Μέχρι
σήμερα, δυστυχώς, η λογοτεχνική παραγωγή των Ποντίων, μολονότι πολύ
αξιόλογη, δεν είχε την ανάλογη υποδοχή από την κριτική, η οποία στο
σύνολο της, σχεδόν, την αγνοεί ή γνωρίζει ελάχιστα για αυτήν.
Για
να μην γίνεται αόριστη αναφορά σε κάποια λογοτεχνία των Ποντίων, θα
πρέπει να αναφερθεί ότι δεν έγιναν αντικείμενο λογοτεχνικής κριτικής τα
πριν και τα μετά την αναγκαστική ανταλλαγή του 1923, ποιητικά και
πεζογραφικά έργα των λογοτεχνών Περικλή Τριανταφυλλίδη, Ιωάννη
Παρχαρίδη, Γεωργίου Προυσαίου - Προυσανίδη, Γεωργίου Κ. Φωτιάδη, Νίκου
Καπετανίδη, Γιάγκου Κ. Φωτιάδη, Γιάγκου Λ. Κανονίδη -Τοπχαρά, Φίλιππου
Χειμωνίδη, Γιώργου Ζερζελίδη, Παντελή Μελανοφρύδη, Φίλωνα Κτενίδη,
Γεωργίου Κανδηλάπτη - Κάνη, Ξενοφώντα Άκογλου, Ιωακείμ Σαλτσή, Ευριπίδη
Χειμωνίδη, Σταύρου Κοταμανίδη. Ελευθέριου Ελευθεριάδη, Ηλία Τσιρκινίδη,
Μαίρης Κωνσταντινίδου, Βέρας Αντωνιάδου-Κεσίδου, Δημήτρη
Παρασκευόπουλου, Κώστα Διαμαντίδη, Σταύρου Μακρίδη, Ελένης
Πιπερίδου-Λαφαζάνη κ. ά.
Έτσι,
ο ιστορικός της λογοτεχνίας των Ποντίων, κοντά στα άλλα στοιχεία για
την πρωτότυπη παραγωγή των κειμένων, τον κοινωνικό περίγυρο μέσα στον
οποίο γράφηκαν, τις αποδοχές και αφομοιώσεις ή απορρίψεις προγενέστερων
λογοτεχνικών έργων, ελληνικών και ξένων, από τους Πόντιους λογοτέχνες,
δεν έχει να συνεξετάσει τις αναζητήσεις, τις παρεμβάσεις και τις
ανησυχίες της κριτικής. Γιατί λογοτεχνία δεν είναι μόνον η παραγωγή
των κειμένων, αλλά και η αντιμετώπιση τους από την κριτική στον
συγκεκριμένο τόπο και χρόνο. Αυτήν την αντιμετώπιση της κριτικής - τα
γραφτά της - παίρνει ο ιστορικός σαν αναντικατάστατα στοιχεία για την
ιστορικότητα των λογοτεχνικών έργων, αφού η υποδοχή των λογοτεχνικών
έργων από την κριτική αναμειγνύεται αξεδιάλυτα με αυτά από τότε που
γράφτηκαν και μέσα στην πορεία τους στον χρόνο.
Για τη λογοτεχνία των υπολοίπων Ελλήνων έχουν γραφεί και γράφονται πολλά σε εφημερίδες και περιοδικά, σε εγκυκλοπαίδειες, σε ειδικές εκδόσεις. Όλα αυτά τα έντυπα δεν έγραψαν ποτέ ούτε μία αράδα για τη λογοτεχνία των Ποντίων, εκτός από τις εφημερίδες «Μακεδονία», «Ελληνικός Βορράς» και «Αυριανή» της Θεσσαλονίκης. Οι αριστερές εφημερίδες και τα περιοδικά, που σπεύδουν με κάθε ευκαιρία να συμπαρασταθούν στα σωματικά ανώμαλα άτομα, απαξιούν να αναφερθούν, γενικά στους Πόντιους, και ειδικότερα στη λογοτεχνία τους. Βεβαίως, δεν γίνεται λόγος για τα συντηρητικά έντυπα, γιατί αυτά έχουν να ασχοληθούν με τις γυμνοκώλες και το ποδόσφαιρο, επειδή αυτά ... ζητάει το αναγνωστικό κοινό! Τα ίδια συμβαίνουν και στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση, δημόσια ή ιδιωτική.
