Υπόμνημα του μητροπολίτη Τραπεζούντας Χρυσάνθου προς τη Διάσκεψη Ειρήνης του Παρισιού (1919)

 Προς τα μέλη της Συνδιασκέψεως της Ειρήνης (Μετάφρασις εκ του Γαλλικού)

Εξοχότατοι,

Αρκετά Υπομνήματα υπεβλή­θησαν εις την Συνδιάσκεψιν της Ει­ρήνης επί του ζητήματος του Πό­ντου. Εν τούτοις, επιτρέψατε μοι, να προσθέσω και το επόμενον, ό­περ βασίζεται επί αδιαμφισβητήτων γεγονότων και εγγράφων, άτινα δύνανται να διαφωτίσωσι την κρίσιν εκείνων, των οποίων θα εί­ναι καθήκον να λάβωσι σοβαράς α­ποφάσεις, αφορώσας την αποκατάτασιν της παγκοσμίου ειρήνης.

Το Σααλναμέ, ήτοι η επίσημος στατιστική του έτους 1908, εις το Βιλαέτιον Τραπεζούντος ανεβίβαζε τον ελληνικόν πληθυσμόν εις 500.000 μόνο εις αυτό το Βιλαέ­τιον.

Τω 1912, η φιλελευθερία Κυβέρνησις του Κιαμήλ - πασά, κα­τόπιν επισήμου συμφωνίας μετά των Πατριαρχείων, έδωκεν επτά Βουλευτικάς έδρας εις τους Ελ­ληνας του Πόντου, εξ ων τρεις εις την περιφέρειαν Τραπεζούντος, δύο εις την της Σαμψούντος και ανά μίαν εις τας περιφερείας Καρρά - Χισάρ και Σινώπης.

Ούτω, η Κυβέρνησις του Κιαμίλ - πασά επι­σήμως ανεγνώρισεν ότι υπήρχον 700.000 Ελληνες εν Πόντω, δεδο­μένου ότι, κατά τους Τουρκικούς εκλογικούς νόμους, επί 100.000 κατοίκων εξελέγετο εις βουλευ­τής της Τουρκικής Βουλής. Προ­σέτι, και αυτή η Κυβέρνησις των Νεοτούρκων, ηναγκάσθη να πα­ραχώρηση τέσσαρας βουλευτι­κάς έδρας εις τους Ελληνας του Πόντου - δύο εις την Τραπεζού­ντα και ανά μίαν εν Καρρά - Χισάρ και Σαμψούντι - αναγνωρίζουσα, εκούσα άκουσα, την αριθμητικήν σπουδαιότητα των Ποντίων.

Βασιζόμενοι επί των διαφό­ρων τούτων δεδομένων, δυνάμε­θα να υπολογίσωμεν τους Ελλη­νας του Ευξείνου Πόντου εις 600.000 κατά τους μετριωτέρους υπολογισμούς. Ο αριθμός ούτος πλησιάζει πολύ τας στατιστικάς του Οικουμενικού Πατριαρχείου, αίτινες βασίζονται επί του αριθ­μού των μαθητών των Σχολείων και παρουσιάζουσι 550.000 Έλλη­νας εις την περιφέρειαν του Πό­ντου, εξαιρουμένης της Σινώπης και του Λαζιστάν.

Ως εκ τούτου, ο Ελληνικός πληθυσμός του Πόντου, ανέρχε­ται εις 850.000 εκ των οποίων 250.000 ευρίσκονται νυν εν τη Νοτίω Ρωσία και τω Καυκάσω.

Ο μουσουλμανικός πληθυ­σμός της ιδίας περιφερείας υπο­λογίζεται εις 1.068.000, εκ των ο­ποίων, 232.000 κατοικούσιν εις την Επαρχίαν του Λαζιστάν, ως εκ τούτου, εις την περιφέρειαν του Πόντου, μένουσι 836.000 μου­σουλμάνοι.

Εν άλλαις λέξεσι, το ελληνι­κόν και το μουσουλμανικόν στοιχείον είναι περίπου ισάριθμα.

Οι Μουσουλμάνοι του Πόντου ανήκουσιν εις διαφόρους φυλάς. Εκ του ολικού αριθμού, 340.000 περίπου είναι γνήσιοι Τούρκοι, 200.000 είναι Σουρμενίται, 50.000 Κιρκάσιοι, 200.000 Οφίται και 50.000 Σταυριώται. Οι Σταυριώται είναι χριστιανοί, ους η τουρκική κυβέρνησις παρά τας διαμαρτυρίας αυτών, ηνάγκασε να μείνωσι προσηρτημένοι εις τον Ισλαμισμόν.

Οι Οφίται και οι Τονγιαλήδες ουδέποτε ελησμόνησαν την ελληνικήν καταγωγήν των. Οι Οφίται εξισλαμίσθησαν προ 180 ετών. Διατηρούσιν εισέτι χριστιανικά τινά ήθη. Φυλάττουσι τα Ευαγγέ­λια, ως πολύτιμα κειμήλια, αι δε σύζυγοι των δεν γνωρίζουσιν καμμίαν άλλην γλώσσαν πλην της ελ­ληνικής.

