ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΗΚΑΝ ΟΙ ΑΝΤΑΡΤΕΣ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ;;

 Μια συνεργασία των δυνάμεων των ανταρτών με τον ελληνικό στρατό στο κοινό μέτωπο του Σαγγάριου θα είχε απρόβλεπτα ευεργετικά αποτελέσματα, για την ελληνική πλευρά.

Όμως οι Ελληνες κάτοικοι εκτός της ελληνικής επικράτειας, δεν ενδιέφεραν τους ηγετικούς κύκλους μιας μερίδας του ελληνισμού της κυβέρνησης των Αθηνών.

Υπολογισμοί ειδικών του στρατού, που στηρίζονται σε υπεύθυνες πηγές, όπως των οπλαρχηγών των αντάρτικων σωμάτων, του Μητροπολίτη Χρύσανθου, του Μητροπολίτη Γερμανού Καραβαγγέλης, του Επισκόπου Ευθύμιου Αγριτέλλη, του Μητροπολίτη Γερβάσιου Σουμελίδη, του Πρωτοσύγκελου Αϊβαζίδη, αλλά και πληροφορίες υπεύθυνων ποντιακών παραγόντων και σωματείων της εποχής εκείνης και πέρα από αυτά δηλώσεις ξένων στρατηγών, όπως του Γάλλου στρατηγού Σαρτικιε, καθώς και άλλων, κι ακόμα από τα κείμενα του Βασίλ αγά (Βασ. Ανθόπουλου) και άλλων ανταρτών του Πόντου, ο ελληνισμός του Πόντου μπορούσε να παρατάξει ένα αξιόμαχο μάχιμο σώμα μέσα σ' ένα εξάμηνο στα χρόνια 1915-1923.

Αν προσθέσουμε στη δύναμη αυτή και την οργανωμένη ήδη μεραρχία των Ελλήνων του Καυκάσου, τότε το ένοπλο δυναμικό του ελληνισμού του Πόντου και η δύναμη του θα ήταν σχεδόν ισάξια με εκείνη του ελληνικού εκστρατευτικού σώματος.

Δεν είναι αντιληπτό και νοητό πως ο Κεμάλ κατόρθωσε να δημιουργήσει αξιόμαχο στρατό μέσα σε δυο ή τρία χρόνια από τις άτακτες συμμορίες του διαλυμένου οθωμανικού στρατού και δεν θα ήταν δυνατό οι Ελληνόφωνες να δημιουργήσουν ένα στρατό από αυτόχθονες Έλληνες του Πόντου, που θα πολεμούσαν για τα "σπίτια" τους.

Το ερώτημα αυτό για "πολλούς" παραμένει αναπάντητο. Η ευθύνη για την μη πραγματοποίηση της σκέψης αυτής θα βαραίνει στους αιώνες την πολιτική, αλλά και τη στρατιωτική ηγεσία της Ελλάδας...