ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΣΑΝ ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΤΗΣ ΣΑΝΤΑΣ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ

Θερινή κατοικία σα Παρχάρια

Όταν ήθελαν να δείξουν την αγάπη τους στα Παιδιά τους
Οι Σανταίες μεγάλωναν τα παιδιά τους με αυστηρότητα. Ήσαν φειδωλές στα χάδια και στις θωπευτικές εκφράσεις. Ίσως επειδή ήσαν διαρκώς κουρασμένες, δεν τις έμενε καιρός και κουράγιο για κάτι τέτοιο.
Έπειτα ήταν και ο κοινωνικός κώδικας που δεν επέτρεπε στις νεαρές μητέρες να χαϊδεύουν τα παιδιά τους μπροστά στους άλ­λους.
Πίστευαν ακόμη ότι τα πολλά χάδια κάνουν το παιδί ατίθασο, γ' αυτό και του έκοβαν τον αέρα από πολύ νωρίς.
- Τα μωρά, πολλά αέραν κι θα δι'ς ατα!
Οι γιαγιάδες περισσότερο, ήσαν εκείνες που χάιδευαν τα παιδιά, γιατί μαλάκωνε κάπως η ψυχή στα γηρατειά και είχαν και χρόνο.
Οι συνηθισμένες λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούσαν για να δείξουν την αγάπη τους ήσαν:
- Αρνί μ' -αρνόπο μ'- αρνίκα μ'!
- Γιαβρί μ' -γιαβρόπο μ'- γιαβρίκα μ'!
- Πουλί μ' -πουλόπο μ'- πουλίκα μ'!
- Ρίζα μ' - ριζίκα μ'!
- Ψη μ' -ψόπο μ'- ψήκα μ'!
- Λελεύω σε - ποδεδίζω σε (να σε χαρώ)!
- Να 'ίνουμαι γουρπάντς (θυσία) ή γουρπάντς να 'ίνουμαι'!
- Ρίζα μ' και στερέα μ'!
- Τη γατά σ' (κακό) να παίρω!
- Να τρώω τη χαρά σ'!
- Το λιλόπο σ' να τρώω!
- Το κολόπο σ' να τρώω!
- Να τρώω το σκατό σ'!
- Γιαβρί μ', πουλλί μ', η μάννα σ' να λελεύ' σε!
- Να τρώγ' νε το σκατό σ' π' εφέκανε' σε μοναχόν!
- Να λελεύω 'γω το έμορφο μ', το φωταχτέρι μ'!
- Μω, π' έχτ'σε σε, εφώταξεν το κουτάβ'!
- Να τρώει τον κόλο σ' που έεει σε!
- Εγώ η τσούνα π' εφέκα το μωρό μ' πεινασμένον!
- Η ψη μ' και το τσικάρ' - ιμ' (συκώτι)!

Το Παρχάρι(Οροπέδιο) Dilaver Yaya

Όταν ήθελαν να τα μαλώσουν
- Αγιαράευτον = άχρηστο, αζήτητο.
- Αναθεματισμένον = αυτό που έχει ανάθεμα.
- Άπιστον = χωρίς εμπιστοσύνη, χωρίς πίστη.
- Άρνωτον = σαν αρνί, άκακο, μτφ. ανήσυχο.
- Αφωρισμένον = αυτό που έχει αφοριστεί.
- Αφώτιστον = αβάπτιστο, αλλά και άτακτο, ζωηρό.
- Κουτάβ' = σκυλάκι.
- Σκυλλάπιστον = άπιστο σκυλί.
- Σκυλλαφωρισμένον - αφορισμένο σκυλί.
- Σκυλλοκούταβον = άτακτο, ζωηρό και έξυπνο.
- Τσουνοκούταβον = σκύλος σκυλάκι.

Όταν ήθελαν να τα φοβερίσουν

- Ας σα χέρα μ' κι θα γλυτών'ς! = Δε θα μου ξεφύγεις!
- Θ' αχπάνω τ' ωτία σ'! = Θα βγάλω τ' αυτιά σου!
- Θα κρούω και αποσταπιδώνω 'σε! = Θα σε χτυπήσω μέχρι να σε παραχορτάσω!
- Θα κρούω και γομώνω τ' απέσ' ισ' μαύρον αίμα! = Θα σε δείρω και θα γεμίσει το μέσα σου μαύρο αίμα!
- Θα κρούω και απονεφρίζω 'σε! = Θα σε δείρω και θα σου βγάλω τα νεφρά.
- Θα κρούω κι εβγάλω 'σε πόστ'! = Θα σε δείρω και θα βγάλω το δέρμα σου (θα σε γδάρω)!
- Θα κρούω κι εβγάλλω τα σκατά ας σο στόμα σ'! = Θα σε δείρω και τα σκατά θα' ρθουν στο στόμα σου!
- Θα κρούω και κουράζω 'σε! = Θα σπάσω στα δύο!
- Θα κρούω και σκοτώνω 'σε! = Θα σε σκοτώσω!
- Θα κρούω σε και σκυλλί λαλίαν θα εβγάλτ'ς! = Θα σε δείρω και θα βγάλεις σκυλίσια φωνή!
- Θα κρούω σε και τον ουρανόν, σποντύλ' θα ελέπ'ς! = Θα σε δείρω και θα δεις τον ουρανό σφονδύλι!
- Θα πατώ απάν' -ισ' και εβγάλλω τα χατσένα σ'! = Θα σε ποδο­πατήσω και θα σε βγάλω τα εντόσθια!

Cambasi

- Θα πατώ απάν' -ισ' και σπανάζω 'σε! = Θα σε ποδοπατήσω και θα σε σκάσω!
- Θα τσακώνω το κιφάλι σ'! = Θα σου σπάσω το κεφάλι!
- Θα τσακώνω τα μουντζούρα σ'! = Θα σου σπάσω τα μούτρα!
- Θα τσακώνω τα στούδα σ'! = Θα σου σπάσω τα κόκκαλα!
- Θα φτουλίζω τα μαλλία σ'! = Θα σε ξεμαλλιάσω!
- Μάρ κι θα πιάνω 'σε! = Δε θα σε πιάσω!
- Ναϊλλοί εσέν αν ρούεις ς' σα χέρα μ', ψη κι θ' απομέν 'σε! = Αλλοίμονο αν πέσεις στα χέρια μου, θα πεθάνεις!
- Θα σύρω και αποτσουχαλίζω 'σε! = Θα σε σχίσω στα δύο!
- Θα σύρω και ταρταγανίζω 'σε! = Θα σε κάνω κουρέλι!
- Θα σύρω και αχπάνω τα μαλλία σ'! = Θα σε βγάλω τα μαλλιά!
- Θα ζουλίζω τ' ωτία σ'! = Θα σου στρίψω τ' αυτιά!
- Θα κρούω και χασεύω τον κόλο σ' = Θα σε δείρω και θα ζεμα­τιστεί ο κώλος σου!
 

Πόπης Τσακμακίδου - Κωτίδου

Φιλόλογος - Συγγραφέας

Πηγη: "Οι Γυναίκες της Σάντας του Πόντου"
έκδοση Αδελφών Κυριακίδη Α.Ε.