Νηστεία αποκαλείται η έμπρακτη, με θέληση και πίστη, αποχή για μια ή και περισσότερες ημέρες από ορισμένες τροφές ή και από όλες. Γνώρισμά της νηστείας είναι η εγκράτεια, η οποία και παρομοιάζετε ως το φρένο στη ζωή μας. Αυτό σημαίνει πως στη νηστευτική περίοδο γίνεται απαραίτητη η απόρριψη των απολαύσεων (υλικών ή και πνευματικών).
Ο θεσμός της νηστείας δεν ήταν άγνωστος στον προϊστορικό άνθρωπο, καθώς λογαριάζονταν σαν εθιμική προετοιμασία προς ένα νέο ξεκίνημα, όπως στην έναρξη μιας επιχείρησης, στο ξεκίνημα μιας τελετής και κυρίως στην απαρχή μιας πολεμικής σύρραξης.
Στο κατά Ματθαίο ευαγγέλιο διαβάζουμε: «Ο Ιησούς οδηγήθηκε από του Αγίου Πνεύματος εις την έρημο και ενήστευσε σαράντα ημέρες και σαράντα νύχτες».
Στη δε, «Επί του όρους» ομιλία του ο Χριστός, αμέσως μετά την εκφώνηση του «Πάτερ ημών», της Κυριακής προσευχής όπως λέγεται, πρόσθεσε τα παρακάτω: «Όταν νηστεύετε μη γίνεσθε σκυθρωποί όπως οι υποκριτές, οι οποίοι παραμορφώνουν τα πρόσωπά τους δια το θεαθήναι».
Οι μαθητές του Χριστού, οι Απόστολοι, καθιέρωσαν τη νηστεία της Τετάρτης και της Παρασκευής στο ενδιάμεσο του εβδομαδιαίου κύκλου, σε ανάμνηση των αντίστοιχων ημερών , κατά των οποίων έχει κορυφωθεί το θείο πάθος.
Τις αρχές του 4ου αιώνα, αμέσως μετά το Διάταγμα των Μεδιολάνων — Μιλάνου Ιταλίας — περί ανεξιθρησκίας και στο πλαίσιο της Α' Οικουμενικής Συνόδου, το 325 στη Νίκαια της Βιθυνίας, καθιερώθηκε η νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, η οποία ερμηνεύτηκε ως μίμηση των σαράντα ημερών της νηστείας του Χριστού. Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή προτάχθηκε του Πάσχα και θεωρήθηκε ως προετοιμασία των χριστιανών για την πνευματική προσδοκία της Ανάστασης.
Ο Μέγας Βασίλειος προσδιορίζει τη νηστεία ως αποχή από ορισμένες τροφές. Την αναγνωρίζει ως εγκράτεια και διασαφηνίζει το πνευματικό της περιεχόμενο, όπως παρακάτω:
«Η αληθινή νηστεία συνδέεται με την εγκράτεια της γλώσσας (πολλά πα ξέρω, ολίγα πα λέγω), με την ελεημοσύνη (μακάριος ο ελεήμονας), με τη φροντίδα να μη γνωρίζει η αριστερά τη δίνει η δεξιά, καθώς οι αγαθοεργίες πρέπει να γίνονται διακριτικά (ο αγαθοεργός περιορίζεται να ελέπ' ατον μόνον ο θεόν).
Επομένως, θεμελιώδης αρχή της νηστείας, σύμφωνα με τον Μεγάλο της Ορθόδοξης Εκκλησίας πατέρα της Θεολογίας, είναι η εγκράτεια, γιαυτό και ως γνώστης των κλασικών γραμμάτων, συμπλέει με το λόγο του Ισοκράτη: «Ο εγκρατής, κύριος εαυτού εισί».
Με βάση την επιβεβλημένη εγκράτεια και σύμφωνα με τα πολλά ωφελήματα που προκύπτουν από αυτήν, η νηστεία επεκτάθηκε σε τακτά διαστήματα και σε άλλες ημέρες του χρόνου, όπως:
Η νηστεία της Μεγάλης εβδομάδας, αρχής γενομένης από τη Μεγάλη Δευτέρα.
Η νηστεία του Μεγάλου Σαββάτου, « όλα τα Σάββατα καταλεί, πλην το Μέγα Σάββατο».
Η νηστεία των Αγίων της εκκλησίας οικουμενικών δασκάλων Πέτρου και Παύλου, η οποία αρχίζει την Κυριακή των Αγίων Πάντων και λήγει στις 29 Ιουνίου, ημέρα μνήμης των δυο Αποστόλων.
Η νηστεία των δεκαπέντε ημερών του πρώτου δεκαπενθημέρου του Αυγούστου, στη μνήμη της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
Η νηστεία την ημέρα μνήμης της επετείου της αποκεφαλίσεως του Ιωάννου του Προδρόμου, στις 29 Αυγούστου.
Η νηστεία την ημέρα της ευρέσεως του Τιμίου Σταυρού στις 15 Σεπτεμβρίου.
Η νηστεία η τεσσαρακονθήμερος των Χριστουγέννων, η οποία αρχίζει ανήμερα 15 Νοεμβρίου και λήγει το πρωί της 25γ,ς Δεκεμβρίου, μετά την απόλυση του εκκλησιάσματος.
Η νηστεία της ημέρας που προηγείται των Θεοφανείων, παραμονή δηλαδή των Φώτων.
Στη διάρκεια της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και το πρώτο Σάββατο των Νηστειών, ενθαρρυντικός είναι ο λόγος προς όσους νηστεύουν, όπως: «Ο Μωυσής τον καιρό της εγκράτειας το Νόμο του Θεού δέχθηκε. Το Νόμο, που για το λαό του προσέλαβε.
» Ο προφήτης Ηλίας νηστεύσας στους ουρανούς κατέληξε.
» Οι τρεις παίδες Αβραμιαίοι, τύραννο παρανομούντα δια νηστείας ενίκησαν.
» Δι αυτής και ημάς, Σωτήρ, αξίωσον της αναστάσεως τυχείν, ούτω βοώντας: άγιος ο Θεός, άγιος ισχυρός, άγιος αθάνατος ελέησον ημάς».
Για τον ποντιακό Ελληνισμό, που οι άνθρωποι του τα θέσφατα της παράδοσης τιμούν σταθερά, ξεχωριστά και καμιά φορά και με «υπερβάλλοντα ζήλο», η νηστεία της πρώτης εβδομάδας της Μεγάλης Σαρακοστής (έτσι την λέει ο λαός), ενδύεται το ιδιαίτερο λατρευτικό γνώρισμα, στην οποία συχνά φωλεύουν τα ήθη κι έθιμά των Ποντίων όπως:
Την αυστηρή νηστεία του πρώτου επταημέρου της Μεγάλης Σαρακοστής όπου, λαδ' κι φαϊσκά τεν, κρασίν πα κι ποτισκάται και τα ευκαιρέσαι, σεφτελέσαι ειν', τιμούν οι πιστοί, θαυμαστά κι εθιμοτυπικά.
Σε όλη την εβδομάδα, με αποκορύφωμα το Ψυχοσάββατο των Αγίων Θεοδώρων και ιδιαίτερα του Αγίου Θεοδώρου του Τήρωνος, ο οποίος συνέβαλε στο θαύμα των κολλύβων, τηρείται υποδειγματικά η νηστεία.
Διότι με παρέμβασή του σώθηκαν από βέβαιο θάνατο οι χριστιανοί, όταν εξεπίτηδες και για λόγους εξοντωτικής μανίας οι εικονομάχοι δηλητηρίασαν όλα τα τρόφιμα. Ο Θεόδωρος Στρατηλάτης που διείδε τον κίνδυνο, όρισε οι χριστιανοί προκειμένου να σωθούν από βέβαιο θάνατο, να τρώνε κόλλυβα. Έτσι κι έγινε.
Εκπαιδευτικός - Συγγραφέας
Πηγη: Περιοδικό ΠΟΝΤΙΑΚΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου