Το σκεπτικό των αποφάσεων των τουρκικών δικαστηρίων ήταν στερεότυπο για όλους. Το μόνο που πρόσθεταν ήταν το όνομα. Το «σκεπτικό» λοιπόν ήταν:
«Επειδή οι αναφερόμενοι απεδείχθη ότι εσκόπουν και ενήργουν να ιδρύσωσι δημοκρατίαν του Πόντου, αποσπώντες μέγα μέρος του οθωμανικού κράτους από Τραπεζούντας μέχρι Ζογκουλντάκ και μέχρι Σεβαστείας προς το εσωτερικόν, καταδικάζονται... εις τον δι' αγχόνης θάνατον και αι περιουσίαι των θα δημευθώσι....
Πρόεδρος Καβατζέ Ζατέ Εμίν βέης».
Χωρίς καμιά καθυστέρηση την επόμενη μέρα πρωί-πρωί στήνονταν οι αγχόνες. Οι αποφάσεις του στρατοδικείου ήσαν τελεσίδικες και κανένα άλλο ένδικο μέσο για την επανεξέταση της υπόθεσης των καταδικαζομένων δεν προβλέπονταν.
Το δικαστήριο συνήλθε για πρώτη φορά στις 20-8-1921 και σε 15 μέρες έστειλε στην αγχόνη 115 Έλληνες. Εισήχθησαν σε δίκη 95 Αμισινοί και Παφραίοι. Στο μεταξύ στις 5 Σεπτεμβρίου 1921 σε ακραίο δωμάτιο της φυλακής έγινε θεία λειτουργία από το σεβάσμιο Ιερέα παπα-Γιώργη και τον ιεροδιδάσκαλο Βασίλειο Φελέκη. Ο πρωτοσύγκελος Πλάτων Αϊβαζίδης, γέροντας 70 χρόνων με λόγια πίστεως και θάρρους εμψύχωσε όλους τους μελλοθάνατους, που με λυγμούς προσεύχονταν.
Οι άγριες αποδοκιμασίες των θαμώνων του στρατοδικείου, που δονούσαν την αίθουσα του δικαστηρίου κατά την ώρα της δίκης, συνήθως είχαν το εξής περιεχόμενο: «Εσύ ενίσχυσες τον αγώνα για τον ελληνικό Πόντο! Αχάριστο σκυλί, μαύρο σκυλί, κάτσε γάιδαρε, γιε γαϊδάρας».
Σε ότι αφορά τώρα τη δίκη των 95 Αμισινών και Παφραίων, περιγράφονται τα γεγονότα από τον Παντελή Βαλιούλη*, που ήταν ένας από τους καταδικασθέντες και που τελικά σώθηκε από την αγχόνη. Διηγείται λοιπόν ο Βαλιούλης τα γεγονότα αναλυτικά ως εξής:
«Την τρίτη μέρα της δίκης της 6-9-1921, ο φανατικός σαραντάχρονος πρόεδρος με φωνές άγριες επιτίθεται εναντίον των κατηγορουμένων, τους αποκαλεί εκμεταλλευτές των απλοϊκών Τούρκων και αχάριστους προδότες της πατρίδας. Στη συνέχεια οι κατηγορούμενοι δίνουν την έκθεση της απολογίας τους, που είχαν συντάξει την προηγούμενη μέρα. Ο Εμίν βέης τη δίνει στο γραμματέα να τη διαβάσει.Στην έκθεση αυτή:
1) Απορρίπτεται η κατηγορία περί ενοχής και διοργανώσεως κινήματος για την ανεξαρτησία του Πόντου.
2) Γίνεται απολογισμός των ποσών που διαχειρίστηκε η επιτροπή προσφύγων χάρη φιλανθρωπικών σκοπών.
3) Αποδεικνύεται η αθωότητα των παρόντων υποδίκων, οι οποίοι αρπάχτηκαν τη νύχτα από τα σπίτια τους χωρίς να υπάρχουν στοιχεία, χωρίς να βρεθεί τίποτα το ενοχοποιητικό κατά τη λεπτομερή έρευνα των σπιτιών τους.
