Το Εθνικό Συμβούλιο των Ελλήνων της Αρμενίας

 Στο διάστημα που μεσολαβεί από την αναχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων μέχρι την εγκατάσταση της Αρμενικής και Γεωργιανής Δημοκρατίας, η θέση των Ελλήνων επιδεινώθηκε ακόμη περισσότερο.

 Οι επιδρομές των Κούρδων και των ντόπιων Τούρκων εντάθηκαν. Η απουσία ικανής αρμενικής στρατιωτικής δύναμης όξυνε ακόμη περισ­σότερο την ένταση ανάμεσα στις εθνότητες.

Ακόμη, οι ελληνικοί πλη­θυσμοί που παρέμειναν στην περιοχή του Καρς σε προσφυγικούς κα­ταυλισμούς, όσοι δηλαδή δεν είχαν μετακινηθεί προς τα βόρεια του Καυκάσου, αντιμετώπιζαν πολλά προβλήματα, και κυρίως τροφής και στέγης. Για να αντιμετωπίσουν λοιπόν κάπως αποτελεσματικά την κα­τάσταση, αναγκάστηκαν να συγκροτήσουν πολιτική οργάνωση.

Στις 14 Ιουλίου του 1919 συγκαλέστηκε στο Καρς το Α' Συνέδριο των Ελλήνων της Αρμενίας. Το συνέδριο διήρκεσε περίπου δέκα μέρες. Σ' αυτό πήραν μέρος σαράντα-έξι αντιπρόσωποι από τις εξήντα-μία κατοικη­μένες περιοχές της Αρμενίας, δηλαδή περισσότερες από τις μισές πε­ριοχές έστειλαν αντιπροσώπους.

Η πρώτη ημέρα του συνεδρίου ανα­λώθηκε σε διαδικαστικά θέματα. Εκλέχτηκε ως πρόεδρος του συνε­δρίου ο δάσκαλος Στυλιανός Παυλίδης, δύο αντιπρόεδροι, ο Αφεντουλίδης και Κατάνωφ, τρεις γραμματείς για τη ρωσική γλώσσα, ο Χαρατσίδης, ο Ονουφριάδης και ο Σαμαρτζίδης και δύο γραμματείς για την ελληνική γλώσσα, ο Βασιλειάδης και ο Τσαγκαλίδης.

Χειμώνας στο Καρς

 Τις υπό­λοιπες μέρες το συνέδριο ασχολήθηκε με τα βασικά θέματα, δηλαδή τη δεινή θέση στην οποία είχαν περιέλθει οι Καρσιώτες και με τις γενικό­τερες πολιτικές συνθήκες της περιοχής.

Εξετάστηκε η κατάσταση που διαμορφώθηκε στην περιοχή από την εποχή της απομάκρυνσης των ρωσικών στρατευμάτων από το Καρς και την κατάληψη του Καρς από τα τουρκικά στρατεύματα, η κατάσταση που διαμορφώθηκε ύστερα α­πό την απομάκρυνση των τουρκικών στρατευμάτων από την περιοχή και η διακυβέρνηση του Καρς από τη Μελησσούρα. Στο συνέδριο συ­ζητήθηκε επίσης, και ο τρόπος με τον οποίο έπρεπε να αντιμετωπιστεί η κατάσταση.

Η δραματική κατάσταση στην οποία είχαν βρεθεί οι Καρσιώτες πρόσφυγες έπεισε τους συνέδρους να αναζητήσουν λύσεις ριζοσπαστικές. Εκεί για πρώτη φορά τέθηκε και το θέμα της μετανά­στευσης στην Ελλάδα, η πιο ρεαλιστική λύση.

