Οι οικονομικές προϋποθέσεις.Μέρος 3ο

Μια καταγραφή δε των ελευθέρων επαγγελματιών ελληνικής καταγωγής της Τραπεζούντας, κατά τομέα δραστηριότητας, περιλαμβάνει ο πίνακας που ακολουθεί:

Η άποψη της παραλίας της Τραπεζούντας το 1911. Από το Λεοντόκαστρο μέχρι το μητροπολιτικό ναό του Αγίου Γρηγορίου Νύσσης.

Έλληνες επιχειρηματίες, επιτηδευματίες και εμπορευόμενοι στην Τραπεζούντα, στις αρχές του 20ού αιώνα (1908).

α/α		Είδος δραστηριότητας/Ονόματα	α/α	Είδος  δραστηριότητας/Ονόματα
1.		ΑΛΕΥΡΑ	4.	ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ
1.		Καπαγιαννίδης Γ	1.	Γεωργιάδης Ευκλείδης
2.		Σιδηρόπουλος Κ. Γ.	2.	Καπνάς Γ.
2.		ΑΠΟΙΚΙΑΚΑ	5.	ΓΟΥΝΑΡΙΚΑ
1.		Αργυρόπουλοι Δ. Υιοί	1.	Αργυρόπουλος  Π.
2.		Αμανατίδης Μιλτιάδης	6.	ΔΕΡΜΑΤΑ
3.		Βαφειάδη Π. Αφοί	1.	Βασματζίδης Ι. & Κ.
4.		Γεωργαντέλλη Δ. Αφοί	2	Γραμματικόπουλος Π. Θ.
5.		Εξακουστίδη Αδελφοί	3.	Γρηγοριάδη Γ. Υιοί
6.		Ιωακειμίδης Ι. Νικόλαος	4.	Κοντοζής Π. Κωνσταντίνος
7.		Καπαγιαννίδης Γ.	5.	Μουζενίδης Χ. Γεώργιος
8.		Καπαγιαννίδη Χ. Υιοί	6.	Μουμτζή Ι. Υιοί
9.		Καρυοφύλλη Αδελφοί	7.	Στεφανίδης Π. Γεώργιος
10.		Καλιφατίδης Ι.	8.	Τουσμάνωφ Αδελφοί
11.		Κογκαλίδη Α. Υιοί	9.	Τσαλιγόπουλοι Γ. Αδελφοί
12.		Κογκαλίδη Γ. Αδελφοί	7.	ΔΙΚΗΓΟΡΟΙ
13.		Κογκαλίδης Μιλτιάδης	1.	Κεδίκογλου Λ.
14.		Μιχαηλίδη Ι. Αδελφοί	2.	Μουμτζίδης Σ.
15.		Μιχαλόπουλος Μιχαήλ	3.	Ορφανίδης Ν.
16.		Μουμτζή Ι. Υιοί	8.	ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ  ΠΡΑΤΗΡΙΟΝ
17.		Μουζενίδαι  Αδελφοί	1.	Αηδονόπουλος Θ. Ε.
18.		ΠαπαντωνίουΓ.-Μιχαηλίδης Θ.	9.	ΕΡΙΟΥΧΑ
19.		Ποζάνης & Γεροντίδης	1.	Βελισσαρίδαι Αδερφοί
20.		Τάντος Ηρακλής & Σία	2.	Σουμελίδης  Ι.
21.		Τσαλιγοπούλου Γ. Αδερφοί	10	ΙΑΤΡΟΙ
3.		ΑΣΦΑΛΕΙΕΣ (Πράκτορες)	1.	Ευφραιμίδης Ι.
1.		Βασιλειάδης Β.	2.	Ευφραιμίδης Κ.
2.		Γραμματικόπουλος Π.  Θ.	3.	Μεταξάς Α.
3.		Ενεπέκογλου Ι. Υιοί	4.	Παπαδόπουλος Μ.
4.		Ιωαννίδης Β.	5.	Σουρμελίδης Α.
5.		Καπαγιαννίδης Γ.	6.	Σπάθαρος Θ.
6.		Κωνσταντίνωφ Ι.	11.	ΜΑΚΑΡΟΝΟΠΟΙΕΙΑ
7.		Μουζενίδης Χ. Γεώργιος	1	Τερζόπουλος Β.
8.		Σιδηρόπουλος Κ.  Γ.	12.	ΝΕΩΤΕΡΙΣΜΟΙ
9.		Τριανταφυλλίδη  Υιοί	1.	Βελισσαρίδαι Αδελφοί
10.		Φωστηρόπουλοι Αδελφοί	2.	Ελευθεριάδη   Ε. Υιοί
11.		Καραγιαννίδη Ν.
12.		Λαζαρίδαι Αδελφοί	18.	ΣΙΓΑΡΟΧΑΡΤΑ
13.		Μωυσίδης  Γ.	1.	Μιχαηλίδης Γεώργιος
14.		Ξανθόπουλοι Αδελφοί	2.	Παπαδόπουλος & Σκανδαλίδης
15.		Ξενίδης Π.  θεόδωρος	19.	ΣΙΔΗΡΑ
16.		Ξενίδαι Αδελφοί	1.	Βαφειάδης Β. Χαρ.
17.		Ξενόπουλοι Αδελφοί	2.	Βαφειάδης Μ. & Υιοί
18.		Παπαδόπουλος Γ.	3.	Καπαγιαννίδης Γ.
19.		Σεράση Χ. Υιοί	4.	Κογκαλίδη Γ. Αδελφοί
20.		Χαραλαμπίδης Δ.Γ.	20.	ΤΡΑΠΕΖΙΤΑΙ
13.		ΞΥΛΕΙΑ	1.	Γραμματικόπουλος Π.  Θ.
1.		Παπαδόπουλος Ν.	2.	Καπαγιαννίδης Γ.
14.		ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑΤΩΔΗ ΠΟΤΑ	3.	Κογκαλίδη Αδελφοί
1.		Ακριτίδη Γ. Υιοί	4.	Φωστηρόπουλοι Αδελφοί
2.		Βαφειάδης Τραντάφυλλος	21.	ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟΝ
3.		Καρυοφύλλη  Αδελφοί	1.	Σεράση Αδελφοί
4.		Καλλιφατίδαι  Αδελφοί	22.	ΥΑΛΟΠΩΛΕΙΑ
5.		Κοροξενίδης Χ.Χ.	1.	Κωφίδης Χ.
6.		Καλεβράς Αντών. & Μιλτιάδης	2.	Κυτρίδης Α.
7.		Λαζόπουλοι Αδελφοί	3.	Παπαδόπουλος Ι.
8.		Λαμπριανίδης Π.	4.	Τσαΐρογλου  Αδελφοί
9.		Παπαδόπουλος Σ.	23.	ΥΦΑΣΜΑΤΑ
10.		Περσίδης Ε. Γεώργιος	1.	Αβραμίδης Κ.
15.		ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΟΔΟΧΟΙ	2.	Βελισσαρίδαι Αδελφοί
1.		Αυγουστίδης & Σία	3.	Ελευθεριάδης Ε. & Υιοί
2.		Βασιλειάδης Β.	4.	Ελευθεριάδης  Μ.
3.	Γραμματικόπουλοι Αδελφοί		5.	Κανδύλης Γ.  Κ. & Σία
4.	Εφραιμίδης Π.		6.	Καλπαξίδαι Αδελφοί
5.	Ενεπέκογλου & Υιοί		7.	Μεταξά Αδελφοί
6.	Κακουλίδης  Π. Κων/νος		8.	Μουζενίδης Π.
7.	Κακουλίδης Ι.  Χ.		24.	ΦΑΡΜΑΚΕΙΟΝ
8.	Κωνστντινώφ Ι.  Δ.		1.	Παπαδόπουλος Ι.
9.	Κοντοζής Κ. Κωνστντίνος		25.	ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΙ
10.	Μουζενίδης Χ. Γεώργιος		1.	Κακούλη Αδελφοί
11.	Στεφανίδης  Γ. Π.		26.	ΧΑΛΚΟΣ
12.	Σιδηρόπουλος Γ. Κ.		1.	Καπαγιαννίδης Γ.
13.	Τουσμάνωφ Αδελφοί		2.	Λεοντίδη Χ. Αδελφοί
14.	Τρανταφυλίδη Α. Υιοί		27.	ΧΑΡΤΟΠΩΛΕΙΑ
15.	Χαλδεόπουλος Ν. Π.		1.	Γεωργιάδης Ευκλείδης
16.	ΠΑΝΤΟΠΩΛΕΙΑ		2.	Μιχαηλίδης Γεώργιος
1.	Παπάζογλου Γ.		3.	Παπαδόπουλος & Σκανδαλίδης
2.	Ποικιλίδης Κ.		4.	Στυλιανόπουλος Θ.
3.	Σερασίδης  Γ.		28.	ΧΡΥΣΟΧΟΟΙ
17.	ΡΑΠΤΑΙ		1.	Τουσμάνωφ Ν.
1.	Γραμματικόπουλος Α.		2.	Τουσμάνωφ Α.
2.	Περσίδης Ιωάννης		29.	ΧΡΩΜΑΤΑ
3.	Σουμελίδης Ι.		1.	Βαφείδης Χ. Β.
4.	Τριφτανίδης Α.

Ο πίνακας αυτός θα είναι περισσότερο πλήρης αν προσθέσουμε και τις 13 ασφαλιστικές εταιρείες της πόλης («Αμοιβαία», «Εθνική» Αθηνών, «National de Paris», «Conservatrice», «Lloyd», «The marine» Λονδίνου, «Ενωσις» Βερολίνου, «Κτηματική Ένωσις» Παρισίων, Μάντσεστερ, «Πατριωτική, «Πολάρ» και «Πρόνοια»), που όλες αντιπροσωπεύονται από Έλληνες.