Λογοτεχνική κριτική ή μάλλον απόπειρες λογοτεχνικής κριτικής για τη λογοτεχνία των Ποντίων έκαναν, πολύ παλιά ο Πρόδρομος Μ. Κυπριανίδης στο περιοδικό «Πόντος» της Μερζιφούντας (1910), ο Νίκος Καπετανίδης στις εφημερίδες «Σάλπιγξ» (1917) και «Εποχή» (1918-1921) και στο περιοδικό «Επιθεώρησις» (1910-1911), πολύ αργότερα ο Κώστας Καλλίδης, ο Νίκος Κάπνας κ. ά.
Από το περιοδικό «Ποντιακά Φύλλα» (1936), ο Ξενοφών Άκογλου (Ξένος Ξενίτας) στο περιοδικό «Χρονικά του Πόντου» (1943), ο Ιορδάνης Παμπούκης, όταν παρουσίαζε, ως υπεύθυνος, τη σειρά «Ποντιακή Λογοτεχνία» και από τα βραχύβια περιοδικά του «Ποντικά» (1947) και «Πόντος» (1953), ο Γιώργος Λαμψίδης και ο Νίκος Καπνάς από το περιοδικό «Το Ποντιακό» (1950, πρώτος τίτλος του περιοδικού «Το Ποντιακό Θέατρο»), ο Ιωακείμ Σαλτσής, ο Φίλων Κτενίδης, ο Χρήστος Κουλαουζίδης, ο Ηλίας Τσιρκινίδης από το περιοδικό «Ποντιακή Εστία» (1950) - ο τελευταίος, μάλιστα, παρουσίασε στο α' παμποντιακό συνέδριο, το 1985, στη Θεσσαλονίκη, και σχετική εισήγηση με θέμα «Ποντιακή λογοτεχνία» -, ο Σταύρος Κοταμανίδης από την εφημερίδα του «Ποντιακά Χρονικά» και την ετήσια έκδοση του «Πανσερραϊκό Ημερολόγιο», ο Νίκος Λαπαρίδης, ο Γιώργος Ε. Παρχαρίδης και ο Χριστόφορος Χριστοφορίδης από το περιοδικό «Ποντιακό Βήμα» (1985), και εντελώς πρόσφατα ο Ερμής Μουρατίδης - σχεδόν αποκλειστικά για τον λογοτέχνη Κώστα Διαμαντίδη - στην εφημερίδα «Εύξεινος Πόντος» (1997), ο Παναγιώτης I. Παπαδόπουλος από τις στήλες της «Ποντιακής Εστίας», ο Πάνος Καϊσίδης στα συμπόσια για τη λογοτεχνία των Ποντίων της Επιτροπής Ποντιακών Εκδηλώσεων, από την «Ποντιακή Εστία» και από το περιοδικό «Ποντιακά» (2007), ο Θανάσης Γεωργιάδης μέσα από τις σελίδες της Εγκυκλοπαίδειας του Ποντιακού Ελληνισμού των εκδόσεων «Μαλλιαρής - Παιδεία», και ελάχιστοι άλλοι.