Κατά το διάστημα της Ρωσικής κατοχής, εζήτησαν δι' Επιτροπής να επιτραπή αυτοίς να επιστρέψωσιν εις τας αγκάλας της Ορθοδόξου Εκκλησίας, αλλά δεν εθεωρήθη φρόνιμον να γίνη δεκτή η αίτησίς των, διότι ηδύνατο τούτο να θεωρηθή ως προσηλυτι­σμός, επειδή, τη αιτήσει αυτών, είχον αναλάβει εγώ την προστασίαν αυτών.

Προς τους πληθυσμούς τού­τους, υπάρχουσιν εν Πόντω 78.000 Αρμένιοι, εξ ων 50.000 εν τω Βιλαετίω Τραπεζούντος, οι δε λοιποί εν τοις Σαντσακίοις Καρρά - Χισάρ και Αμασείας - του Βιλαετίου Σεβαστείας.

Ο ελληνικός χαρακτήρ του Πόντου ανεγνωρίσθη επισήμως, κατά τον πόλεμον, τόσον υπό των Τούρκων και των Ρώσων, όσον και υπό των Συμμάχων Δυνάμεων. Τα έγγραφα, τα αποτελούντα παραρ­τήματα του Υπομνήματος τούτου, αποδεικνύουσι τούτο τρανότατα.

Και κατά το διάστημα της ρω­σικής κατοχής, και κατά τας πε­ριόδους, καθ' ας η χώρα έμεινεν άνευ στρατού κατοχής, οι διάφο­ροι πληθυσμοί, ανεξαιρέτως, ου­δέποτε έπαυσαν αναγνωρίζοντες εμέ, και τους συνεργάτας μου, ως τας νομίμους καθεστηκυίας αρ­χάς της περιφερείας και δεικνύο­ντες προς ημάς την πλέον απόλυ­τον εμπιστοσύνην.

Οι Έλληνες του Πόντου απέ­δειξαν εαυτούς αξίους εμπιστο­σύνης. Εφάνησαν άξιοι να εξασφαλίζωσι την ζωήν και την περιουσίαν όλων των κατοίκων, χρι­στιανών τε και Μουσουλμάνων. Παρ' όλας τας διαφοράς της θρη­σκείας και τας εξαιρετικάς δυ­σκολίας της περιστάσεως, ουδέ­ποτε συνέβησαν ανησυχίαι και α­δικήματα. Η επιστολή, ην έλαβον παρά του Βεχήπ - πασά, Διοικη­τού του Γ Στρατιωτικού Σώματος, μαρτυρεί περί τούτου.

Τα γεγονότα ταύτα αποδεικνύουσι:

-  Ότι ο Ελληνικός πληθυ­σμός του Πόντου, μετά την επιστροφήν των Προσφύγων εκ του Καυκάσου και της Ν. Ρωσίας, θα είναι τόσος, όσος και ο Μουσουλ­μανικός πληθυσμός.

-  Ότι μέγα μέρος του Μου­σουλμανικού πληθυσμού είναι Ελληνες την καταγωγήν, οίτινες ουδέποτε ελησμόνησαν, ούτε την καταγωγήν των, ούτε την ελληνικήν γλώσσαν, ην εξακολουθούσι να ομιλώσι.

Υπό τοιαύτας συνθήκας, ορ­θόν είναι και δίκαιον όπως η χώρα του Πόντου αποτελέση αυτόνομον ελληνικόν κράτος, συμφώνως προς την ακλόνητον επιθυμίαν του Ελληνισμού, όστις είναι απο­φασισμένος να μη υπομένη πλέον ξένην κυριαρχίαν. 

Η μεγάλη γειτνίασις προς το μέλλον Αρμενικόν Κράτος και αι εμπορικοί σχέσεις και τα κοινά δεινά των δύο λαών σχηματίζουσι μεταξύ αυτών δε­σμούς τους οποίους ευχαρίστως θα συνεχίζωμεν.

Δια τους άνω λόγους είμεθα έτοιμοι να δεχθώμεν προθύμως τον σχηματισμόν δεσμών στενής συνεργασίας μεταξύ των δύο κρα­τών, υπό τον ρητόν όμως άρον ότι έκαστον αυτόνομον κράτος θα έ­χει απόλυτον ανεξαρτησίαν.

Ευχαριστών υμάς εκ των προτέρων, προσφέρω εις τας υμ. Εξοχότητας την διαβεβαίωσιν της ε­ξόχου προς υμάς υπολήψεως.

Παρίσιοι 2 Μαΐου 1919

Χρύσανθος Μητροπολίτης Τραπεζούντος

 Αντιπρόσωπος των Αλυτρώτων Ελλήνων