Iατροί

 Μόνιμος ιατρός εις Σαντά δεν υπήρχεν την ιατρικήν εξήσκουν δωρεάν, διάφοροι πρακτικοί, με πρακτικά ιδιοσυσκευάσματα, αγνώστου συνθέσεως, και παρασκευής, την σύνθεσιν των οποίων εκράτουν μυστικήν.

Δια τα πρόσφατα τραύματα εχρησιμοποίουν επιθέματα ή από κανάβι βρεγμένα με πρόσφατα ούρα, ή καπνόν, ή ακόμα και κοπριάν αγελάδος. Δια τα χρόνια τραύματα εχρησιμο­ποίουν, διάφορας από βότανα αλοιφάς (μελεχέμια).

Δια τα κάπως βαρύτερα τραύματα εχρησιμοποίουν τεμά­χια κανάβεως δια παροχέτευσιν, τα οποία αντικαθήστουν καθημερινώς μέχρι αποθεραπείας, και τα έλεγον φυτίλια.

Δια τας οφθαλμολογικός παθήσεις, καμμίαν θεραπείαν δεν εφήρμοζον^- ως εκ τούτου η εξέλιξις ήτο ή η αυτόματος ίασις, ή το μοιραιόν δια τον οφθαλμόν, αν η πάθησις ήτο σοβαροτέρα.

 Δια τας οδοντικός παθήσεις ίσχυεν το, πονάει δόντι βγάζει δόντι. Την εξαγωγήν έκαμνε κάποιος πρακτικός, ειδικευθείς περί αυτά, ο οποίος μονίμως φέρων εις την ζώνην του μιαν οδοντικήν τανάγραν εξερρίζωνε το πονεμένο δόντι, όπου ετύχαινεν να τον εύρη ο πάσχων. Βέβαια δεν ήτο ασύνηθες λόγω κακού υπολογισμού να εξερρίζωνε, αντί του πάσχοντος άλλο παράπλευρον υγιές.

Ισχανάντων- Πινιατάντων- Τερζάντων

Τα νοσήματα εχωρίζοντο

1) Εις παθήσεις της κεφαλής που γενικώς ελέγοντο κεφαλόπονοι ή πονοκέφαλοι^- και εθεραπεύοντο δια σφικτής μετωποϊνιακής περιδέσεως της κεφαλής.

2) Εις παθήσεις του θώρακος· που συλλήβδην ελέγοντο κρυο­λογήματα, και εθεραπεύοντο με ζεστά επιθέματα, ζεστά ρο­φήματα, ως γάλα ή οινοπνευματούχον ποτόν αν υπήρχεν ολίγον κονιάκ, και πολλάκις με επάλειψιν του θώρακος με πετρέλαιον.

3) Εις παθήσεις της κοιλιάς, που ελέγοντο κοιλόπονοι ή σιαντσία, και εθεραπεύοντο με κρύα, ή ζεστά επιθέματα^- τα ζεστά επιθέματα συνήθως εγίνοντο με το ζέσταμα ενός χάλ­κινου σκεύους, το οποίον ετοποθετείτο επί της κοιλιάς του πάσχοντος σε πλήρη εφαρμογήν ή επί του οποίου εκάθητο ο πάσχων.

4) Εις κακώσεις των άκρων (κατάγματα ή εξαρθρήματα), τα οποία περιεδένοντο με προχείρους νάρθηκας, ή περιεβάλλοντο με δέρμα προσφάτως σφαγέντος μοσχαριού^- αν η σφαγή συνέπιπτε με την ημέραν της κακώσεως.

5) Εις ψυχικάς παθήσεις, αι οποίαι ήσαν δύο ειδών, μανιακαί, και καταθλιπτικοί. Και οι μέν μανιακοί εκλείνοντο σε κλειστούς χώρους, δια να μην προκαλέσουν κακώσεις με λίθους ή ξύλα εις τους κατοίκους, και κυρίως στα παιδιά, οι δε καταθλιπτικοί περιεφέροντο ελεύθερα ως παλαλοί, και απετέλουν την μόνιμον διασκέδασιν των παιδιών.

Δια τους ψυχοπαθείς ουδεμία θεραπεία εγίνετο, και το μό­νον το οποίον έκαμνον οι συγγενείς των, ήτο ή να καταφύγουν εις θρησκευτικάς παρακλήσεις, ή εις τους επαγγελομένους τους μάγους (τσιντσίδες), κυρίως Τούρκους, και σπανίως Έλ­ληνας, οι οποίοι δια των μαγικών των σκευασμάτων, και ανα­γνωσμάτων, εβελτίωναν την ίδιαν των οικονομικήν κατάστασιν.

Αξίζει να περιγραφή αυτό που συνέβη με έναν άκακον ψυχοπαθή εξ Ισχανάντων Κόταν (Κώσταν) το όνομα. Ο Κότας αυτός περιεφέρετο ελεύθερα εις το χωρίον χωρίς να ενοχλή κανένα^- ήτο και αρκετά μορφωμένος, την δε πάθησιν αυτού ενεφάνισεν σπουδάζων εις Αθήνας, οπότε και διεκόψας τας σπουδάς του επανήλθε εις Σαντά.

