Τα δάνεια του 1821 και ο Γιάννης Ζαΐμης

Αν αναλογισθεί κανείς τους όρους, με τους οποίους συ­νήψαν οι μετεπαναστατικές (μετά το 1821) τα δάνειά τους — τα επονομαζόμενα «Δάνεια ανεξαρτησίας» — θα παραδεχθεί πως «η ιστορία επαναλαμβάνεται». Μόνον που δεν επανα­λαμβάνεται ως φάρσα, όπως το θέλει ο ιστορικός , αλλά ως τραγωδία, όπως το θέλει η πραγματικότητα.

Το πρώτο δάνειο έγινε τον Φεβρουάριο του 1824. Πρό­εδρος, τότε, του Εκτελεστι­κού - σ. σ. δηλαδή της κυ­βέρνησης — ήταν ο Γεώργιος Κουντουριώτης, με γραμ­ματέα τον δραστήριο, αλλά και φιλόδοξο Φαναριώτη Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο

 Δανειστές οι Άγγλοι. Το επιτόκιο 5%. Η καταφανής, όμως, ληστεία ήταν αλλού: Τα ομόλογα, ονομαστικής αξίας 800.000 λιρών, αγοράσθηκαν από την Τράπεζα με το 59% της αξίας τους. Επιπλέον, η Τράπεζα της Αγγλίας κράτησε, προκαταβολικά, τους τόκους και τα χρεολύσια δύο ετών.

Αν φέρνουμε στην επικαιρότητα αυτή την ιστορία, που εί­ναι αρκετά γνωστή στους Έλληνες, το κάνουμε για να ανα­φερθούμε στη στάση ενός λαϊκού αγωνιστή, μέλους της τρι­μελούς επιτροπής χρηματαγοράς, που διαπραγματεύτηκε το δάνειο· τον Γιάννη Ζαΐμη (σ. σ. Κερπινή 1796 — Πάτρα 1882, πρώτος δήμαρχος Πατρέων).

Ο Ζαΐμης, ένας ξύπνιος και έντιμος Καλαβρυτινός, μόλις άκουσε τους όρους του δανείου, γυρίζει και λέει στα άλλα μέλη της επιτροπής: «Να τα μουντζώσουμε και να φύγωμεν! Να χαθεί το δάνειον και οι φροντίδες του, ότι η Ελλάς θέλει ευτυχήσει περισσότερον χωρίς δάνειον παρά με δάνειον».

Ο Ιωάννης Ορλάνδος (σ. σ. από τις Σπέτσες, που έγινε και υπουργός Οικονομικών), γαμπρός του Κουντουριώτη και ο τρίτος της επιτροπής, ο Ανδρέας Λουριώτης (σ. σ. Ιωάννινα 1789 — Αθήνα 1854, πλούσιος Ηπειρώτης, ακόλουθος του Μαυροκορδάτου), δεν συμφώνησαν.

Του κάκου ο Ζαΐμης προσπάθησε να τους θυμίσει πως εκείνη την εποχή «η επα­νάσταση πετούσε και ο λαογέννητος στρατός των αγωνιστών νικούσε και ελευθέρωνε τη χώρα δίχως τις εγγλέζικες λίρες». Ούτε και η επισήμανση του Ζαΐμη ότι η επιβολή τέτοιων ληστρικών όρων κατεξευτέλιζε το έθνος, υπήρξε ικανή να πείσει τους άλλους.

Ο Ζαΐμης δεν μπορούσε να διανοηθεί ότι ήταν δυνατόν, εκπρόσωποι του νεογέννητου ελληνικού κράτους να θυσιάσουν το συμφέρον της χώρας για να απο­κομίσουν οικονομικά οφέλη. Απογοητευμένος επέστρεψε στην Ελλάδα και υπέβαλε την παραίτησή του.

Οι άλλοι δύο έμειναν στην Αγγλία και εισέπραξαν 25.740 λίρες ως μεσιτικά και 5.045 λίρες για έξοδα διαμονής και μετακίνησης.

Τα γεγονότα δικαίωσαν τον Γιάννη Ζαΐμη. Στην Ελλάδα έφτασαν όλο κι όλο 300.000 λίρες και άλλες 10.000 λίρες σε πολεμοφόδια. Το πώς και πού ξοδεύτηκαν τα χρήματα αυτά είναι άλλη ιστορία.

Το δεύτερο δάνειο, μετά, ακριβώς, από έναν χρόνο, ξεκί­νησε με την έκδοση ομολόγων, ονομαστικής αξίας 2.000.000 λιρών. Τα ομόλογα αυτά, η Τράπεζα της Αγγλίας τα αγό­ρασε με το 55% της αξίας τους. Στη διάθεση του δανείου αυτού εμπλέκεται και ο Κόχραν, ο έμμισθος «φιλέλλην», που υπήρξε υπαίτιος μιας από τις πιο καταστρεπτικές ήττες των Ελλήνων επαναστατών.

Αυτά, όμως, αποτελούν, επίσης, μιαν άλλη ιστορία. Μιαν ιστορία για αγρίους, όπως και η πρώτη. Όπως και όλες οι ιστορίες δανεισμού και εξάρτησης των ελληνικών κυβερνή­σεων, από το 1824 μέχρι και σήμερα.

 Γεώργιος Τσαλουχίδης

είναι πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Ποντίων Αξιωματικών «Αλέξανδρος Υψηλάντης» και εκ­δότης - διευθυντής της εφημερίδας «Εθνικό Βήμα».