Η πρόταση αυτή προ­βλήθηκε ως η μόνη δυνατή να αποτρέψει τον αφανισμό του ελληνικού στοιχείου. Σχεδόν όλοι οι σύνεδροι αναγνώρισαν την αναγκαιότητα της. Όμως, διαφωνούσαν στον χρόνο και στον τρόπο που θα πραγμα­τοποιείτο. Υπήρχαν δηλαδή, πολλές αντιρρήσεις ως προς τη δυνατότη­τα πραγματοποίησής της. Αυτό που τελικά αποφασίστηκε ήταν να προ­χωρήσουν στην προετοιμασία της μετανάστευσης: να εξευρεθούν οι χρηματικοί πόροι έτσι ώστε να είναι δυνατή.

 Επίσης, αποφασίστηκε να αποσταλεί αντιπροσωπεία στην Ελλάδα για να συζητήσει με την Ελλη­νική Κυβέρνηση τις δυνατότητες ενός τέτοιου εγχειρήματος.

Την 6η ημέρα του συνεδρίου ορίστηκαν τοπικές επιτροπές που θα υλοποιούσαν το σχέδιο της εξεύρεσης πόρων, που ήσαν απαραίτητοι για την πραγματοποίηση της μετανάστευσης.

Ύστερα από πρόταση ε­κλέχτηκαν: για την περιφέρεια Καρς, ο ιερέας Καρυπίδης, ο Αλέξαν­δρος Παπαδόπουλος, ο Βουλγαρίδης, ο Σουμελίδης και ο Σαμουηλίδης, για την περιφέρεια Χοροσάν, οι Κυταλίδης, Αφεντουλίδης, Γιαταγανίδης, Λαρχανίδης, Ευαγγελίδης και Ξενιτίδης, για την περιφέρεια Γκιόλας, ο Παπαβασίλης Κατανίδης, ο Χωραφάς, ο Μιχαηλίδης, ο Πα­παδόπουλος και ο Δημητριάδης, τέλος, για το Αρδαχάν, ο Αδαμίδης, ο Κεσίδης, ο Κοσμίδης, ο Τεμουρίτσεφ, ο Σιδηρόπουλος, ο Μουρατίδης, ο Μενέμσεφ και ο Τσαμαντούρωφ .

Στην ίδια συνεδρίαση έγινε και η εκλογή του Εθνικού Συμβουλίου. Μετά την υποβολή υποψηφιοτήτων και την ψηφοφορία ανακοινώθηκε ότι εκλέχτηκαν οι Καλτσίδης Ιωάννης (Ιβάν Κάλτσεφ) με 42 ψήφους, Ιωσήφ Δημητριάδης με 29, Ιωάννης Κουτελίδης με 26, Παυλίδης Στυ­λιανός με 23 και ο ιερέας Καρυπίδης Ιωάννης με 18 ψήφους. Ακόμη, εκλέχτηκαν και αναπληρωματικοί οι: Ι.Αφεντουλίδης με 17 ψήφους, Παπαμιχαηλίδης με 15 και Βουλγαρίδης με 14 ψήφους.

Από το αρχείο αυτού του Συμβουλίου μαθαίνουμε τα πολλά προ­βλήματα, την τραγική θέση στην οποία βρέθηκαν οι Καρσιώτες και τις φιλότιμες προσπάθειες που έκαμε το Συμβούλιο για να περισώσει τους Έλληνες του Καρς από τον αφανισμό. Το Συμβούλιο μεριμνούσε για την ομαλή μετακίνηση των Καρσιωτών σε ασφαλέστερες περιοχές, συ­ζητούσε με την αρμενική διοίκηση για τη δυνατότητα ειρηνικής συμ­βίωσης με τις άλλες εθνότητες, συντόνιζε το έργο της διανομής των τροφίμων στους πρόσφυγες. Ακόμη, το Συμβούλιο συγκρότησε ένοπλες ομάδες για την προστασία των αμάχων από τις ληστρικές επιδρομές .

Με τις περιορισμένες, όμως, δυνατότητες που είχε δεν μπορούσε να ασκήσει μια ρεαλιστική πολιτική, τέτοια που θα εξασφάλιζε μακρο­χρόνια ασφαλή επιβίωση. Οι λύσεις που έδινε είχαν χαρακτήρα προ­σωρινό και τοπικό.

Ιωάννης Καζταρίδης