Το λιμάνι και το κτίριο του τελωνείου Τραπεζούντας

 Παρά το σημαντικό πλούτο στοιχείων, ο πίνακας αυτός δεν περιλαμβάνει όλες τις επιχειρήσεις των Ελλήνων της Τραπεζούντας, γιατί ο συγγραφέας, που μας τον γνωστοποιεί, τον έχει αντλήσει από τον «Παγκόσμιο Εμπορικό Οδηγό» του έτους 1908, που εκδίδεται στη Σμύρνη, στον οποίο περιλαμβάνονται μόνο οι επιχειρηματίες που επιθυμούν να διαφημιστούν μέσω αυτού. Συνεπώς, υπάρχει ένας μικρός ή μεγάλος αριθμός επιχειρηματιών και επιχειρήσεων που απουσιάζει. Αυτό επιβεβαιώνεται και από μια μικρή μόνο αναφορά σε επιχειρήσεις που δεν περιλαμβάνονται και μας είναι γνωστές τόσο από τη σχετική βιβλιογραφία όσο και από τις σχετικές πληροφορίες.

Παρά τις ελλείψεις αυτές, τα στοιχεία που παρατίθενται έχουν πολύ μεγάλη σημασία, γιατί μας βοηθούν να κατανοήσουμε σε πολύ μεγάλο βαθμό το μέγεθος αλλά και τις δυνατότητες της αγοράς της Τραπεζούντας στις αρχές του 20ού αιώνα, της οποίας προφανώς το λιμάνι, με τις δραστηριότητες που αναπτύσσονται γύρω από αυτό, αποτελεί την καρδιά της οικονομίας της. Κατά δεύτερο λόγο, μας φανερώνουν με σαφήνεια τα οικονομικά συμφέροντα αλλά και τις χώρες που συνδέονται με αυτά. Έτσι, δεν είναι τυχαίο ότι στις αρχές του 20ού αιώνα στην Τραπεζούντα υπάρχουν 10 Προξενεία ξένων χωρών, για να διασφαλίσουν προφανώς τα αντίστοιχα συμφέροντα που υπάρχουν, αλλά και να βοηθήσουν στο σχεδιασμό της δράσης των αντίστοιχων χωρών για το μέλλον .

Το κυριότερο, όμως, δεδομένο που προκύπτει για την έρευνά μας είναι το γεγονός ότι η σημαντική αυτή σε μέγεθος και δραστηριότητα αγορά κυριαρχείται από τους Έλληνες, οι οποίοι, είτε ως μικροί ή μεγάλοι ελεύθεροι επαγγελματίες είτε ως αντιπρόσωποι των ξένων συμφερόντων - γεγονός που υποβοηθείται και ενισχύεται σε σημαντικό βαθμό από την ύπαρξη κοινών πολιτιστικών αναφορών, κοινών «βάσεων παιδείας» - είναι οι κύριοι ρυθμιστές και οι καταλύτες της. 

Η μεγάλη συσσώρευση πλούτου στα χέρια αρκετών Ελλήνων και η αναγκαιότητα σύνδεσης της αγοράς με την εκπαίδευση συνιστούν τις κατεξοχήν οικονομικές αλλά και κοινωνικές προϋποθέσεις επανίδρυσης και γενικά ανάπτυξης του Φροντιστηρίου στις αρχές του 20ού αιώνα: ο πλούτος επανεπενδύεται όχι μόνο σε καθεαυτό οικονομικές επενδύσεις. Η ύπαρξη ενός εκπαιδευτικού μηχανισμού, ο οποίος θα ανταποκρίνεται στη νέα οικονομική και κοινωνική πραγματικότητα που διαμορφώνεται, είναι μια σημαντική επένδυση, που μπορεί να πολλαπλασιάσει τα κέρδη των Ελλήνων παραγόντων της αγοράς. Το κτίριο και η υποδομή του Φροντιστηρίου αδυνατούν πλέον να ανταποκριθούν, έστω και στοιχειωδώς, σ' αυτή την πραγματικότητα.

 Αυτές ακριβώς οι, αυτονόητες άλλωστε, διαπιστώσεις οδηγούν την ελληνική κοινότητα της Τραπεζούντας, με την καθοδήγηση του νέου, ιδιαίτερα αξιόλογου, Μητροπολίτη, να προχωρήσει στην αναπροσαρμογή του εκπαιδευτικού σχεδιασμού, που κύριο στοιχείο του αποτελεί η οικοδόμηση του νέου κτιρίου του Φροντιστηρίου.

ΑΝΤΩΝΗ Υ. ΠΑΥΛΙΔΗ

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΟΝΤΙΑΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ
 «ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΝΤΟΥ» ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 24

"ΤΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΑΣ (1900-1914) και η ιδεολογική κυριαρχία των Ελλήνων στον Πόντο"