Τραγωδία της Αμισού (Γερμανού Καραβαγγέλη)

Γερμανός  Καραβαγγέλης

Μερικές "γραμμές"  από την τραγωδία της Αμισού έτσι όπως τις έγραψε ο μητροπολίτης Αμάσειας Γερμανός: «Την 27 Δεκεμβρίου 1916 συνελήφθησαν περί τους 80 ομογενείς, οι εγκριτώτεροι και πλουσιώτεροι πολίται της Αμισού, άνευ ουδενός λόγου και ερρίφθησαν εις τας φυλακάς, χωρίς να επιτραπή εις αυτούς η επικοινωνία μετά των οικογενειών των, ούτε η παραλαβή εσωρρούχων ή κλινοσκεπασμάτων. Την επαύριον δε όρθρου βαθέος επιβιβασθέντες επί αμαξών απεστάλησαν δια μέσου χιονοσκεπών ορέων προς τα μέρη της Κάβζας... 

Την αυτήν ημέραν επολιορκήθη υπό στρατού η πόλις, εις μίαν δε πλατείαν της    Άνω Αμισού- Καδή Μαχαλεσί-  προσεκλήθη ο πληθυσμός της ενορίας, όπως ακροασθή δήθεν του Διοικητού, ο οποίος θα ωμίλει ολίγα τινά προς το πλήθος. Ως ήτο ο πληθυσμός ολόκληρος, συνελήφθη και ενεκλείσθη εις τους στρατώνας. Το ίδιον έπραξαν και εις το προάστιον Ελιάζκιοϊ. Οι άνδρες ευρέθησαν ούτω άνευ χρημάτων, οι γυναίκες και τα κορίτσια με μπλούζες και με παντούφλες, χωρίς ούτε μανδήλιον εις τα θηλάκια. Οι ασθενείς υπεχρεώθησαν δια της βίας να μεταφερθούν δια των συγγενών των, δεν εφείσθησαν ουδέ των λεχώ, ουδέ των νηπίων των. 

Μετ' ολίγην ώραν απεστάλησαν ως ήσαν δια μέσου βαρέος χειμώνος, περί τας 4 χιλιάδας ψυχάς γυναικοπαίδων, άνευ αμαξών και υποζυγίων, πάντες πεζοί, εν αξιοθρηνήτω και απελπιστική καταστάσει. Καθ' όλην την νύκτα μέχρι πρωίας ευρίσκοντο εν οδοιπορία, οδηγούμενοι δια μέσου χιονοσκεπών ορέων νήπια, γέροντες, οικογένειαι στρατιωτών θανόντων ή εργαζομένων ακόμη εις τα αμελέ ταμπουρού. Η τραγική αυτή σκηνή είχε την όψιν αγέλης κτηνών μεταφερομένων εις το σφαγείον. Οι ασθενείς, οι γέροντες και λεχοί εσύροντο υπό των συγγενών των, τα νήπια εθρήνουν ζητούντα μάτην άρτον και ύδωρ.

 «Εν τω μεταξύ διεδραματίσθησαν γεγονότα φρικώδη. Μόλις συνελήφθη ο εν Αμισώ έμπορος Βασ. Ανταβαλόγλου, η 19έτις θυγάτηρ του Ουρανία έπεσε νεκρά. Εις το έξωθεν διαμέρισμα Αμισού-Καδή Μαχαλεσί-η 17έτις κόρη Ευφροσύνη Γαροφαλίδου, της οποίας ο αδελφός εργάζεται εις τα αμελέ ταμπουρού, μεταβάσα εις την οικίαν και μη ευρούσα την χήραν μητέρα της, εξωσθείσα προ ολίγου μετά των άλλων, απώλεσε τας φρένας. Επειδή δε η επικοινωνία μετά του εκκενωθέντος τμήματος της Αμισού ήτο αδύνατος, όσοι ασθενείς δεν μετεφέρθησαν, έμειναν άσιτοι επί ημέρας και απέθανον εκ πείνης. Εθάψαμεν τρεις γυναίκας ευρεθείσας νεκράς... Ακολούθως ήρχισεν η λεηλασία. Ηρπάγησαν πάντα τα κτήνη και υποζύγια, τα φορέματα, τα κοσμήματα των γυναικών και ό,τι ευρέθησαν εις τας οικίας, αι οποίαι απεγυμνώθησαν τελείως.

Φυλακές  Αμάσειας

 »Την 1ην Ιανουαρίου του νέου έτους αστυνόμοι μεταβάντες εις την εκκλησίαν ανεζήτουν και τους εναπομείναντας πλουσίους και προκρίτους της Αμισού, μέχρι δε το εσπέρας της πρωτοχρονιάς, συνελήφθησαν έτεροι 40. Αφηρπάγησαν εν τοιαύτη ημέρα εκ των αγκαλών των οικογενειών των, εν μέσω θρήνων και ολολυγμών νηπίων και συζύγων και ερρίφθησαν εις τας φυλακάς. Την επαύριον απήχθησαν και ούτοι εις τας φυλακάς, μετά δύο δε ημέρας συνελήφθησαν και άλλοι και απεστάλησαν... Εν τω μεταξύ και οι εις Αμισόν καταφυγόντες χωρικοί, εκ των πυρποληθέντων χωρίων, συν γυναιξί και τέκνοις κατά ομάδας εξαποστέλλονται εις το εσωτερικόν, άνευ ενδυμάτων και σκεπασμάτων εν οικτροί καταστάσει...
 Μεταξύ Καβάκ και Κάβζας, απέθανον πολλοί εκ ψύχους, της πείνης και της οδοιπορίας, εν Κάβζη δε κείνται εν τη εκκλησία πολλοί νεκροί, καθ' ας έλαβον την ώραν ταύτην πληροφορίας παρά του αγίου Αριστείας. Ενώ ελέγετο ότι θα διέμενον εις τα μέρη της Κάβζας, εις τα εκεί ευρισκόμενα χριστιανικά χωρία, απεστάλησαν οι πάντες μετά των εμπόρων εις Τσορούμ, του βιλαετίου Αγκύρας. Καθ' οδόν τα κοράσια του Καδήκιοϊ, αφού επείσθησαν περί της τύχης η οποία τα ανέμενε, έψαλλον ενώ εβάδιζον προς τον τόπον της καταδίκης των το «έχε γεια καημένε κόσμε».
 Την 10ην Ιανουαρίου διετάχθησαν συλλήψεις και άλλων 11 εμπόρων, καταστηματαρχών και εκ των λαϊκών τάξεων και την 13ην απεστάλησαν και ούτοι εις το εσωτερικόν».