Ο ερχομός των Σανταίων στην Ελλάδα

Κατά την οπισθοχώρηση των Ρωσικών στρατευμάτων από την Τουρκία στο τέλος του 1917 και στις αρχές του 1918, πολλοί Σανταίοι εγκατέλειψαν τμηματικά την Πατρίδα τους και μέσω Τραπεζούντας κατέφυγαν σε διάφορες πόλεις της Ρωσίας (Βατούμ, Σοχούμ, Τσιατούρα, Τιφλίδα,Κουτάϊσι κ.λ.π.)

Το 1920-21 κατέβηκαν στον Καύκασο οι Μπολσεβίκοι πολέμησαν τους Γεωργιανούς και κατέλυσαν την Δημοκρατία τους. Για μικρό χρονικό διάστημα έφτασαν στο Βατούμ Τουρκικά στρατεύματα, αλλά γρήγορα διώχθηκαν από τους Μπολσεβίκους.
Στο Βατούμ βρίσκονταν τότε και Αγγλικά στρατεύματα.

Βατούμ

Οι Σανταίοι τότε όπως και άλλοι Πόντιοι της Τραπεζούντας φεύγοντας από τους Μπολσεβίκους άρχισαν να έρχονται στην Ελλάδα.
Η κάθοδος των  Ποντίων έγινε με ατμόπλοια που νοίκιασε η Ελληνική Κυβέρνηση σε συνεννόηση με την Ρώσικη Κυβέρνηση.
Το τελευταίο πλοίο που αναχώρησε για την Ελλάδα ήταν ο "ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ" και σ' αυτό επέβαιναν οι σημερινοί κάτοικοι της Ν. Σάντας.
Το ταξίδι προς την Ελλάδα έγινε το 1920-21  κράτησε 8 μέρες και στο διάστημα αυτό υπέφεραν πολύ από πείνα και κακουχίες.

Τέλος αποβιβάστηκαν στην Μίκρα Θεσ/νίκης και εγκαταστάθηκαν προσωρινά στην Καλαμαριά. Αμέσως έγινε μια επιτροπή από Σανταίους με σκοπό να βρουν ένα χωριό και να εγκατασταθούν. Επισκέφτηκαν πολλά χωριά της Μακεδονίας, αλλά όσα μέρη τους άρεσαν ή ήσαν μικρά σε έκταση και επομένως δεν ήταν επαρκή για όλες τις οικογένειες ή ήταν πολύ απόκεντρα.
Έτσι κατέφυγαν στον πίνακα του εποικισμού και ανάμεσα στα διαθέσιμα χωριά ήταν και το ΒΟΛΟΒΟΤ η σημερινή ΝΕΑ ΣΑΝΤΑ.
Το επισκέφτηκαν αμέσως, το μέρος τους άρεσε γιατί ήταν  πεδινό με άφθονο νερό και χόρτο και ο ποταμός αν και μήνας Ιούνης είχε αρκετό νερό και έτσι εγκαταστάθηκαν.
Έτσι λοιπόν αποφάσισαν να κτίσουν εδώ το χωριό τους. Ανακοίνωσαν την απόφαση τους και στους άλλους και αφού έγιναν όλες οι διατυπώσεις στον εποικισμό, παραχωρήθηκε η σχετική άδεια της μετακίνησης των Σανταίων με έξοδα του εποικισμού.
Όλες οι οικογένειες των Σανταίων ήταν 167 από τις οποίες οι 70 αποφάσισαν να έρθουν στο Βολοβότ, οι άλλες οικογένειες διαφώνησαν και πήγαν οι περισσότερες στη περιοχή της Βέροιας και οι υπόλοιποι σε άλλα μέρη.

Ντεβέ καρά

Οι 70 οικογένειες που έφτασαν στο Βολοβότ στις 17 Ιούνη 1921, προσωρινά εγκαταστάθηκαν στη Ραχμαλή (τοποθεσία που βρίσκεται στους πρόποδες του βουνού Ντεβέ-Καρά), μέχρι να κτίσουν στο Βολοβότ το μόνιμο χωριό τους.

Στη Ραχμαλή κατοικούσαν ελάχιστες οικογένειες Τούρκων , μέσα σε ακατάλληλα σπίτια, που σε λίγο χρονικό διάστημα έφυγαν στην Τουρκία. 

Μεταξύ των 70 οικογενειών υπήρχαν δυο εξέχουσες οικογένειες, η μια ήταν η οικογένεια του Χρήστου Μαυρόπουλου και η δεύτερη του Ευστάθιου Αθανασιάδη . Ο Χρήστος Μαυρόπουλος προσέφερε πολύ σημαντική εργασία. Με τοπογραφικό όργανο χάραξε το σχέδιο του χωριού και έτσι το χωριό μας είναι κτισμένο πάνω σε ρυμοτομημένο σχέδιο.

Χρήστος Μαυρόπουλος

Στη μελέτη του ο Χρήστος Μαυρόπουλος συμπεριλαμβάνει τα σημεία που θα κτιστούν : η Εκκλησία, το Σχολείο, η Κοινότητα κλπ. Μετά την μελέτη γίνεται η χάραξη με ορόσημα και βγαίνει το διάγραμμα σε 32 τετράγωνα, πέντε κάθετοι δρόμοι και έξι παράλληλοι, δυο πάροδοι, δυο πλατείες μια ανατολικά και μια δυτικά όπου τοποθετήθηκαν μεγάλες ποτίστρες(γούρνες) για να πίνουν τα ζώα.
Στην περίοδο 1923 στις 14 Ιούλη υπογράφηκε η Συνθήκη της Λωζάννης και με την ανταλλαγή έφτασαν και άλλες οικογένειες Σανταίων εξόριστων από την Τουρκία. Το 1924 φτάνει και ο Καπετάν Ευκλείδης με τα παλληκάρια του, όσα βέβαια έμειναν. Αυτοί ήσαν και οι τελευταίοι Σανταίοι που ήρθαν στην Ελλάδα 
Το χωριό μεγάλωσε και τα έργα και άλλες δουλειές τελείωναν γρήγορα και σε λίγα χρόνια όλα τα Δημόσια κτίρια κτίστηκαν και λειτούργησαν κανονικά...