Στις εφημερίδες και τα περιοδικά, που κυκλοφόρησαν στη Ρωσία και τη Γεωργία, κυρίως μετά την επανάσταση του 1917, έκαναν λογοτεχνική κριτική και παρουσιάσεις βιβλίων μερικοί συγγραφείς, όπως ο Ανέστης Ερυθριάδης, ο Α. Μαρμάρινος, ο Γ. Λ. Τοπχαράς κ. ά., αλλά περιορίζονταν σε συγγραφείς της περιοχής τους και ιδιαιτέρως σε όσους ακολουθούσαν τις επιταγές του «σοσιαλιστικού ρεαλισμού» για την τέχνη.
Παρουσιάσεις βιβλίων, κυρίως, και όχι λογοτεχνική κριτική για νέες εκδόσεις, δημοσίευσαν και δημοσιεύουν κατά καιρούς και οι περισσότερες εφημερίδες, που εκδίδονται από Πόντιους και απευθύνονται, σχεδόν αποκλειστικά, σε Πόντιους. Περισσότερες παρουσιάσεις έκανε, κατά την πρώτη περίοδο κυκλοφορίας της (1960-1991), η εφημερίδα «Το Βήμα» της Ευξείνου Λέσχης Θεσσαλονίκης. Ανώνυμα γίνονται κριτικές παρουσιάσεις βιβλίων, γενικά, από την εφημερίδα «Εύξεινος Πόντος» των αδελφών Φόρη και Γιώργου Πεταλίδη..
Ήταν, επομένως, φυσικό οι δυο-τρεις ερευνητές να στραφούν προς τις εφημερίδες και τα περιοδικά, καθώς και προς τις λίγες αυτοτελείς εκδόσεις, γιατί τα έντυπα αυτά αποτελούν τις μοναδικές πηγές για την ιστορία της λογοτεχνίας των Ποντίων.
Για τη λογοτεχνία των υπολοίπων Ελλήνων έχουν γραφεί και γράφονται πολλά σε εφημερίδες και περιοδικά, σε εγκυκλοπαίδειες, σε ειδικές εκδόσεις. Όλα αυτά τα έντυπα δεν έγραψαν ποτέ ούτε μία αράδα για τη λογοτεχνία των Ποντίων, εκτός από τις εφημερίδες «Μακεδονία», «Ελληνικός Βορράς» και «Αυριανή» της Θεσσαλονίκης. Οι αριστερές εφημερίδες και τα περιοδικά, που σπεύδουν με κάθε ευκαιρία να συμπαρασταθούν στα σωματικά ανώμαλα άτομα, απαξιούν να αναφερθούν, γενικά στους Πόντιους, και ειδικότερα στη λογοτεχνία τους. Βεβαίως, δεν γίνεται λόγος για τα συντηρητικά έντυπα, γιατί αυτά έχουν να ασχοληθούν με τις γυμνοκώλες και το ποδόσφαιρο, επειδή αυτά ... ζητάει το αναγνωστικό κοινό! Τα ίδια συμβαίνουν και στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση, δημόσια ή ιδιωτική.
Λογοτεχνική κριτική ή μάλλον απόπειρες λογοτεχνικής κριτικής για τη λογοτεχνία των Ποντίων έκαναν, πολύ παλιά ο Πρόδρομος Μ. Κυπριανίδης στο περιοδικό «Πόντος» της Μερζιφούντας (1910), ο Νίκος Καπετανίδης στις εφημερίδες «Σάλπιγξ» (1917) και «Εποχή» (1918-1921) και στο περιοδικό «Επιθεώρησις» (1910-1911), πολύ αργότερα ο Κώστας Καλλίδης, ο Νίκος Κάπνας κ. ά.
Από το περιοδικό «Ποντιακά Φύλλα» (1936), ο Ξενοφών Άκογλου (Ξένος Ξενίτας) στο περιοδικό «Χρονικά του Πόντου» (1943), ο Ιορδάνης Παμπούκης, όταν παρουσίαζε, ως υπεύθυνος, τη σειρά «Ποντιακή Λογοτεχνία» και από τα βραχύβια περιοδικά του «Ποντικά» (1947) και «Πόντος» (1953), ο Γιώργος Λαμψίδης και ο Νίκος Καπνάς από το περιοδικό «Το Ποντιακό» (1950, πρώτος τίτλος του περιοδικού «Το Ποντιακό Θέατρο»), ο Ιωακείμ Σαλτσής, ο Φίλων Κτενίδης, ο Χρήστος Κουλαουζίδης, ο Ηλίας Τσιρκινίδης από το περιοδικό «Ποντιακή Εστία» (1950) - ο τελευταίος, μάλιστα, παρουσίασε στο α' παμποντιακό συνέδριο, το 1985, στη Θεσσαλονίκη, και σχετική εισήγηση με θέμα «Ποντιακή λογοτεχνία» -, ο Σταύρος Κοταμανίδης από την εφημερίδα του «Ποντιακά Χρονικά» και την ετήσια έκδοση του «Πανσερραϊκό Ημερολόγιο», ο Νίκος Λαπαρίδης, ο Γιώργος Ε. Παρχαρίδης και ο Χριστόφορος Χριστοφορίδης από το περιοδικό «Ποντιακό Βήμα» (1985), και εντελώς πρόσφατα ο Ερμής Μουρατίδης - σχεδόν αποκλειστικά για τον λογοτέχνη Κώστα Διαμαντίδη - στην εφημερίδα «Εύξεινος Πόντος» (1997), ο Παναγιώτης I. Παπαδόπουλος από τις στήλες της «Ποντιακής Εστίας», ο Πάνος Καϊσίδης στα συμπόσια για τη λογοτεχνία των Ποντίων της Επιτροπής Ποντιακών Εκδηλώσεων, από την «Ποντιακή Εστία» και από το περιοδικό «Ποντιακά» (2007), ο Θανάσης Γεωργιάδης μέσα από τις σελίδες της Εγκυκλοπαίδειας του Ποντιακού Ελληνισμού των εκδόσεων «Μαλλιαρής - Παιδεία», και ελάχιστοι άλλοι.
Στις εφημερίδες και τα περιοδικά, που κυκλοφόρησαν στη Ρωσία και τη Γεωργία, κυρίως μετά την επανάσταση του 1917, έκαναν λογοτεχνική κριτική και παρουσιάσεις βιβλίων μερικοί συγγραφείς, όπως ο Ανέστης Ερυθριάδης, ο Α. Μαρμάρινος, ο Γ. Λ. Τοπχαράς κ. ά., αλλά περιορίζονταν σε συγγραφείς της περιοχής τους και ιδιαιτέρως σε όσους ακολουθούσαν τις επιταγές του «σοσιαλιστικού ρεαλισμού» για την τέχνη.
Παρουσιάσεις βιβλίων, κυρίως, και όχι λογοτεχνική κριτική για νέες εκδόσεις, δημοσίευσαν και δημοσιεύουν κατά καιρούς και οι περισσότερες εφημερίδες, που εκδίδονται από Πόντιους και απευθύνονται, σχεδόν αποκλειστικά, σε Πόντιους. Περισσότερες παρουσιάσεις έκανε, κατά την πρώτη περίοδο κυκλοφορίας της (1960-1991), η εφημερίδα «Το Βήμα» της Ευξείνου Λέσχης Θεσσαλονίκης. Ανώνυμα γίνονται κριτικές παρουσιάσεις βιβλίων, γενικά, από την εφημερίδα «Εύξεινος Πόντος» των αδελφών Φόρη και Γιώργου Πεταλίδη..
Ήταν, επομένως, φυσικό οι δυο-τρεις ερευνητές να στραφούν προς τις εφημερίδες και τα περιοδικά, καθώς και προς τις λίγες αυτοτελείς εκδόσεις, γιατί τα έντυπα αυτά αποτελούν τις μοναδικές πηγές για την ιστορία της λογοτεχνίας των Ποντίων.
Δημοσιογράφος-Συγγραφέας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου