Ιστορική & Κοινωνιολογική μέθοδος συγγραφής της Ιστορίας

Η διαφορά μεταξύ της καθαρά ιστορικής και καθαρά κοινωνιολογικής μεθόδου κατ' εμάς είναι η εξής:

Η ιστορική μέθοδος

Η ιστορική μέθοδος είναι περισσότερο αφηγηματική, παρά κριτική, περισσότερο καταγίνεται με την περιγραφή γεγονότων, παρά με την ανεύρεση νόμων, που διέπουν και οδηγούν μοιραίως την ανθρώπινη δράση και την ιστορική κίνηση σε μια ορισμένη κατεύθυνση.

Το σπουδαιότερο μέ­λημά της είναι να διατυπώσει  πιστώς τα ανθρώπινα γεγονό­τα, έτσι όπως συνέβησαν στην ιστορία στη διαδοχική τους σειρά, εξηγώντας το πολύ τα πλησιέστερα και αμεσότερα ανθρώπινα ψυχικά ελατήρια των σπουδαιότερων ιστορικών προσώπων και ομάδων, που έδρασαν στην εκάστοτε επο­χή.

 Είναι μια μέθοδος μάλλον εκ των υστέρων (a posteriori), που για να επιτύχειερα το σκοπό της πρέπει όχι μόνο να είναι απολύτως αμερόληπτη και αντικειμενική, αλλά και να στηρίζεται σε όσο το δυνατόν περισσότερα κείμενα, σε   άφθονο ειδησεολογικό υλικό, μαζεμένο από διάφορες αντί­θετες πηγές, και ξεκαθαρισμένες από τις μεροληπτικές υποκειμενικές υπερβολές και στρεβλώσεις των διαφόρων χρονογράφων. 
Γι' αυτό και η μέθοδος αυτή επιτυγχάνει και αρμόζει καλύτερα σε κάπως περασμένες εποχές, όπου τα δρώντα πρόσωπα είναι πεθαμένα, τα πάθη ξεθυμασμένα, τα ιστορικά κείμενα και το ειδησεολογικό υλικό αφθονότερα βγαλμένο στη δημοσιότητα και πιο ψύχραιμα ξεδιαλυμένο από τους ουδετέρους, αμερόληπτους κριτικούς. 

Γι' αυτό ακριβώς κι εμείς εφαρμόσαμε εν μέρει τη μέθοδο αυτή μόνο στα παλιότερα κεφάλαια της νεώτερης ιστορίας μας, που θίγουν λιγότερο τους σύγχρονους ανθρώπους και τα σύγχρο­να γεγονότα των ημερών μας. Στα τελευταία αυτά, όπως είπαμε, θα εφαρμόσουμε την άλλη μέθοδο, την καθαρά κοι­νωνιολογική, που θα μας δώσει καλύτερα και θετικότερα αποτελέσματα.

Η κοινωνιολογική μέθοδος

Η κοινωνιολογική μέθοδος, εν αντιθέσει με την ιστορική, εί­ναι λιγότερο αφηγηματική και πολύ περισσότερο κριτική και φιλοσοφική. Καταγίνεται όχι τόσον στη λεπτομερή αφήγηση των μικρών γεγονότων της ζωής με τη διαδοχική τους σειρά και ούτε στα ατομικά ψυχικά ελατήρια των δρώντων προσώπων, αλλά μάλλον στην ανεύρεση γενικών ιστορικό-κοινωνιολογικών νόμων, που να διέπουν μοιραίως το απρόσωπο και ασυνείδητο σαν να πούμε σύνολο των ανθρωπίνων πράξεων, οδηγώντας αυτό σε μια ορισμένη κατεύθυνση.

Προσπαθεί να εξηγήσει τα γεγονότα όχι ως αποτελέσματα αυθαιρέτων ατομικών πράξε­ων και θελήσεων, που μένουν δήθεν ξεκάρφωτες χωρίς συνοχή και σχέση με άλλα γενικότερα φαινόμενα, αλλά τουναντίον ως αποτέλεσμα ομαδικών θελήσεων, ομαδικών ρευμάτων και συμ­φερόντων, που με τις έλξεις και απώσεις τους δημιουργούν την κατεύθυνση της ιστορικής εξελίξεως.

Η κοινωνιολογική μέθοδος για να κατορθώσει το σκοπό της, πρέπει να έχει έτοιμο ένα ιστορικό - φιλοσοφικό εξηγητικό σύστημα, που εκ των προτέρων το έχει εξασφαλισμένο, βγαλ­μένο από την εμπειρική πείρα της ως τα τώρα κινήσεως της ιστορίας. 

Το έτοιμο αυτό εξηγητικό σύστημα, που εφαρμόζε­ται εξ ίσου σ' όλες τις ανθρώπινες κοινωνίες, το εφαρμόζει με τις ανάλογες τοπικές παραλλαγές και στην κοινωνία, που θέλει να εξετάσει. Είναι λοιπόν μέθοδος μάλλον εκ των προτέρων (a priori), εν αντιθέσει με την καθαρά ιστορική, που είναι όπως είδαμε, μέθοδος μάλλον εκ των υστέρων (a posteriori). 

 Εννοεί­ται η μία συμπληρώνει την άλλη και όπου μπορούν να εφαρμο­στούν οι δυο μαζί ταυτοχρόνως η ανάλυση είναι τελειότερα.

Γεώργιος Σκληρός Κωνσταντινίδης 

Από το βιβλίο: "Τα σύγχρονα προβλήματα του Ελληνισμού"