Επειδή μετά την αποχώρησιν των Ρωσικών στρατευμάτων κατοχής, οι περίοικοι της Σαντάς Τούρκοι, έδειξαν διαθέσεις να επιτεθούν εναντίον της Σαντάς, και να προβούν εις λεηλα­σίας και κακώσεις, πριν της εγκαταστάσεως των επισήμων Τουρκικών αρχών, κατά τον Νοέμβριον του έτους 1917 συνήλθον εις κοινήν σύσκεψιν οι προύχοντες της Σαντάς εις Ισχανά­ντων, και απεφάσισαν να λάβουν προληπτικά μέτρα προστα­σίας μέχρι της αποκαταστάσεως των Τουρκικών πολιτικών αρχών.

Προς τούτο απεφασίσθη όπως συγκροτηθούν δυο νυκτερι­νοί περίπολοι, αι οποίαι να επιβλέψουν την παραποτάμιον οδόν, διότι αυτή ήτο και η μόνη προσιτή λόγω της χειμερινής περιόδου.

Συνεστήθη δε εις αυτάς όπως, άμα κάποια των δύο αντιληφθή κάποιον κίνδυνον σπεύσει εις το κωδωνοστάσιον της εκ­κλησίας (Αγίας Κυριακής), και δια κωδωνοκρουσίας ειδοποιή­σει τους κατοίκους^- συνάμα δε και τα άλλα χωρία μόλις ακούσουν την κωδωνοκρουσίαν να κάμνουν το ίδιον κρούοντες τας καμπάνας και των άλλων χωριών, και έτσι να ειδοποιούνται όλοι οι κάτοικοι δια συναγερμόν,

Τας συζητήσεις αυτάς ήκουεν απαθώς και ο ψυχοπαθής Κόττας χωρίς κανείς να δίδη σημασίαν δια την παρουσίαν του.

Την πρώτην νύκτα κατά το μεσονύκτιον ηκούσθησαν να κρούωνται οι κώδωνες της Αγίας Κυριακής Ισχανάντων. Εις το άκουσμα αυτό απήντησαν αρχικώς αι καμπάνες του απέναντι χωρίου Ζουρνατσάντων, και εν συνεχεία όλες οι καμπάνες και των άλλων χωριών.

Αμέσως οι μεν τολμηροί των κατοίκων, πήραν τα όπλα τους και συνεκεντρώθησαν εις τους δρόμους, οι δε δειλότεροι παρέμειναν εις τα σπίτια τους, αμπάρωσαν τας πόρτας, και ήρχισαν να πυροβολούν από τα παράθυρα εις τον αέρα, προς εκφοβισμόν.

Επειδή όμως μετά τον πρώτον πανικόν αι περίπολοι δεν αντελήφθησαν τίποτε το ιδιαίτερον, οι δε κώδωνες της Αγίας Κυριακής εξηκολούθουν να κρούωνται δαιμονιωδώς, έτρεξαν μερικοί προς τα εκεί δια να ιδούν τι συμβαίνει^- οπότε είδον τον Κότταν να κτυπά με μανίαν τους κώδωνας.

Αμέσως ειδοποίησαν και τους άλλους, και δια φωνών ειδοποιήθησαν οι κάτοικοι των άλλων χωρίων, ότι κανείς κίνδυ­νος δεν υπήρχεν, παρέλαβον δε τον Κότταν και τον ενέκλεισαν εις ένα πρόχειρον κρατητήριον, που υπήρχεν εις την πλατείαν Ισχανάντων.

Την επομένην πρωΐαν ήλθεν εις Ισχανάντων ο μουχτάρης του χωρίου Πιστοφάντων, ακούων εις το παρατσούκλι Πάρδος (έτσι ονόμαζον οι Σανταίοι τον ευτραφή γάτον), επεσκέφθη εις το κρατητήριον τον Κότταν και τον ηρώτησεν. Γιατί επήκες ατό Κόττα (διατί το έκαμες Κόττα) αλλ’ ο Κόττας δεν απάντησεν ούτε εγύρισεν να τον βλέπη. Τότε ο Πάρδος επανέλαβεν την ερώτησιν εις έντονον ύφος.

Οπότε ο Κόττας, ο οποίος αδιάφορα έβλεπεν το έδαφος, εγύρισεν το πρόσωπον του προς τον Πάρδον και εφώναζεν μνιάου-μνιάου, απήντησεν σύμφωνα με το όνομά του εις γλώσσαν Παρδικήν, και επανέστρεψεν την προσοχήν του και πάλιν προς το έδαφος του κρατητηρίου του.

Ανδρέας Σπυράντης

Ιατρος

"ΣΥΜΒΟΛΗ ΕΙΣ ΤΑ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ ΤΗΣ ΣΑΝΤΑΣ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ"

Εκδοσεις: Αδελφοι Κυριακίδη

Θεσσαλονικη 1990