Σίμος Τσαπνίδης: Ένας πρωτοπόρος Πόντιος υπαρξιστής

Σίμος Τσαπνίδης με τον Γιώργο Βιδάλη.

Τον Σίμο Τσαπνίδη, τον «πρωτοπόρο των Ελλήνων υπαρξιστών», τον γνώρισα πριν από 25 και περισσότερα χρόνια, κάπου γύρω από τη νομική σχολή του πανεπιστημίου της Αθήνας. 
Τότε μου αφηγήθηκε και έμαθα για τους Έλληνες υπαρξιστές και τη δράση τους.
Στη συνέχεια τον έβλεπα — με ένα κόκκινο φουλάρι — εκτός από διάφορες πολιτικές εκδηλώσεις και σε εκδηλώσεις με καθαρά ποντιακό περιεχόμενο. Ο Σίμος Τσαπνίδης γεννήθηκε το 1909 στη Σινώπη του Πόντου. Γιαυτό και ονόμασε «Διογένη (Σινωπέα)» τον Σύλλογο Ελλήνων Υπαρξιστών.
Στην οικογένεια του είχαν θύματα — μεταξύ αυτών και ο πατέρας του — από την εποχή των σκληρών διώξεων που εξαπέλυσαν οι Τούρκοι εθνικιστές κατά των «μη αφομοιώσιμων» λαών της οθωμανικής αυτοκρατορίας.
 Μιλούσαμε πολύ για διάφορα θέματα. Τότε πρωτάκουσα για την περίφημη Παράγκα, αλλά και διάφορα ανορθόδοξα που έκαναν και σόκαραν, μάλλον, τη συντηρητική μετεμφυλιακή Ελλάδα. Διάβαινα και εγώ τη μετά  Σαρτρ εποχή μου, οπότε άκουγα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον την εμπειρία του Σίμου.
Συνέχεια μου ζητούσε να περάσω από το σπίτι του, κάπου μεταξύ Μοναστηρακίου και Ψυρρή. Ήθελε να μου δείξει το αρχείο του. Δυστυχώς δεν βρήκα το χρόνο να πάω τότε. Τελικά, το αρχείο το έδωσε, από ότι έμαθα, στον Γιώργο Βιδάλη της «Ελευθεροτυπίας», ο οποίος του έκανε και ένα ενδιαφέρον αφιέρωμα στην εφημερίδα.
Το αφιέρωμα που κάνω εγώ στον Σίμο, δε γίνεται μόνον για τη Μνήμη ενός απλού, αλλά ιδιαιτέρως ενδιαφέροντος ανθρώπου, που γνώρισα, αλλά και γιατί ακόμη με σιγοτρώνε οι ενοχές που δεν βρήκα τότε τον χρόνο να ανταποκριθώ στα καλέσματα του.

«Αν απελπιστείς, μην απελπίζεσαι»
Του Γιώργου Βιδάλη

Τσαγκάρης και επισκευαστής ομπρελών, μποέμ και περιηγητής, ο Σίμος Τσαπνίδης (1909-1999) υπήρξε ο αρχηγός της ομάδας της ελληνικής εκδοχής του υπαρξισμού, με τις συζητήσεις και τα πάρτι στην περίφημη «Ιπτάμενη Παράγκα» — κατοικία του στη γειτονιά του Ψυρρή, στα μέσα της δεκαετίας του 1950. Να λοιπόν που... επιστρέφει με δικά του κείμενα αλλά και με ένα βιβλίο σχετικό με αυτόν, για να φανεί εκείνη η δύσκολη εποχή με ένα αλλιώτικο, αλέγκρο βλέμμα.
Με τη φροντίδα του δημοσιογράφου Μανώλη Νταλούκα ανοίχτηκε το αρχείο του Σίμου του υπαρξιστή, που παρέμενε κλειστό από τον θάνατο του σε δύο θυρίδες της Εμπορικής Τράπεζας, στην Ομόνοια. Εκεί βρέθηκαν:
•Το «Βιβλίο του Σίμου», ένα χειρόγραφο βιβλίο 1.372 σελίδων, όπου ο ίδιος εξιστορεί τη ζωή και τη δράση των υπαρξιστών της Ιπτάμενης Παράγκας. Από το πώς έγινε ο Σύλλογος Ελλήνων Υπαρξιστών έως το κλείσιμο του, με την επέμβαση της Αστυνομίας (1953-1955). Εντυπώσεις περαστικών από το θρυλικό αυτό στέκι, όπως του Νίκου Καρούζου ή του Ζακ Πρεβέρ. Ενας ξέγνοιαστος τρόπος ζωής με πάρτι, χορούς, αναγνώσεις ποιημάτων, χιούμορ λυτρωτικό, εκδρομές αλλά και φιλανθρωπικές εκδηλώσεις. Ενα μικρό κίνημα ανθρώπων που ήταν κατά κάποιο τρόπο οι πρόδρομοι των μπίτνικς και χίπις, στην ήπια ελληνική μορφή τους.
Να τονίσουμε εδώ ότι ο Νταλούκας αφιερώνει ένα εκτενές κεφάλαιο στην «Εποχή της Παράγκας» (1953-1956) στο βιβλίο του «Ελληνικό Ροκ», που ξεκινάει από τη γενιά του χάους και φτάνει έως το θάνατο του Παύλου Σιδηρόπουλου (1945-1990). Ενα ενδιαφέρον βιβλίο για την ιστορία του ελληνικού ροκ.
•Στις θυρίδες βρέθηκαν επίσης τα ημερολόγια του Σίμου, που μετά το κλείσιμο της Παράγκας, έφυγε, το 1956, από την Ελλάδα και περιπλανήθηκε στην Ευρώπη έως το 1978. Μια περιηγητική ματιά με πολλές πληροφορίες για τη ζωή των Ελλήνων στο εξωτερικό, για τους ξένους περιθωριακούς, κ.ά.

•Αρνητικά φιλμ, με περίπου 40.000 ασπρόμαυρες φωτογραφίες που τράβηξε ο Σίμος στα ταξίδια του. Από τις πρώτες αντιδικτατορικές ομάδες των Ελλήνων του εξωτερικού έως τις πρώτες πορείες ειρήνης στο Ολντερμάστον και τον Γαλλικό Μάη του 1968.
•Φωτογραφίες με παρέες υπαρξιστών στην Παράγκα, αλλά και έργα τέχνης που σκάρωναν εκεί. Δηλαδή, ζωγραφιές και σκίτσα των Πιτ Κουτρουμπούση, Πέτρου Πανταζή, Αντώνη Ρηγάτου, κ.ά.

Η «Ιπτάμενη Παράγκα» του Σίμου

«Η κατάστασις είναι κρίσιμος αλλά όχι απελπιστική», «Αν απελπιστείς, μην απελπίζεσαι», «Χαιρετούμε τη λόξα του γέλιου». Τέτοια συνθήματα και ατάκες έβλεπες τις ξύλινους τοίχους τις «Παράγκας», μαζί με διάφορα περίεργα αντικείμενα, κρεμασμένα από το ταβάνι.
 Νέοι και νέες, από τα λαϊκά στρώματα, κυρίως, ξέδιναν κουβεντιάζοντας, χορεύοντας μπούκι μπούκι, διαβάζοντας ποιήματα. «Σ' αυτό το πλεούμενο σκάφος φιλοσοφούμε και κάνουμε όλων των ειδών τις συζητήσεις για τον σουρεαλισμό, υπαρξισμό, φουτουρισμό και την τέχνη», σημείωνε στο βιβλίο του ο Σίμος.

Γιώργος Βιδάλης