Στους Εθνικούς αγώνες
Το 1897, κατά τον Ελληνοτουρκικό πόλεμο,
από την Σάντα του Πόντου, ήρθαν στην Ελλάδα για να πολεμήσουν ως εθελοντές οι:
Χειμωνίδης Μιχαήλ, Λαμπριανίδης Μιχαήλ, Φουστούλ Παντελής και Σοφιανός Αβραάμ.
Το 1904 - 1908 κατά τον Μακεδόνικο αγώνα
ήρθε και πολέμησε εθελοντής ο Σανταίος Λαζαρίδης Χριστόφορος.
Το 1912 - 1913 κατά τους Βαλκανικούς
πολέμους ήρθαν από την Σάντα του Πόντου εθελοντές, και πολέμησαν οι:
Μαρουφί-δης Ιωάννης και Μουτίδης Παναγιώτης.
Το 1913 από το Σανταίικο χωριό Αντρεόφκα
(Ζουρνατσιάντων) της περιοχής Σουχούμι, τέσσερα εικοσάχρονα παλληκάρια:
Τσιλιγγερίδης Γεώργιος, Αλεξανδρίδης Ιωάννης, Χιονίδης Αλέξανδρος και Πηλείδης
Γεώργιος πήραν την απόφαση και ήρθαν στην Ελλάδα για να καταταγούν εθελοντές
στον Ελληνικό Στρατό για να πολεμήσουν και να κρατήσουν τα εδάφη της Μακεδονίας
που ελευθερώθηκαν.
Ήρθαν από το Σουχούμι στην Θεσ/νίκη μ' ένα
Ιταλικό πλοίο. Την πρώτη βραδιά διανυκτέρευσαν στην εκκλησία της Αγίας
Αικατερίνης (πίσω από το Διοικητήριο) και την επομένη παρουσιάσθηκαν στο Γ’
Σώμα Στρατού. Υπηρέτησαν την πατρίδα ως στρατιώτες και αστυνομικοί από το 1913
μέχρι το 1924. Συμμετείχαν στις μάχες του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και της
Μικρασιατικής εκστρατείας.
Οι
Αλέξανδρος Χιονίδης και Γεώργιος Πηλείδης όταν υπηρετούσαν το 1916 στην
περιοχή Δράμας συνελήφθησαν από τους Βούλγαρους, παραδόθηκαν στην συνέχεια
στους Γερμανούς και σαν αιχμάλωτοι μεταφέρθηκαν στο Γκέρλιτς Γερμανίας.
Το 1920 - 1921 ήρθαν στην Ελλάδα ως
εθελοντές στρατιώτες οι Σανταίοι: Εφραιμίδης Σοφοκλής, Γιαμάκ Λεωνίδας,
Αδάκτυλος Μιχαήλ, Γωνιάδης Χριστόφορος, Μαυρόπουλος Γεώργιος, Εφραιμίδης
Ιορδάνης.
Αχιλλέας Πηλείδης
Δικηγόρος