν τα εμπορικά κέντρα της χώρας, τη Μόσχα, το Κίεβο, τη Νίζνα, το Κισνόβι στη Βεσσαραβία, τόπους με έντονο εμπορικό προσανατολισμό προς το εξωτερικό. Βρισκόμαστε, άλλωστε, σε μια εποχή, στην οποία αναπτύσσεται βαθμιαία το εμπόριο ανάμεσα στη Ρωσία και την υπόλοιπη Ευρώπη. Γουναρικά της Καστοριάς και υφάσματα της βιομηχανίας συνιστούν είδη ευρείας κατανάλωσης στη Ρωσία. Από την άλλη πλευρά, όγκοι σιτηρών εξάγονται στο εξωτερικό, σε αγορές, που παρουσιάζουν ελλείψεις αγροτικών προϊόντων.
Οι Ρώσοι έμποροι, εξαιτίας των τυπικών δεσμεύσεων που επέβαλε το καθεστώς της δουλείας στη Ρωσία, αδυνατούσαν να ταξιδεύουν στις εμπορικές πόλεις και τα πανηγύρια του εξωτερικού. Αυτό ακριβώς εκμεταλλεύτηκαν οι Έλληνες μετανάστες, αυτό ήταν το έναυσμα της μετανάστευσης τους στη Ρωσία. Οι Έλληνες εγκαταστάθηκαν στη Νίζνα, το Κίεβο και τη Μόσχα, απ’ όπου ταξίδευαν προς τη Λειψία, ή τη Βιέννη, προμηθεύονταν εμπορεύματα, αντέγραφαν εμπορικές πρακτικές, μάθαιναν την τέχνη του εμπορεύεσθαι, ανέπτυσσαν συνεργατικές σχέσεις με εμπόρους της Δύσης και της Κεντρικής Ευρώπης. Γρήγορα οι Έλληνες μετανάστες θα καταστούν κύριοι των εμπορικών διασυνδέσεων της Ρωσίας και θα παίξουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην πρόοδο των ανταλλαγών με το εξωτερικό.
Οι Έλληνες της Νίζνας, οι Νιέζηνσκιε Γρέκοι, όπως έγραφαν τα διαβατήρια που χορηγούσαν οι ρωσικές αρχές, για να διευκολύνεται η μετακίνησή τους, αλλά και σε αναγνώριση της σπουδαίας οικονομικής τους θέσης ανάμεσα στους υπηκόους της αυτοκρατορίας, σχημάτισαν μια από τις παλαιότερες ελληνικές εμπορικές κοινότητες στο εξωτερικό. Ήδη, από το 1657 αυτοκρατορικό διάταγμα αναγνώρισε την ύπαρξη και τη δράση της Αδελφότητας των Γραικών της Νίζνας.
Η Διοίκηση της Αδελφότητας είχε εκτεταμένες διοικητικές εξουσίες και ήταν αυτή που χορηγούσε τα διαβατήρια στους ομογενείς εμπόρους της πόλης. Οι Έλληνες της Νίζνας ήταν απαλλαγμένοι από φόρους και στρατιωτικές υπηρεσίες. Η εξειδίκευση στις εμπορικές επιχειρήσεις ήταν συνδεδεμένη με επαγγέλματα που είχαν αναπτυχθεί στον τόπο προέλευσης, μια ισχυρή παράδοση μέσα στον χρόνο που υιοθέτησαν οι νέοι μετανάστες. Έτσι οι Γιαννιώτες ήταν γουναράδες, οι Ζαγορίσιοι γίνονταν έμποροι, δάσκαλοι και πρακτικοί γιατροί, οι Καλαρρυτινοί ήταν χρυσοχόοι και ράφτες, οι Κονιτσιώτες κτίστες, πελεκητές και αγιογράφοι, οι Μετσοβίτες ήταν ξυλουργοί κι από το Συρράκο γίνονταν καποτάδες.
Η επιχειρηματική διαδρομή των Ζωσιμάδων, που ξεκίνησαν από το χωριό Γραμμένο της Ηπείρου, επιβεβαιώνει την άνθηση των ελληνικών εμπορικών οίκων αυτή την περίοδο, ενώ η οργάνωση του καταστήματος τους αποτελεί την αφετηρία των ελληνικών εμπορικών δικτυώσεων στις παροικίες της Διασποράς, που θα γνωρίσουν μεγάλη ακμή στη διάρκεια του 19ου αιώνα. Με αφετηρία τη Νίζνα ανέπτυξαν εμπορικές σχέσεις με τη Δύση μέσω του Λιβόρνο, όπου ήταν εγκατεστημένα ορισμένα μέλη της οικογένειας.