4) Αποκρούεται η κατηγορία ότι οι παρόντες υπόδικοι είχαν σχέση με τους αντάρτες, δεδομένου ότι οι αντάρτες είναι φυγόστρατοι, ανυπότακτοι, οι οποίοι κατέφυγαν για λόγους ασφαλείας στα βουνό χωρίς άλλο σκοπό.
5) Ανασκευάζεται η κατηγορία εναντίον του αργούντος συλλόγου της Αμισού «Ορφεύς» και εναντίον της εμπορικής λέσχης της οποίας οι περισσότεροι θαμώνες ήσαν Τούρκοι. Και τέλος εξηγείται η στάση του Μητροπολίτη Αμισού Γερμανού Καραβαγγέλη και οι σχέσεις κοινότητος και Μητροπόλεως.
Στη συνέχεια, ως απάντηση στην παραπάνω έκθεση, διαβάζονται δήθεν ενοχοποιητικά έγγραφα. Αυτά ήσαν: Μια έντυπη προκήρυξη, χωρίς χρονολογία και υπογραφή, δύο επιστολές με σφραγίδες «Ιερός μικρασιατικός Σύνδεσμος» με σταυρό στη μέση και χρονολογία 1918, μία επιστολή του Μητροπολίτη Χρυσάνθου προς το Μητροπολίτη Αμάθειας, ένας κανονισμός γραμμένος με μολύβι, χωρίς χρονολογία και υπογραφή αποτελούμενος από 14 άρθρα, γράμματα αντάρτη προς το Μητροπολίτη, χάρτης ποντιακής δημοκρατίας κλπ.
* Παντ. Βαλιούλης, «Σελίδες εκ της συμφοράς του Πόντου 1921-24», Αθήνα 1957.
Αχιλ. Ανθεμίδη, «Τα απελευθερωτικά στρατεύματα του Ποντιακού Ελληνισμού 1912-24».
«Επειδή οι αναφερόμενοι απεδείχθη ότι εσκόπουν και ενήργουν να ιδρύσωσι δημοκρατίαν του Πόντου, αποσπώντες μέγα μέρος του οθωμανικού κράτους από Τραπεζούντας μέχρι Ζογκουλντάκ και μέχρι Σεβαστείας προς το εσωτερικόν, καταδικάζονται... εις τον δι' αγχόνης θάνατον και αι περιουσίαι των θα δημευθώσι....
Πρόεδρος Καβατζέ Ζατέ Εμίν βέης».
 |
| Φυλακές Αμάσειας |
Χωρίς καμιά καθυστέρηση την επόμενη μέρα πρωί-πρωί στήνονταν οι αγχόνες. Οι αποφάσεις του στρατοδικείου ήσαν τελεσίδικες και κανένα άλλο ένδικο μέσο για την επανεξέταση της υπόθεσης των καταδικαζομένων δεν προβλέπονταν.
Το δικαστήριο συνήλθε για πρώτη φορά στις 20-8-1921 και σε 15 μέρες έστειλε στην αγχόνη 115 Έλληνες. Εισήχθησαν σε δίκη 95 Αμισινοί και Παφραίοι. Στο μεταξύ στις 5 Σεπτεμβρίου 1921 σε ακραίο δωμάτιο της φυλακής έγινε θεία λειτουργία από το σεβάσμιο Ιερέα παπα-Γιώργη και τον ιεροδιδάσκαλο Βασίλειο Φελέκη. Ο πρωτοσύγκελος Πλάτων Αϊβαζίδης, γέροντας 70 χρόνων με λόγια πίστεως και θάρρους εμψύχωσε όλους τους μελλοθάνατους, που με λυγμούς προσεύχονταν.
Οι άγριες αποδοκιμασίες των θαμώνων του στρατοδικείου, που δονούσαν την αίθουσα του δικαστηρίου κατά την ώρα της δίκης, συνήθως είχαν το εξής περιεχόμενο: «Εσύ ενίσχυσες τον αγώνα για τον ελληνικό Πόντο! Αχάριστο σκυλί, μαύρο σκυλί, κάτσε γάιδαρε, γιε γαϊδάρας».
Σε ότι αφορά τώρα τη δίκη των 95 Αμισινών και Παφραίων, περιγράφονται τα γεγονότα από τον Παντελή Βαλιούλη*, που ήταν ένας από τους καταδικασθέντες και που τελικά σώθηκε από την αγχόνη. Διηγείται λοιπόν ο Βαλιούλης τα γεγονότα αναλυτικά ως εξής:
«Την τρίτη μέρα της δίκης της 6-9-1921, ο φανατικός σαραντάχρονος πρόεδρος με φωνές άγριες επιτίθεται εναντίον των κατηγορουμένων, τους αποκαλεί εκμεταλλευτές των απλοϊκών Τούρκων και αχάριστους προδότες της πατρίδας. Στη συνέχεια οι κατηγορούμενοι δίνουν την έκθεση της απολογίας τους, που είχαν συντάξει την προηγούμενη μέρα. Ο Εμίν βέης τη δίνει στο γραμματέα να τη διαβάσει.Στην έκθεση αυτή:
1) Απορρίπτεται η κατηγορία περί ενοχής και διοργανώσεως κινήματος για την ανεξαρτησία του Πόντου.
2) Γίνεται απολογισμός των ποσών που διαχειρίστηκε η επιτροπή προσφύγων χάρη φιλανθρωπικών σκοπών.
3) Αποδεικνύεται η αθωότητα των παρόντων υποδίκων, οι οποίοι αρπάχτηκαν τη νύχτα από τα σπίτια τους χωρίς να υπάρχουν στοιχεία, χωρίς να βρεθεί τίποτα το ενοχοποιητικό κατά τη λεπτομερή έρευνα των σπιτιών τους.
4) Αποκρούεται η κατηγορία ότι οι παρόντες υπόδικοι είχαν σχέση με τους αντάρτες, δεδομένου ότι οι αντάρτες είναι φυγόστρατοι, ανυπότακτοι, οι οποίοι κατέφυγαν για λόγους ασφαλείας στα βουνό χωρίς άλλο σκοπό.
5) Ανασκευάζεται η κατηγορία εναντίον του αργούντος συλλόγου της Αμισού «Ορφεύς» και εναντίον της εμπορικής λέσχης της οποίας οι περισσότεροι θαμώνες ήσαν Τούρκοι. Και τέλος εξηγείται η στάση του Μητροπολίτη Αμισού Γερμανού Καραβαγγέλη και οι σχέσεις κοινότητος και Μητροπόλεως.
 |
| Δικαστήρια Ανεξαρτησίας στην Αμάσεια |
Στη συνέχεια, ως απάντηση στην παραπάνω έκθεση, διαβάζονται δήθεν ενοχοποιητικά έγγραφα. Αυτά ήσαν: Μια έντυπη προκήρυξη, χωρίς χρονολογία και υπογραφή, δύο επιστολές με σφραγίδες «Ιερός μικρασιατικός Σύνδεσμος» με σταυρό στη μέση και χρονολογία 1918, μία επιστολή του Μητροπολίτη Χρυσάνθου προς το Μητροπολίτη Αμάθειας, ένας κανονισμός γραμμένος με μολύβι, χωρίς χρονολογία και υπογραφή αποτελούμενος από 14 άρθρα, γράμματα αντάρτη προς το Μητροπολίτη, χάρτης ποντιακής δημοκρατίας κλπ.
* Παντ. Βαλιούλης, «Σελίδες εκ της συμφοράς του Πόντου 1921-24», Αθήνα 1957.
Αχιλ. Ανθεμίδη, «Τα απελευθερωτικά στρατεύματα του Ποντιακού Ελληνισμού 1912-24».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου