Ιστορία της Κρώμνης.

Τα μέρια μουν ηρωικά και ονοματισμένα
σην ιστορίαν του Πόντου όλα είναι γραμμένα'
εκείνος που δεβάζ 'ατα,ραΐεται η καρδία τ'
πως είδαν οι Ρωμαίοι εμούν ατόσον τυραννίαν.

Διεσπαρμένοι Ελληνες σον Πόντον π'εκρεμίαν,
ση Κρώμνης εμούν τα βουνά πολλοί εσάν π'επήγαν.
Χαλδαίοι που εζήσανε τσοπάνοι σα παρχάρια
τους εφιλοξενήσανε και ζήνανε εντάμα.

Εκεί εσάν και καλογέρ',π'έχτισαν μοναστήρια,
οι Χαλδαίοι που επίστεψαν πολλοί που εβαφτίγαν.
Εζήνανε ειρηνικά κι ήσαν αγαπημένοι
Ώσπου έρθαν χρόνοι δίσεκτοι και μήνες οργισμένοι.

Ως να εσκώθεν σο ποδάρ' άπιστος η Περσία,
εκήρυξεν τον πόλεμον να καίει την Ρωμανίαν.
Οι Πέρσες και οι Άραβες κι οπίς' η Τουρκία
όλους πως θα αντίκριζε η δόλια η Ρωμανία!

Επέραν τα κοντάρ'ατουν και οι Χαλδαίοι εντάμαν
εξέβανε σον πόλεμον όλα τα παλληκάρια,
η ταν ή επι τας είπανε κ'εκρέμασαν σπαθία
κι επέρανε με την σειράν τη Κρώμνης τα ρασία.

Καρακαπάν

Αλλ' έβγαιναν σον Κατσκαμάτ',
αλλ' εξέβαν σον Ταύρον,
αλλ' σο Καρακαπάν και αλλ' σον Αεν Παύλον.
Εχθρού ποδάρ'να μη δεβαίν'εκει σ'άγια τα μέρια
να μη χαλάν'το μοναστήρ'του Αε Ζαχαρέα.

Όσον κι αν έσαν ήρωες κ' είχαν γερά σπαθία,
αμέτρητοι έσαν οι εχθροί, τ' άγρια θηρία
π'εζήνανε ειρηνικά ση Κρώμνης τα παρχάρια
πόσοι μανάδες έκλαψαν π' έχασαν παλληκάρια.

Ώπου και αν εξύουτον το ηρωϊκόν το αίμα
εκεί σον τόπον έβγαιναν λουλούδια μυρωμένα.
Για τ'ατό τα ρασία 'μουν εχ'νε την ευωδία,
Ήρωες επολέμαναν με ελληνικά σπαθία.

Ύστερ'τα γυναικόπαιδα κι οι γέροντες εντάμαν
επέρανε το μονοπάτ',εφέκαν τα παρχάρια,
επήγαν και εξέβανε σον Αε Ζαχαρέαν
εντόκαν τ'οπίς τον γκρεμόν ντο ρουζ'σην Κρωμ' μερέαν.

Άλλοι σα σπέλτα εκρύφτανε,άλλοι απές σ'ορμία,
αλοίμονο σοι μανάδες ντο είχαν και παιδία.
Να είχαν γλώσσαν κι ελάλνανε εκείνα τα λοντάρια,
πόσες μανάδες έκρυψαν με τα παιδία εντάμαν.

Κι ατουνούς εκυρίεψεν η βάρβαρος Τουρκία,
ανάγκασεν τοι χριστιανούς ν'αλλάζ'νε
την θρησκείαν.
Επέραν δυ'ονόματα,είχαν δυο θρησκείας,
έσκαψαν και υπογεια, εχτισαν εκκλησίας.

Εξέβαν μυστικοί δεσκάλ',είχαν κρυφά σχολεία,
να μαθιζ'νε τα παιδία 'τουν,να μη χαν' τη θρησκεία.
Η Κρωμ' εμούν ανώμαλον, λαγκάδια και παΐρια,
σα σκολεία επέγ'νανε με ποίον αγωνίαν!

Το "φεγγαράκι μου λαμπρό", έλεγαν τα παιδία,
να φέγγει,για να πορπατούν,μη πάγ'νε σην σκοτίαν.
Πάρα πολλά υπόφεραν ως ν' έρθεν η αγία μέρα,
που οι κρυφοχριστιανοί σα φανερά εξέβαν.

Για σφάγουν, για κρεμάουνταν,απόφασιν επέραν,
ατοίν που έσαν τολμηροί,σα φανερά εξέβαν.
Οι δειλοί που κι ετόλμησαν, ξανά κρυφοί επέμναν.

Έρθεν το χάτι Χουμαγιούν, έγκεν ελευθερίαν
και οι κρυφοχριστιανοί εύραν ευκαιρίαν.
Σην Τραπεζούνταν επήγαν ρητά σο προξενείον,
απεσταλμένον έστειλαν και σο Πατριαρχείον.

Εμάζεψαν υπογραφάς ας σ' όλια τα προξενεία
και έφερεν αντίρρησην η αγγλική πρεσβεία,
και τον σουλτάνον έγραψαν, ατοίν ψέματ' ευτάγ'νε
λεγ'νε πως ειναι χριστιανοί σον στρατόν να μην πάγ'νε.

Ρητά επέραν βεβαίωσην και ας σα μοναστήρια
ντο έσαν πριν χριστιανοί και ολ'ντο εβαπτίαν.
Τα καμπανας εχτύπεσαν για την δοξολογίαν
κι' εφανερώθαν οι δεσκάλ' και τα κρυφά σχολεία.

Εκεί ση Κρώμνης τον γκρεμόν και τα κρυφά σχολεία
εξέβαν καλοί μαθητές και άξια παιδία.
Κρωμέτ' σαν είναι τολμηροί και κάναν 'κι φοούνταν,
ατοίν φωστήρες εσανε απές'σην Τραπεζούνταν.

Βουλευτήν εξέγκαν οι Κρωμέτ'τον Ματθαίον Κωφίδην
γυμνασιάρχην έβαλαν ατοίν τον Ιωάννην Παρχαρίδην.

Σοφια Κοκκα(1901-1998)