Η χάρ’

Κυρούδες, μανάδες, χαρίστεν, χαρίστεν, χαρίστεν,

 γαμπρούς και νυφάδες θ’ εφτάτεν, χαρίστεν, χαρίστεν.

Χαρίστεν, χαρίστεν, σκύλ’ παιδία, χαρίστεν, χαρίστεν, 

ατό πά με την σειράν εν, χαρίστεν, χαρίστεν, χαρίστεν.

Ελάτεν, ελάτεν, συγγενοί και χαρίστεν, χαρίστεν,

θ’ εφτάτεν κι εσείν χαράντας, χαρίστεν, χαρίστεν, χαρίστεν.

Σημ. Η αρχή του δεκαπεντασύλλαβου στίχου κάμπτεται από τον τρίτο στίχο και πέρα. Έχουμε δεκαεξασύλλαβο και δεκαπεντασύλλαβο ακόμη στίχο, με το μέτρο πάντοτε ιαμβικό. Οι προσθήκες γίνονται από τον λαϊκό τραγουδιστή, για να δοθεί έμφαση στο κάλεσμα των δωρητών και ιδιαίτερος τόνος στη μουσική απόδοση.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΑ

Στα πλαίσια του ποντιακού γάμου η τελετή των δώρων παρουσιάζει ιδιαίτερη μεγαλοπρέπεια. Η προσέλευση των δωρητών, η κατάθεση του δώρου, τους κλπ. γίνονται με τρόπο πανηγυρικό σε ορισμένες περιοχές τού Πόντου και ιδιαίτερα στα μέρη του Καυκάσου.

Στρώνεται ειδικό τραπέζι. Υπάρχει εκεί μπουκάλι με ούζο κι ένα ποτηράκι.  Το κύριο πρόσωπο είναι «ο τελάλ’τς». Έχει ειδικό ταλέντο. Είναι καλλίφωνος και διαθέτει κάποιο χιούμορ. Κοντά του βρίσκεται, σε όλη τη διάρκεια της τελετής, ο λυράρης, που παίζει τον ειδικό σκοπό για το κάλεσμα των δωρητών. Αν δεν τραγουδάει ο ίδιος, πλαισιώνεται από τραγουδιστή, ο οποίος επαναλαμβάνει τους σχετικούς στίχους.

Ο τελάλης αναγγέλλει ηχηρά το όνομα του κάθε δωρητή και περιγράφει με τρόπο υπερβολικό και χιουμοριστικό το κάθε δώρο. Πολλαπλασιάζει την αξία του. Μπορεί να είναι ένα χάλκινο ταψί. Εκείνος όμως το εμφανίζει σαν χρυσαφένιο. Δίνει ευχές στον δωρητή, π.χ., «άμποτε ο Θεόν να αξιών’ αούτο τη χαράν και σ’ ατουνού τα παιδία». Μπορεί ακόμη να πειράξει μια χήρα γερόντισσα λέγοντας, «να τρώγομε τη χαράν άτ’ς και σα παραμόνια τ’ς γότζια αγούρια».

Πρώτα προσέρχονται οι κουμπάροι και οι κοντινοί συγγενείς. Έπειτα οι άλλοι συγγενείς. Ακολουθούν οι φίλοι. Ο κάθε δωρητής παραδίνει το δώρο του, πίνει ένα ποτήρι ούζο, δίνει ευχές, δέχεται τις ευχαριστίες και αποχωρεί.

Η  "χαρά" του Αλέξη Στυλίδη.

Ο θεσμός, εθιμικά καθιερωμένος, είναι κοινωνικός. Η αναγγελία των ονομάτων των δωρητών και των δώρων δημοσία δημιουργεί ορισμένα προβλήματα. Όποιος φέρνει δώρο μικρής αξίας εκτίθεται κατά κάποιο τρόπο. Ωστόσο, η κοινή γνώμη κρίνει τον καθένα δίκαια. Δείχνει κατανόηση στην περίπτωση, που υπάρχει πραγματική οικονομική αδυναμία. Από την άλλη μεριά όμως, η δημοσιότητα βάζει τον καθένα μπροστά στις ηθικές και κοινωνικές του ευθύνες. Αφού «με την σειράν εν», ο καθένας, ανάλογα με την συμπεριφορά του, θα αντιμετωπιστεί από όλους, όταν θα κάνει και εκείνος γάμο.

Ας σημειωθεί, ότι οι δωρητές συχνά συνεννοούνται μεταξύ τους, για να μη δοθούν πολλά ομοειδή δώρα, αλλά από όλα τα είδη, για να εξυπηρετηθούν οι διάφορες ανάγκες του νέου αντρόγυνου. Πολλές φορές, οι καλεσμένοι, αντί για άλλο δώρο, δίνουν χρήματα, όταν τούτο επιβάλλεται από τις περιστάσεις.

Με τη λήξη της τελετής, γίνεται από τον τελάλη ένας γενικός απολογισμός των δώρων. Αν τα δώρα είναι χρηματικά, αναγγέλλεται το συνολικό χρηματικό ποσό, που χαρίστηκε στο νέο αντρόγυνο. Δώρα χαρίζονται και στον κουμπάρο. Γίνεται και εδώ σχετικός απολογισμός. Οι τελευταίες λέξεις τού τελάλη είναι η έκφραση ευχαριστιών προς όλους.

Στάθης Ι. Ευσταθιάδης

Διδάκτορας της Νομικής Σχολής του ΑΠΘ

Συγγραφέας- Λαογράφος