Η Νέα Σάντα είναι ένα μεγάλο και κατά βάση προσφυγικό χωριό. Βρίσκεται ΒΔ της Θεσσαλονίκης, στον δρόμο που συνδέει την Θεσσαλονίκη με το Κιλκίς, στα όρια ακριβώς των δύο Νομών. Απέχει 27 χιλ. από τη Θεσσαλονίκη και 17 χιλ. από το Κιλκίς.
Διοικητικά υπάγεται στο Νομό Κιλκίς από το 1934, ενώ νωρίτερα υπαγόταν στο Νομό Θεσσαλονίκης.
Από το 1998 με την εφαρμογή του Καποδιστριακού νόμου 2539, αποτελεί ένα από τα Δημοτικά Διαμερίσματα του Δήμου Γαλλικού. Ενώ με την εφαρμογή του Καλλικράτη ανήκει πλεον στην δήμο Κιλκίς.Είναι το μεγαλύτερο χωριό του Δήμου με 2023 κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του 2001. Εκκλησιαστικά υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Πολυανής και Κιλκισίου.
Η Νέα Σάντα είναι ένα χωριό ομοιογενές. Μόνο λίγες οικογένειες μη Σανταίων είχαν εγκατασταθεί σε αυτήν από το Σταυρίν, την Κρώμνη και τα Σούρμενα του Πόντου.
Οι Σανταίοι ήλθαν τμηματικά στην Ελλάδα. Όσοι από αυτούς ζούσαν στη Ρωσία, όπου είχαν καταφύγει μετά την αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων από τον Πόντο το 1918, καθώς και εκείνοι που βρίσκονταν εκεί ξενιτεμένοι, άρχισαν να έρχονται στην Ελλάδα από το 1920. Όσοι Σανταίοι έμειναν στην Τραπεζούντα και όσοι επέζησαν από την σκληρή δοκιμασία της εξορίας στα βάθη του Κουρδιστάν, ήρθαν μετά την υπογραφή της Συνθήκης της Λοζάννης (1923).
Την άνοιξη του 1922, 167 οικογένειες, εγκαταστάθηκαν προσωρινά στον παλιό τουρκικό οικισμό Ραχμανλί, στους πρόποδες του βουνού Ντεβέ-Καρά.
Το 1925 με την βοήθεια της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων (Ε.Α.Π.), ολοκληρώθηκε η οικοδόμηση του χωριού και οριστικοποιήθηκε η μετεγκατάσταση των Σανταίων από το Ραχμανλί στη θέση Βολοβότ.
Την τοποθεσία επέλεξαν οι ίδιοι οι Σανταίοι και ονόμασαν το καινούριο χωριό ΝΕΑ ΣΑΝΤΑ. Η Νέα Σάντα θεωρήθηκε το πιο αξιόλογο χωριό του Νομού Κιλκίς για την ρυμοτομία και τους φαρδείς δρόμους του.
Οι κάτοικοι της Νέας Σάντας κατάγονται από την ηρωική Σάντα του Πόντου. Ήταν άνθρωποι νομοταγείς, εργατικοί και κυρίως με πνεύμα φιλοπρόοδο.
Αμέσως μετά το 1925, με προσωπική εργασία των Σανταίων, υδροδοτήθηκε το χωριό και μετά από δύο χρόνια εγκαινιάστηκαν ένα διώροφο Δημοτικό Σχολείο και η Εκκλησία.
Από το 1933 υπήρχε ιδιωτικό ταξί, το οποίο έκανε καθημερινά δρομολόγια Νέα Σάντα-Θεσσαλονίκη, με κόστος εισιτηρίου ίδιο με εκείνο που πλήρωναν στα λεωφορεία της γραμμής Κιλκίς-Θεσσαλονίκη.
Οι Σανταίοι είχαν έμφυτη αγάπη για τα γράμματα και γενικά για τη μάθηση, όπως και οι πρόγονοι τους στην παλιά, μακρινή Πατρίδα. Δεν επένδυσαν στο να δημιουργήσουν ένα γερό κομπόδεμα, αλλά στα γράμματα. Από το 1926, πολλά παιδιά από τη Νέα Σάντα πήγαιναν στο Ημιγυμνάσιο του Μελισσοχωρίου (Μπαλτζάς τότε) και ήδη από το 1936 είχαμε τους πρώτους Ελλαδικούς επιστήμονες.