Οι διαμένοντες στη Ρωσία αδελφοί Ζώης και Νικόλαος συγκέντρωναν προϊόντα υψηλής ζήτησης από τη ρωσική ενδοχώρα, την Κίνα και την Περσία και άλλες περιοχές της Ανατολής και τα έστελναν για κατανάλωση στα αδέλφια τους στο Λιβόρνο.
Οι τελευταίοι ανταπέδιδαν με αποστολές δυτικών εμπορευμάτων και κυρίως υφασμάτων της βιομηχανίας, ισόποσης αξίας. Γρήγορα η επιχείρηση επεκτάθηκε προς τη Μόσχα, την παλιά πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας, γεγονός που συνέδεσε το δίκτυο των καταστημάτων των Αδελφών Ζωσιμά με την εμπορικότερη πόλη της τσαρικής Ρωσίας. Η περιουσία που σχημάτισαν ήταν κολοσσιαία, όσο παροιμιώδης ήταν και ο λιτός βίος τους. Όλα τα αδέλφια προτίμησαν να μείνουν ανύπαντροι, προκειμένου να κληροδοτήσουν το συσσωρευμένο πλούτο τους στην πατρίδα.
Στο Γραμμένο των Ιωαννίνων γεννήθηκε και ο Ζώης Καπλάνης, ένας άλλος μεγάλος εθνικός ευεργέτης. Ο μέντορας των πρώτων χρόνων της ζωής του, ο Κρομήδας, καταγινόταν με το εμπόριο των γουναρικών, όσο ήταν δεδομένη η απορρόφησή τους από τη ρωσική αγορά.
Αυτό αποτέλεσε και το έναυσμα της μετάβασης του Καπλάνη στη Νίζνα το 1768. Τρία χρόνια αργότερα, επέλεξε τη Μόσχα για έδρα της προσωπική του επιχείρησης, την ίδια στιγμή που ανεξαρτητοποιήθηκε από το κατάστημα του Κρομήδα.
Ο Καπλάνης διέθεσε μεγάλο μέρος της περιουσίας του για εθνωφελείς σκοπούς. Διέθεσε χρήματα στο Αυτοκρατορικό Ορφανοτροφείο της Μόσχας και στο Νοσοκομείο των Ιωαννίνων. Ανέλαβε τη συντήρηση της Μαρουτσαίας Σχολής στα Γιάννενα, καθώς και την οικονομική ενίσχυση της Μεγάλης του Γένους Σχολής.
Μετά τον θάνατό του, με τη διαθήκη του διέθεσε χρήματα για τους φτωχούς από το Γραμμένο και τη Τζιουντίλα (Ζωοδόχος) που ήταν το χωριό της μητέρας του, για τους φυλακισμένους των Ιωαννίνων, για το Νοσοκομείο της Νίζνας στη Ρωσία αλλά και για τις σχολές Πατμιάδα και Αθωνιάδα.
Ανάλογη πορεία ακολούθησαν οι αδελφοί Ριζάρη, που κατάγονταν από το Μονοδένδρι της Ηπείρου. Η Μόσχα, η Νίζνα, αργότερα και η Οδησσός αποτέλεσαν τους τόπους, όπου εγκατέστησαν τις επιχειρήσεις τους.
Αυτή ήταν, άλλωστε, η επιχειρηματική διαδρομή που διήνυσαν πολλοί έμποροι της ενδοχώρας, όσο το επίκεντρο του εμπορικού ενδιαφέροντος της Ρωσίας μετατοπιζόταν στα νοτιότερα εδάφη της αυτοκρατορίας.
Η δημιουργία σχολείων, ορφανοτροφείων, ευαγών ιδρυμάτων, είναι ελάχιστο δείγμα της φιλανθρωπικής συνεισφοράς προς τους τόπους καταγωγής και την Ελλάδα γενικότερα των Ηπειρωτών μεγαλεμπόρων της Ρωσίας.
Το ίδιο γενναιόδωρα φέρθηκαν και προς τη φιλόξενη ρωσική γη, αφού ευεργέτησαν όλα, σχεδόν, τα εκπαιδευτικά ιδρύματα της Μόσχας και την κοινότητα της Νίζνας. Ελληνικά σχολεία, ελληνικές εκκλησίες, κοινότητες ήταν οι νησίδες του Ελληνισμού στους τόπους διαμονής τους, στοιχεία που ενίσχυσαν την αφύπνιση της εθνικής συνείδησης των Ελλήνων μεταναστών.
Βασιλης Καρδασης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου