Σκαρίφημα της I. Μονής της Παναγίας Γουμερά.

(Σχεδιάστηκε από τον Αρ. Α. Καλλέ)

Κ = Κελιά: Πολλά από τα κελιά αυτά ήταν διώροφα, όπως λ.χ. εκείνα που βρίσκονταν αριστερά από το μικρό ναό της Γεννεσίου της Θεοτόκου (Ι.Ν.Γ.Θ.) και μερικά από εκείνα πού βρίσκονταν βόρεια απ' αυτόν.

Διώροφα επίσης ήταν και τα κελιά που βρίσκονταν βόρεια από τη βρύση της I. Μονής και κατά μήκος του Β' τείχους (εσωτερικού), στα οποία φιλοξενούσαν τους επι­σκέπτες , ανεξάρτητα από την εθνικότητά τους, καθώς και τους επίσημους.

Δ.Ε. = Διάδρομος  Εξόδου από τις πίσω πόρτες  τής Μονής.

Τ1 = Τάφος του Συλβέστρου Β'

Τ2 = Τάφος τού παπα Αγαθόνικου.

Μ = Μαγειρείο.

A =  Αποθήκες.

ΙΝΓΘ = Ιερός Ναός Γεννεσίου Θεοτόκου.

Ε =  Εξώστης τού Λυκείου Γουμεράς.

1. Ο εξωτερικός τοίχος της ιερής μονής (Α' τείχος) ήταν λιθόκτιστος και είχε ύψος 3 μέτρα περίπου. Ο  εσωτερικός τοίχος (Β' τείχος) ήταν επίσης λιθόκτιστος αλλά περισσότερο επιμελημένος.

Ο χώρος μεταξύ των δύο τοίχων ήταν δενδροφυτευμένος με οπωροφόρα δέντρα. Στο  χώρο της αριστερής πλευράς υπήρχαν οι κήποι της Μονής, στους οποίους καλλιεργούσαν κηπευτικά, όπως λ.χ. φασόλια, πατάτες, τεύτλα κλπ.

2. Στους στάβλους της Μονής στέγαζαν  4 ημίονους, τους οποίους χρησιμοποιούσαν για μεταφορές και αγώγια, τα οποία φρόντιζε ο δόκιμος μοναχός Στέφανος. Υπήρχαν ακόμα και 2 βόδια για τις καλλιεργητικές ανάγκες της Μονής.

Τα παλιότερα χρόνια, την εργασία των αγωγιών την έκανε ο πατέρας της μοναχής που έμενε στη Μακρυνίτσα, η οποία είχε δωρίσει τον κλήρο της στη Μονή στη μνήμη των γονιών της, αλλά δυστυχώς τα παιδιά του αδελφού της, ο οποίος, σημειωτέο, χρημάτισε βοηθός μαγείρου στο Λύκειο της Γουμεράς, ζήτησαν και τον πήραν πίσω.

3. Οι στέγες όλων των κτισμάτων, εκτός από τους I. ναούς, ήταν ξύλινες, κατασκευασμένες από ένα είδος ξύλου πού λεγόταν τσεμσίρ και το φέρνανε από την Κοριάνταν. Οι  στέγες των ναών ήταν καλυμμένες με κεραμίδια βυζαντινού τύπου.

4. Στο κωδωνοστάσιο που βρισκόταν στο αριστερό μέρος του I. Ναού της Κοίμησης της Θεοτόκου υπήρχαν 4 κώδωνες. Ο ένας απ' αυτούς ήταν μεγάλος και σήμαινε την ημέρα της πανήγυρης, καθώς επίσης και σε έκτακτες ανάγκες, κινδύνους κ.λπ.

Κατά την έναρξη  του Α' παγκόσμιου πολέμου, όλοι οι κώδωνες αφαιρέθηκαν από τις τουρκικές Αρχές, για τις στρατιωτικές ανάγκες του κράτους!

Σημειωτέο ότι οι μοναχοί δε χρησιμοποιούσαν τις καμπάνες, αλλά μια σανίδα κρεμασμένη από το λαιμό τους, την οποία χτυπούσαν με ένα είδος σφυριού, προκειμένου να σημάνουν την ώρα των προσευχών ή των γευμάτων.

5. Ο ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου δε θυμάμαι καλά να είχε τρούλο, κατά τη γνώμη μου όμως δεν πρέπει να είχε, γιατί ήταν τύπου Βασιλικού βυζαντινού ρυθμού. Ο ναός αυτός λειτουργούσε μόνο την ημέρα της πανήγυρης, οι  μοναχοί τελούσαν τις άλλες λειτουργίες στο μικρό ναό της Γεννεσίου της Θεοτόκου. Λειτουργούσε  τακτικά με τη Λειτουργία του Λυκείου.

 6. Το Ιερό Ευαγγέλιο, το μόνο κειμήλιο που διασώθηκε, το οποίο ο αείμνηστος  Θεοφύλακτος είχε την πρόνοια να το διασφαλίσει, σαν να προαισθανότανε ότι ύστερα από 50 χρόνια θα συνέβαινε το θαύμα της ανιστόρησης, είχε την εξής ιστορία:

Μετά τις πολεμικές αναστατώσεις και στις παραμονές της προσφυγιάς οι μοναχοί της I. Μονής την εγκατέλειψαν στο έλεος του Θεού και των διάφορων επιτηδείων, οι οποίοι φαίνεται ότι αφαίρεσαν πολλά είδη των οποίων η τύχη αγνοείται. Ο Διονύσιος Περσόπουλος όμως, ο οποίος είχε το Ευαγγέλιο και τους σταυρούς, λόγω ασθενείας έμεινε στην Τσίτη, φιλοξενούμενος από κάποια Σοφία, της οποίας το επίθετο δεν μπόρεσα να μάθω. Στο σπίτι εκείνο απεβίωσε ύστερα από λίγο και εγκατάλειψε εκεί το Ευαγγέλιο και τους σταυρούς της Μονής.

 Η  Σοφία κατά την ανταλλαγή έφερε το Ευαγγέλιο στην  Ελλάδα και ευτυχώς το παράδωσε στον αείμνηστο Θεοφύλακτο, ο οποίος το κατέθεσε προς φύλαξη στον  Άγιο Δημήτριο της Θεσσαλονίκης. Οι σταυροί όμως δεν παραδόθηκαν στο Θεοφύλακτο και η τύχη τους είναι μέχρι , σήμερα άγνωστη, γιατί η Σοφία πέθανε.

 Υπάρχει  και δεύτερο Ευαγγέλιο, το οποίο είναι κατατεθειμένο στην I. Μητρόπολη. Το Ευαγγέλιο είναι του Ναού της  Υπαπαντής του χωριού Τσίτη.