Οι κάτοικοι, παράλληλα με την αγάπη τους στα γράμματα υπήρξαν φιλόμουσοι και φίλαθλοι. Το 1926 ίδρυσαν τον δραματικό σύλλογο «Η ΕΛΠΙΣ» και τον ποδοσφαιρικό σύλλογο «ΑΒΕΡΩΦ» που το 1928 μετονομάστηκε σε «ΠΟΝΤΙΑΚΟΣ».
Το 1950 ο «ΠΟΝΤΙΑΚΟΣ» αναγνωρίσθηκε από το Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης και το 1955 από την Ελληνική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία (Ε.Π.Ο.). Αποτελεί ιδρυτικό μέλος της Ένωσης Ποδοσφαιρικών Σωματείων (Ε.Π.Σ.) Κιλκίς. Συμμετέχει από το 1960 και μέχρι σήμερα σε όλα τα πρωταθλήματα και στο Κύπελλο Ελλάδας. Ο «ΠΟΝΤΙΑΚΟΣ» ανήλθε στην Δ' Εθνική ερασιτεχνική κατηγορία πέντε φορές μέχρι σήμερα και την ποδοσφαιρική περίοδο 2003-2004 αγωνίσθηκε στην Γ' επαγγελματική κατηγορία.
Η Νέα Σάντα ήταν και συνεχίζει να είναι ένα χωριό αρκετά αναπτυγμένο. Δύο Εκκλησίες, ο Ενοριακός Ναός Μεταμορφώσεως του Σωτήρος και ο Ναός του Προφήτη Ηλία, τρία παρεκκλήσια, ένα εξατάξιο Δημοτικό Σχολείο, ένα διθέσιο Νηπιαγωγείο, ένας Βρεφονηπιακός σταθμός, ιατρεία ΙΚΑ και ΟΓΑ, η Α/Μ Ταξιαρχία Πεζικού και το Αστυνομικό Τμήμα, είναι μερικά από τα στοιχεία που συμβάλλουν στην ανάπτυξη του χωριού.
Στον κεντρικό δρόμο, τον πεζόδρομο βλέπει κανείς μια σειρά από καταστήματα (καφενεία-ταβέρνες-φωτογραφείο-κομμωτήρια-καταστήματα ένδυσης-σουπερ μάρκετ, φαρμακείο) καθώς και οδοντιατρεία και μικροβιολογικό εργαστήριο.
Όλα αυτά σε συνδυασμό με τα μοντέρνα σπίτια συνθέτουν ένα πολύ όμορφο σκηνικό, το οποίο θυμίζει περισσότερο προάστιο πόλης.
Στη Δυτική πλευρά του χωριού υπάρχει Μνημείο με τα ονόματα των παλικαριών της Σάντας του Πόντου και προτομή του Καπετάν Ευκλείδη Κουρτίδη. Λίγο πιο κάτω βρίσκεται το Μνημείο της Εθνικής Αντίστασης. Στην ίδια πλευρά του χωριού είναι κτισμένες οι κατοικίες των αξιωματικών και ΒΔ οι εργατικές κατοικίες.
Μετανάστες στο εξωτερικό δεν είχε πολλούς, είχε όμως εσωτερική μετανάστευση. Το κενό το οποίο δημιουργήθηκε κάλυψαν οι νεοπρόσφυγες από την πρώην Σοβιετική Ένωση.
Η αλματώδης εξέλιξη του βιοτικού επιπέδου των Νεοσανταίων οφείλεται στην εγκατάσταση μεγάλης στρατιωτικής μονάδας στο χωριό από το 1956, η οποία έδωσε μεγάλη ώθηση στον οικονομικό τομέα. Ο δεύτερος λόγος είναι η δημιουργία της Βιομηχανικής ζώνης στην περιοχή του χωριού, στην οποία εργάζονται πολλοί από τους κατοίκους του. Ελάχιστοι ασχολούνται σήμερα με την γεωργία και έτσι η Νέα Σάντα είναι ένα πλήρως αστικοποιημένο χωριό.
