Ακ Νταγ Ματέν -Ak dag Maden

Η πόλη αυτή δεν συμπεριλαμβανόταν στα όρια του διεκδικούμενου Πό­ντου, ασφαλώς, όμως, αποτελούσε ποντιακό οικισμό.

Το όνομα της σημαίνει, το μεταλλείο του Ακ νταγ (Λευκού όρους) και βρισκόταν στο μέσον πεδιάδας, βόρεια του συ­γκεκριμένου βουνού.

 Αποικίστηκε το 1832 από ελληνικές οικογένειες της Αργυρούπολης και Σταυρίν μετά την παρακμή των εκεί μεταλλείων.

Οι κάτοικοι αρχικά εργάστηκαν στα μεταλ­λεία της περιοχής, αλλά όταν και αυτά σταμάτησαν να λει­τουργούν (1880) στράφηκαν στη γεωργία και το εμπόριο.

Στο Ακ νταγ μαντέν κατοικούσαν 1.200 οικογένειες Ελλή­νων, 200 Τούρκων και 80 Αρμενίων.

Εκκλησιαστι­κά, υπάγονταν στο Μητροπολίτη Χαλδίας

Το Ακ-Νταγ-Μαντέν είναι γνωστό για τους κρυπτοχριστιανούς της περιοχής (Σταυριώτες) και το Σταυριωτικό Ζήτημα.

Αντάρτες του Ακ Νταγ Ματέν

 Μετά την κήρυξη του Συντάγματος του 1876 οι Κρυπτοχριστιανοί τόλμησαν να φανερώσουν τη χριστιανική τους πίστη και να ζητήσουν την επίσημη αναγνώριση τους.

 Αποτέλεσμα: οι βίαιες αντιδράσεις των τουρκι­κών αρχών και τα μαρτύρια των Σταυριωτών μέχρι την πλήρη δικαίωση τους, το 1910.

Διακρίνονται χωριά στο Ακ Νταγ Μαντέν: Καράπιρ,Εβτζή,Μπάχτσετζικ,Γαράτζορεν,Χάλχατζη

Μνημεία που σώζονται από το Ακ-Νταγ Μαντέν:

- Ελληνικά σπίτια  αρχοντικά (το σπίτι του Ευφραιμίδη σήμερα είναι Νοσοκομείο).

Αγιος Γεωργιος

- Ο Ναός του Αγ. Γεωργίου (σήμερα τζαμί).

- Ο Ναός του Αγ. Χαραλάμπους, με τον αυλόγυρο (σήμερα αποθήκη λιπασμάτων).

 - Το Δημοτικό Σχολείο (και σήμερα σχολείο).

 

Περιοχή Ακ Νταγ Μαντέν (κατά Γ. Κ. Βαλαβάνη)

Χωριό	Κάτοικοι
Ακ Δαγ	5.000
Καρά Πιρ	1.500
Απτουρραχμανλή	1.500
Κουλλούκ	1.250
Χάλκατζη	1.250
Σαχνά-Δερεσί	1.000
Παγτζατάκ	750
Κηλλή-Πουνάρ	1.425
Τοκούζ	1.000
Ποζ-Χιουγιούκ	600
Εβχζή	700
Ακ-Τας	300
Τσικρικτζή	300
Τατ-Δερεσί	400
Ελμαλί-Κιολί	250
Σεκί-κασί	250
Κουσ Καγιά	200
Κέισερι	75
Τουργούτ	125
Τεκκέ-Κιουνεγί	200
Γετί-Σεχερλί	50
Κατή-Κισλά	125
Χοπούτς	200
Αταλα	75
Καρατζά-Βιράν	400
Τσάχαλη	100
Όλουτζα	125
Παγτζετζίκ	500
Πελ Οπέν	150
Κούρτενι	250
Σύνολο	20.000