Όλοι οι Σανταίοι ονομάζουν την πατρίδα τους Σαντά. Κανένας
Σανταίος (εκτός από λίγους
γραμματισμένους) δεν ονόμασε ποτέ την πατρίδα του Σάντα δηλ. με τον τόνο στην
παραλήγουσα.
Το όνομα Σαντά, κατά πάσα πιθανότητα έγινε από το
τουρκικό σαντάλ (στενόμακρο -πλοιάριο).
Οι δυο οροσειρές, ανάμεσα στις οποίες
είχε κτισθεί, ήσαν στενόμακρες όπως το σαντάλ, υπάρχει άλλωστε ή παράδοση που
διέσωσε η Τρανέσα η Βαρβάρα Τσάτσα και σύμφωνα με την οποία οι πρώτοι οικιστές με
σαντάλ είχαν αποβιβασθεί κάπου μεταξύ Σουρμένων και Γεμουράς, όταν δε μπήκαν και
προχώρησαν ανάμεσα στις δυο οροσειρές είπαν: «Ας σ' έναν το σαντάλ έξέβαμε και
σ' άλλο έσέβαμε»1.
Γιατί όμως οι
γραμματισμένοι μας και οι ξένοι την ονομάζουν Σάντα; Οι Τούρκοι συνηθίζουν να
αναβιβάζουν τον τόνο των ξένων λέξεων στην προπαραλήγουσα: Αντί Λαγκαδάς,
Κοζάνη, Αθήνα, λέγουν Λάγκαζα, Κόζανη, Άτηνα και αντί Γεμουρά, Γαλλίαινα,
Γιωρίκας, ΑΑναστάς λέγουν Γέμουρα, Κάλλιανα, Γιώρικα, Άναστας.Για τον ίδιο λόγο και το Σαντά έγινε Σάντα από τους Τούρκους το πήραν οι ξένοι, και από τους ξένους οι δικοί μας γραμματισμένοι.
1) Σύμφωνα με άλλη παράδοση, που διέσωσε η αιωνόβιος Μυροφόρα Αμοιρίδου, οι πρώτοι οικιστές μετά την εγκατάσταση τους είδαν μια μέρα την ομίχλη ν' ανεβαίνει κατά το ποτάμι.
Τότε φάνηκε καθαρά το σχήμα που σχημάτιζαν οι δυο οροσειρές και είπαν: έθαρρείς σό σαντάλ άπέσ' κάθουμες, παρέμ να έτον άβούτε ή δείσα θάλασσα, θά έχτιζαμε ας σ' αλάτια σαντάλ και θα παίγναμε όθεν έθέλναμε.
Santeos