Οι Σύλλογοι που σημειώνουν αξιόλογη δραστηριότητα είναι οι εξής:
1. Αθλητικός Ποδοσφαιρικός Σύλλογος «ΠΟΝΤΙΑΚΟΣ» Νέας Σάντας
2. Σύλλογος Ποντίων Νέας Σάντας
3. Σύλλογος Γυναικών Νέας Σάντας
4. Συλλογος Φίλων Προστασίας Περιβάλλοντος Νέας Σάντας
5. Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων Νέας Σάντας
6. Φιλαρμονική
Αξίζει να σημειωθεί πως για ένα διάστημα ο Σύλλογος Ποντίων εξέδιδε εφημερίδα με τίτλο «ΤΑ ΝΕΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΣΑΝΤΑΣ», της οποίας η έκδοση διεκόπη για λόγους οικονομικούς.
Οι Νεοσανταίοι ακόμη και σήμερα εμφορούνται από το πνεύμα των προγόνων τους, που τραγουδούσαν με καμάρι
«Η Σάντα έν' κωμόπολη με εφτά ενορίας
με καθαρόν ελληνισμόν και πολλά εγκλησίας»
Διοικητικά υπάγεται στο Νομό Κιλκίς από το 1934, ενώ νωρίτερα υπαγόταν στο Νομό Θεσσαλονίκης.
 |
| Νέα Σάντα |
Η Νέα Σάντα είναι ένα χωριό ομοιογενές. Μόνο λίγες οικογένειες μη Σανταίων είχαν εγκατασταθεί σε αυτήν από το Σταυρίν, την Κρώμνη και τα Σούρμενα του Πόντου.
Οι Σανταίοι ήλθαν τμηματικά στην Ελλάδα. Όσοι από αυτούς ζούσαν στη Ρωσία, όπου είχαν καταφύγει μετά την αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων από τον Πόντο το 1918, καθώς και εκείνοι που βρίσκονταν εκεί ξενιτεμένοι, άρχισαν να έρχονται στην Ελλάδα από το 1920. Όσοι Σανταίοι έμειναν στην Τραπεζούντα και όσοι επέζησαν από την σκληρή δοκιμασία της εξορίας στα βάθη του Κουρδιστάν, ήρθαν μετά την υπογραφή της Συνθήκης της Λοζάννης (1923).
Την άνοιξη του 1922, 167 οικογένειες, εγκαταστάθηκαν προσωρινά στον παλιό τουρκικό οικισμό Ραχμανλί, στους πρόποδες του βουνού Ντεβέ-Καρά.
Το 1925 με την βοήθεια της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων (Ε.Α.Π.), ολοκληρώθηκε η οικοδόμηση του χωριού και οριστικοποιήθηκε η μετεγκατάσταση των Σανταίων από το Ραχμανλί στη θέση Βολοβότ.
Την τοποθεσία επέλεξαν οι ίδιοι οι Σανταίοι και ονόμασαν το καινούριο χωριό ΝΕΑ ΣΑΝΤΑ. Η Νέα Σάντα θεωρήθηκε το πιο αξιόλογο χωριό του Νομού Κιλκίς για την ρυμοτομία και τους φαρδείς δρόμους του.
 |
| Δημοτικό Σχολείο |
Αμέσως μετά το 1925, με προσωπική εργασία των Σανταίων, υδροδοτήθηκε το χωριό και μετά από δύο χρόνια εγκαινιάστηκαν ένα διώροφο Δημοτικό Σχολείο και η Εκκλησία.
Από το 1933 υπήρχε ιδιωτικό ταξί, το οποίο έκανε καθημερινά δρομολόγια Νέα Σάντα-Θεσσαλονίκη, με κόστος εισιτηρίου ίδιο με εκείνο που πλήρωναν στα λεωφορεία της γραμμής Κιλκίς-Θεσσαλονίκη.
Οι Σανταίοι είχαν έμφυτη αγάπη για τα γράμματα και γενικά για τη μάθηση, όπως και οι πρόγονοι τους στην παλιά, μακρινή Πατρίδα. Δεν επένδυσαν στο να δημιουργήσουν ένα γερό κομπόδεμα, αλλά στα γράμματα. Από το 1926, πολλά παιδιά από τη Νέα Σάντα πήγαιναν στο Ημιγυμνάσιο του Μελισσοχωρίου (Μπαλτζάς τότε) και ήδη από το 1936 είχαμε τους πρώτους Ελλαδικούς επιστήμονες.
Οι κάτοικοι, παράλληλα με την αγάπη τους στα γράμματα υπήρξαν φιλόμουσοι και φίλαθλοι. Το 1926 ίδρυσαν τον δραματικό σύλλογο «Η ΕΛΠΙΣ» και τον ποδοσφαιρικό σύλλογο «ΑΒΕΡΩΦ» που το 1928 μετονομάστηκε σε «ΠΟΝΤΙΑΚΟΣ».
Το 1950 ο «ΠΟΝΤΙΑΚΟΣ» αναγνωρίσθηκε από το Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης και το 1955 από την Ελληνική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία (Ε.Π.Ο.). Αποτελεί ιδρυτικό μέλος της Ένωσης Ποδοσφαιρικών Σωματείων (Ε.Π.Σ.) Κιλκίς. Συμμετέχει από το 1960 και μέχρι σήμερα σε όλα τα πρωταθλήματα και στο Κύπελλο Ελλάδας. Ο «ΠΟΝΤΙΑΚΟΣ» ανήλθε στην Δ' Εθνική ερασιτεχνική κατηγορία πέντε φορές μέχρι σήμερα και την ποδοσφαιρική περίοδο 2003-2004 αγωνίσθηκε στην Γ' επαγγελματική κατηγορία.
Η Νέα Σάντα ήταν και συνεχίζει να είναι ένα χωριό αρκετά αναπτυγμένο. Δύο Εκκλησίες, ο Ενοριακός Ναός Μεταμορφώσεως του Σωτήρος και ο Ναός του Προφήτη Ηλία, τρία παρεκκλήσια, ένα εξατάξιο Δημοτικό Σχολείο, ένα διθέσιο Νηπιαγωγείο, ένας Βρεφονηπιακός σταθμός, ιατρεία ΙΚΑ και ΟΓΑ, η Α/Μ Ταξιαρχία Πεζικού και το Αστυνομικό Τμήμα, είναι μερικά από τα στοιχεία που συμβάλλουν στην ανάπτυξη του χωριού.
Στον κεντρικό δρόμο, τον πεζόδρομο βλέπει κανείς μια σειρά από καταστήματα (καφενεία-ταβέρνες-φωτογραφείο-κομμωτήρια-καταστήματα ένδυσης-σουπερ μάρκετ, φαρμακείο) καθώς και οδοντιατρεία και μικροβιολογικό εργαστήριο.
Όλα αυτά σε συνδυασμό με τα μοντέρνα σπίτια συνθέτουν ένα πολύ όμορφο σκηνικό, το οποίο θυμίζει περισσότερο προάστιο πόλης.
Μετανάστες στο εξωτερικό δεν είχε πολλούς, είχε όμως εσωτερική μετανάστευση. Το κενό το οποίο δημιουργήθηκε κάλυψαν οι νεοπρόσφυγες από την πρώην Σοβιετική Ένωση.
Η αλματώδης εξέλιξη του βιοτικού επιπέδου των Νεοσανταίων οφείλεται στην εγκατάσταση μεγάλης στρατιωτικής μονάδας στο χωριό από το 1956, η οποία έδωσε μεγάλη ώθηση στον οικονομικό τομέα. Ο δεύτερος λόγος είναι η δημιουργία της Βιομηχανικής ζώνης στην περιοχή του χωριού, στην οποία εργάζονται πολλοί από τους κατοίκους του. Ελάχιστοι ασχολούνται σήμερα με την γεωργία και έτσι η Νέα Σάντα είναι ένα πλήρως αστικοποιημένο χωριό.
Οι Σύλλογοι που σημειώνουν αξιόλογη δραστηριότητα είναι οι εξής:
1. Αθλητικός Ποδοσφαιρικός Σύλλογος «ΠΟΝΤΙΑΚΟΣ» Νέας Σάντας
2. Σύλλογος Ποντίων Νέας Σάντας
3. Σύλλογος Γυναικών Νέας Σάντας
4. Συλλογος Φίλων Προστασίας Περιβάλλοντος Νέας Σάντας
5. Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων Νέας Σάντας
6. Φιλαρμονική
Αξίζει να σημειωθεί πως για ένα διάστημα ο Σύλλογος Ποντίων εξέδιδε εφημερίδα με τίτλο «ΤΑ ΝΕΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΣΑΝΤΑΣ», της οποίας η έκδοση διεκόπη για λόγους οικονομικούς.
Οι Νεοσανταίοι ακόμη και σήμερα εμφορούνται από το πνεύμα των προγόνων τους, που τραγουδούσαν με καμάρι
«Η Σάντα έν' κωμόπολη με εφτά ενορίας
με καθαρόν ελληνισμόν και πολλά εγκλησίας»